Uluslararası İslam Sanatları Günü, modern kültürel takvimde İslam sanatlarının dünya mirasına olan katkısını tanımak, yaymak ve kültürel diyaloğu teşvik etmek amacıyla ilan edilmiş özel bir gündür. UNESCO Genel Konferansı tarafından alınan karar doğrultusunda her yıl 18 Kasım, Uluslararası İslam Sanatları Günü olarak kutlanmaktadır. Bu gün, İslam medeniyetinin sanat alanındaki birikimini görünür kılarken kültürel yakınlaşmayı desteklemeyi ve halklar arasındaki hoşgörü ile diyaloğu güçlendirmeyi hedefler.

^{İslam Sanatları (Kültür Portalı)}

Uluslararası İslam Sanatları Günü’nün Kabulü

Uluslararası İslam Sanatları Günü’nün tarihî temeli, İslam medeniyetinin sanat alanındaki kapsamlı katkılarına dayanmaktadır. Bu kapsamda mimari, hat, tezhip, minyatür, çini ve kumaş sanatları gibi farklı disiplinler hem İslam dünyasında hem de uluslararası alanda tanıtılmaktadır.

18 Kasım’ın Uluslararası İslam Sanatları Günü olarak ilan edilmesi önerisi, Bahreyn tarafından hazırlanmış ve UNESCO Yönetim Kurulu’nun 205. oturumunda (205 EX/31) incelenmiştir. Yönetim Kurulu, belgeleri inceledikten sonra öneriyi onaylamış ve konunun UNESCO Genel Konferansı’nın 40. oturum gündemine alınmasını önermiştir. 

Uluslararası İslam Sanatları Günü, 12–27 Kasım 2019 tarihlerinde gerçekleştirilen UNESCO 40. Genel Konferansı kapsamında resmî olarak kabul edilmiştir. Konferans, UNESCO Kültür Komisyonu (CLT) tarafından hazırlanan 40 C/26 sayılı belgeyi inceleyerek insan medeniyetinin ve kültürünün korunması ve yaygınlaştırılmasında İslam sanatlarının oynadığı rolü tanımıştır.^【1】 

Karar metninde kültürel yakınlaşmayı teşvik etmek, halklar arasındaki diyaloğu ve hoşgörüyü güçlendirmek amacıyla sanatın sahip olduğu potansiyelin altı çizilmiştir. Bu doğrultuda her yıl 18 Kasım, Uluslararası İslam Sanatları Günü olarak ilan edilmiştir. UNESCO üye devletleri, hükümetler arası kuruluşları ve sivil toplum örgütlerini, İslam sanatları hakkında bilginin yayılması, deneyimlerin paylaşılması ve mirasın korunmasını sağlayacak etkinlikler düzenlemeye davet etmektedir. Ayrıca, Genel Direktör’den her yıl 18 Kasım’da bu günü kutlamaları teşvik etmesi, üye devletleri ise uluslararası günü tanıtmak ve kutlamak için finansal destek sağlamaya yönlendirmesi talep edilmiştir.

Bu karar, Uluslararası İslam Sanatları Günü’nün kültürel mirasın korunması ile İslam sanatlarının uluslararası görünürlüğünün artırılmasına yönelik bir araç olarak uygulanmasını öngörmektedir. Bu gün, kültürel etkinlikler ile eğitim ve sanat programlarını kapsayacak biçimde gözlemlenmektedir.

Kapsam ve Amaçlar

Uluslararası İslam Sanatları Günü, İslam sanatlarının dünya kültürel mirasındaki önemini görünür kılmayı ve korunmasına yönelik bilinci artırmayı amaçlar. Bu gün, farklı halklar arasında kültürel yakınlaşmayı teşvik ederek diyalog ve hoşgörüyü geliştirmeye odaklanır. Hükümetler ve sivil toplum örgütleri, İslam sanatlarıyla ilgili bilgi paylaşımı ve deneyim aktarımı konusunda teşvik edilir. UNESCO ve üye devletler aracılığıyla eğitim ve farkındalık programları düzenlenir. Uluslararası düzeyde kültürel mirasın korunmasına yönelik finansal ve kurumsal destek sağlanır. Bu çerçevede Uluslararası İslam Sanatları Günü yalnızca bir kutlama günü olmanın ötesinde İslam sanatları ve kültürel miras alanında sürdürülebilir çalışmaların planlanmasına ve uygulanmasına katkı sağlar.

^{İslam Sanat Eserleri (Anadolu Ajansı)}

Kültürel ve Eğitsel Etkinlikler

Uluslararası İslam Sanatları Günü, sanat eserlerinin sergilenmesi ile sınırlı kalmayıp araştırma ve eğitim alanında etkiler sağlamaktadır. Üniversiteler ve araştırma merkezleri, İslam sanatlarının tarihî süreçleri, teknikleri ve estetik özellikleri üzerine akademik çalışmalar yürütmektedir. Halkın sanata erişimi için müze turları, atölye çalışmaları, interaktif eğitim programları ile dijital sergiler ve platformlar düzenlenmektedir. Etkinlikler, müzeler, üniversiteler, kültürel merkezler ve sanat kurumları tarafından sergiler, konferanslar, seminerler ve çalıştaylar şeklinde gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda el yazmaları, minyatürler, cami ve medrese mimarisi örnekleri, halı ve tekstil sanatları, metal ve ahşap işçiliği gibi somut ve soyut eserler öne çıkarılmaktadır.

