Türkan Bebek (Türkan Feyzullah), 26 Aralık 1984’te Bulgaristan’da zorunlu isim değiştirme uygulamalarına karşı yapılan barışçıl protestolar sırasında henüz 18 aylıkken hayatını kaybeden bir Türk çocuğudur. Olay, Bulgaristan’daki Türk ve Müslüman azınlıklara yönelik asimilasyon politikalarının en sert biçimde uygulandığı dönemde meydana gelmiştir. Türkan Bebek, bu süreçte yaşamını yitiren siviller arasında yer almış ve zamanla Bulgaristan Türklerinin kimlik, hak ve özgürlük mücadelesinin sembolik isimlerinden biri olarak anılmıştır.
Türkan Bebek Ağıdı (Balkanlardan Bir Ses)
Yaşamı
Türkan Bebek, Bulgaristan’da yaşayan Türk ve Müslüman azınlığa mensup bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Henüz 18 aylıkken yaşamını yitirmiş olması nedeniyle bireysel yaşamına ilişkin bilgiler sınırlıdır. Bununla birlikte, adı Bulgaristan’daki zorunlu asimilasyon sürecinin en küçük yaştaki sivil kayıplarından biri olarak kayıtlara geçmiştir.
1980’li yılların ortalarında Bulgaristan’da uygulanan devlet politikaları kapsamında Türk ve Müslüman nüfusun isimleri zorla değiştirilmiş, kültürel ve dinî pratikleri sınırlandırılmış, bu uygulamalara karşı ortaya çıkan toplumsal tepkiler güvenlik güçleri tarafından bastırılmıştır. Aralık 1984’te yoğunlaşan bu süreç, özellikle kırsal bölgelerde barışçıl protestolarla karşılanmıştır.
Katledilmesi
1984 yılının Aralık ayında, Mestanlı (Momçilgrad) yakınlarındaki Mogilyane (Yoğurtçular) köyünde gerçekleşen protesto gösterisinde, annesiyle birlikte yürüyen 18 aylık Türkan Bebek, Bulgar polisinin açtığı ateş sonucu başından vurularak katledilmiştir. Aynı dönemde kadınlar, çocuklar ve yaşlılar dâhil olmak üzere çok sayıda kişi yaşamını yitirmiş veya yaralanmıştır.
Sembolik Anlamı
Türkan Bebek’in ölümü, 1984–1985 yıllarında uygulanan zorunlu Bulgarlaştırma politikalarının toplumsal sonuçlarını gösteren simgesel olaylardan biridir. Çocuk yaşta hayatını kaybetmesi, asimilasyon sürecinin tüm sivil nüfusu etkilediğini ortaya koymuştur. Bu yönüyle Türkan Bebek, söz konusu dönemde yaşanan insan hakları ihlallerinin sembolik isimleri arasında yer almıştır.
Sosyalist rejimin sona ermesinin ardından başlayan geçiş döneminde, zorunlu asimilasyon süreci kamuoyunda ve akademik alanda yeniden tartışılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda Türkan Bebek, Bulgaristan’daki Türk ve Müslüman azınlıkların kimlik, eşitlik ve özgürlük taleplerini temsil eden simgesel bir figür olarak anılmıştır. Adına dikilen anıt ve çeşmeler, yaşananların kolektif hafızada canlı tutulmasına yönelik anma mekânları arasında yer almıştır.
Türkan Bebek, Mezarı Başında Anılırken (AA)
