Uluslararası Afet Riskini Azaltma Günü, doğal ve insan kaynaklı afetlere karşı riskleri azaltmak, afetlerin yol açtığı kayıpları önlemek ve toplumları dayanıklı hâle getirmek amacıyla her yıl 13 Ekim’de gözlemlenen bir gündür. Gün, bireylerin ve toplulukların afetlere maruz kalma durumlarını azaltmaya yönelik farkındalık oluşturmayı amaçlar.

Afet Riski, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından, belirli bir tehlikenin gelecekte meydana gelmesi hâlinde insanlara, yerleşim alanlarına ve doğal çevreye verebileceği zararların olasılığı olarak tanımlanmaktadır. Afetler, yetersiz önlem ve savunmasızlık ile birleştiğinde ciddi sosyal, ekonomik ve çevresel kayıplara yol açabilir.

^{Afet (Anadolu Ajansı)}

Tarihçe

Uluslararası Afet Riskini Azaltma Günü, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 1989 yılında alınan karar ile ilan edilmiştir. 2005-2015 yılları Doğal Afet Risk Azaltımı On Yılı olarak ilan edilmiş ve Hyogo Çerçeve Eylem Planı yayımlanmıştır. 2015 yılında kabul edilen Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi (2015-2030), afet riskinin maruz kalma, savunmasızlık ve tehlike boyutlarını daha iyi anlamayı ve ulusal platformlarda afet risk yönetimini güçlendirmeyi hedeflemiştir.

Amaç ve Önemi

Günün temel amacı, toplumları afet riskine karşı hazırlıklı hâle getirmek, riskleri önleyici ve azaltıcı stratejilerin önemini vurgulamak ve afetlerin yol açtığı kayıpları minimize etmektir. Afetler sağlık, eğitim, barınma ve çalışma gibi temel hakların kullanımını sekteye uğratabilir. Ekonomik etkileri ise ülkeleri artan borç, düşük gelir ve tekrar eden insani krizlerle karşı karşıya bırakabilir. Bu nedenle afet riskinin azaltılması, güvenli yaşam hakkı ve insan haklarının korunması açısından kritik bir öneme sahiptir.

^{Afet (Anadolu Ajansı)}

Küresel Çerçevede Afet Riskinin Azaltılması

BM ve UNESCO öncülüğünde, afet riskinin azaltılması amacıyla uluslararası politikalar ve programlar geliştirilmiştir. UNESCO, eğitim, erken uyarı sistemleri ve kapasite geliştirme çalışmaları ile toplumların dayanıklılığını artırmayı hedefler. Her yıl belirlenen temalar, toplumları afet riskine karşı bilinçlendirmeyi amaçlamaktadır. 2024 yılı teması “Geleceğe Dayanıklı Bir Nesil için Güçlendirme” olarak belirlenmiş, eğitim yoluyla gençlerin afetlerden korunması hedeflenmiştir. 2025 yılı teması ise “Dayanıklılığa Yatırım Yap, Afetleri Fonlama” olup afetlere karşı hazırlık ve dirençli yatırımların önemini vurgulamaktadır.

UNESCO, Küresel Eğitim Sektöründe Afet Riskini Azaltma ve Dayanıklılığı Artırma İttifakı (GADRRRES) aracılığıyla kapsamlı okul güvenliği ve güvenlik kültürü geliştirme çalışmalarını yürütmektedir. Bu yaklaşım, hem fiziksel altyapıyı hem de risk azaltıcı uygulamaları kapsayan önleyici yöntemler üzerine odaklanmaktadır. Ayrıca UNESCO, Doğa Bilimleri Acil Durum Fonu ile afet sonrası hızlı müdahale ve toparlanma kapasitesini artırmakta, erken uyarı sistemlerini yaygınlaştırmayı hedeflemektedir.

Türkiye’de Afet Riskini Azaltma Çalışmaları

Türkiye deprem, heyelan, sel ve çığ gibi doğa kaynaklı afetlerin yanı sıra insani krizlerle de karşı karşıya kalan bir ülkedir. Ülke genelinde afet riskine yönelik çalışmalar AFAD koordinasyonunda yürütülmektedir. Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) ve İl Afet Risk Azaltma Planları (İRAP) ile yerel düzeyde risklerin azaltılması sağlanmaktadır.

^{Afet Riski (Anadolu Ajansı)}