Sanatsal Alanlar ve Önemi

İslam sanatları, tarih boyunca estetik ve işlevsel değerleri bir arada barındırmıştır. Hat sanatı, kutsal metinlerin estetik bir biçimde aktarılmasını sağlarken; minyatür ve tezhip çalışmaları kültürel anlatının görsel ifadesini temsil eder. Mimari eserler, cami, medrese ve saraylarda görülen detaylı süslemelerle hem işlevsel hem de estetik bir bütünlük sunar. Tekstil, çini, metal ve ahşap işçiliği ise günlük yaşam ile sanat arasındaki bağlantıyı ortaya koyar.

^{İslam Sanatlarının Anlatımı (Diyanet TV)}

Uluslararası Etki ve Katılım

Uluslararası İslam Sanatları Günü, küresel ölçekte kültürel diyaloğu güçlendiren bir platform işlevi görmektedir. Farklı kültürler İslam sanatlarının tarihî bağlamını ve evrensel değerlerini tanıma fırsatı bulmakta; bu sayede kültürel mirasın korunması ve paylaşılması teşvik edilmektedir. Modern dijital medya ve sosyal platformlar, günün uluslararası alanda görünürlüğünü artırmakta ve genç kuşakların İslam sanatlarına ilgisini pekiştirmektedir. Katılım, üye devletler, hükümetler arası kuruluşlar, sivil toplum örgütleri, müzeler ve eğitim kurumları tarafından sağlanmaktadır. Katılımcılar, İslam sanatının farklı alanlarını kapsayan etkinlikler düzenleyerek bilgi paylaşımı ve kültürel etkileşimi artırmayı hedeflemektedir. Günün kutlanması hem tarihî eserlerin korunmasını hem de çağdaş sanat üretiminde İslam estetiğinin tanıtılmasını içermektedir.

İslam Sanatları

İslam sanatı, estetik değerler ile toplumsal ve dini inançların tarihsel etkileşimini yansıtan bir sanat disiplini olarak tanımlanır. İlkel toplumlardan itibaren sanat, dini ve büyüsel inançlarla bağlantılı olarak toplumsal yaşamın ve kültürel değerlerin bir yansıması olarak ortaya çıkmıştır. İslam sanatında biçimsel ve sembolik ifadeler ön plandadır; dini temalar ve Kur’an-ı Kerim’deki kıssalar sanatsal anlatımın temel referanslarını oluşturur. Ancak bu anlatım doğrudan metin aktarımı yerine estetik ve yorumlayıcı bir biçimde gerçekleşir. İslam sanatçıları, eser üretimini bir ibadet biçimi olarak görmüş, güzellik anlayışını mutlak olarak Allah’a ve kutsal metinlere bağlamışlardır. Bu yaklaşım, İslam sanatının kalıcılığını ve toplumsal değerlerle olan bağını güçlendirmiştir. Sanat, hem estetik hem de kültürel işleviyle toplumsal bilincin gelişmesine katkıda bulunmuş, gelenekler, ahlaki değerler ve toplumsal normlar sanat aracılığıyla nesilden nesile aktarılmıştır. İslam sanatları farklı disiplinler üzerinden kendini göstermiştir:

• Mimari: Camiler, medreseler, türbeler ve saraylar gibi yapılar, hem işlevsel hem de estetik amaçlarla inşa edilmiştir. Mimaride kubbe, minare, kemer ve süslemeler öne çıkar.
• Hat Sanatı: Arap harflerinin estetik düzenlemeleriyle oluşturulan yazılar, Kur’an metinlerini süsleyerek hem okunabilirlik hem de görsel güzellik sağlar.
• Minyatür: Küçük boyutlu resimlerle dini, tarihi ve edebi konuların betimlenmesidir. İnce ayrıntılar ve zengin renk kullanımı ile karakterizedir.
• Çini ve Seramik Sanatı: Duvar panoları, kubbeler ve zemin süslemelerinde kullanılan çiniler, geometrik ve bitkisel motifler ile dekoratif estetiği ön plana çıkarır.
• Süsleme Sanatı (Ornamentasyon): Geometrik desenler, bitkisel motifler ve stilize edilmiş figürlerle mekanların estetik değerini artırır. Süslemeler, dini temaları dolaylı biçimde ifade eder.
• Takı ve Metal İşlemeciliği: Gümüş, altın ve bronz gibi malzemelerle yapılan eserler, hem günlük yaşamda hem de ibadetlerde kullanılabilecek biçimde tasarlanmıştır.
• Ahşap İşçiliği ve Mobilya Sanatı: Oymalar ve dekoratif öğeler, yapılar ve eşyalar üzerinde estetik değer taşır ve kültürel anlatıyı destekler.
• Tekstil: Halı, kilim, kumaş süslemeleri; desen ve motifler aracılığıyla toplumsal ve dini anlatıları yansıtır.

^{İslam Sanatlarından Bir Örnek: Hüsn-i Hat Sanatı (UNESCO)}