Köken

Tutam, Eski Türkçeye dayanan yerli bir kelimedir ve temel anlamı “bir elin tutabildiği kadar miktar”dır. Bu sözcük, tut- (yakalamak, kavramak) fiilinden türetilmiştir ve nadir görülen +Am ekiyle oluşturulmuştur. Eski Türkçe metinlerde çok sınırlı biçimde yer alan bu ekin işlevi net biçimde belirlenememiştir. Kutadgu Bilig’deki tekil bir örnekte geçen bu yapı, bazı dilbilimcilerce fiilin tuta- gibi uzamış biçimi üzerinden türemiş olabileceği ihtimaliyle açıklanır.

Kullanım Alanları

• Dilbilgisi: Tutam, toplu ölçü bildiren isimler arasında yer alır; genellikle “bir elin kavrayabildiği kadar” miktarı ifade eden belirsiz nicelik bildirir.
• Gündelik Türkçe: Saç, tuz, ot gibi bölünemeyen nesnelerin küçük miktarını belirtmek için sıkça kullanılır (örn. “bir tutam nane”).
• Edebiyat: Şiirsel anlatımda niceliği azaltmak, zarafet katmak ya da sembolik anlam yüklemek için tercih edilen miktar bildirici bir sözcüktür.
• Aşçılık ve Yemek Kültürü: Özellikle geleneksel tariflerde, belirli ölçü birimi olmaksızın “bir tutam tuz”, “bir tutam kekik” gibi ifadelerle kullanılır.
• Ziraat ve Botanik: Baharat, kuru ot veya bitki tanımlarında, hasat edilmiş ürünün küçük ölçüdeki birimi olarak geçer.