Uzunyuva Anıt Mezarı ve Müze Kompleksi, Muğla ili Milas ilçesinde yer alan, Karya uygarlığının siyasal ve kültürel yapısını anlamaya olanak sağlayan bir arkeolojik alandır. Antik çağda Mylasa adıyla bilinen Milas, Karya'nın merkezi olmuş; bu nedenle bölge, yönetimsel ve dini faaliyetlerin odağı haline gelmiştir. Uzunyuva, hem Hekatomnos Anıt Mezarı hem de çevresindeki kutsal olarak tanınan alanı bir araya getirmesiyle, döneminin mimari ve sanatsal anlayışını yansıtır.
Uzunyuva Anıt Mezarı ve Müze Kompleksi'ne ait bir görsel. (Kültür Portalı)
Konum
Kompleks, Milas şehir merkezine yürüme mesafesinde, kentin tarihî dokusuna dâhil bir teras üzerinde bulunmaktadır. Antik Karya’nın kuzey - güney ve doğu - batı yönlü yollarına yakınlığı, yapının yalnızca bir mezar değil, aynı zamanda bölgesel bir kutsal alan olarak da planlandığını gösterebilir. Konum, M.Ö. 4. yüzyılda Milas’ın politik önemine işaret eder ve bu nedenle yapı, yönetim merkezine doğrudan bağlı bir noktada konumlanmıştır.
Tarihsel Süreç
Uzunyuva Anıt Mezarı, Karia bölgesinin önemli yöneticilerinden Hekatomnos döneminde inşa edilmiştir. M.Ö. 4. yüzyıla tarihlenen yapı, bölgedeki yerel ve Helenistik unsurların birleşimini yansıtır. Anıt mezar, hem mimari hem de kabartma süslemeleriyle Karia’nın siyasi ve kültürel tarihine ışık tutar. Yapı Hanedanlığa adını veren Hekatomnos’un, ani ölümü ardından oğlu Maussollos tarafından inşa edilmiş ancak Maussollos'un başkenti Mylasa’dan Halikarnassos’a taşıma kararı ardından tamamlanamadan yarıda bırakılmıştır.【1】
Mimari Düzen
Kompleks; anakayaya oyulmuş tonozlu bir mezar odasından, bu odaya ulaşımı sağlayan yaklaşık sekiz metre uzunluğundaki koridordan ve dor düzeninde yapılmış bir anıt kapıdan oluşur. Bu düzenleme, hem yer altı mezar geleneğini hem de tapınak benzeri yüzeysel unsurları bir araya getirir. Tonozlu mezar odası, yerel taş işçiliğinin özenli örneklerinden biridir. Koridor, ziyaretçiyi anıtsal mekâna kademeli olarak yönlendiren bir geçiş işlevi görür. Dor düzenindeki kapı ise kutsal olarak nitelendirilen alanın sınırını belirleyerek dini ve törensel kullanımın izlerini taşır.
Kabartmalar ve Duvar Resimleri
Mezar odasında bulunan mermer lahit, dört cephesinde ayrıntılı kabartmalar barındırır. Bu kabartmalar şölen, aslan avı, yas ve görev değişimi konularını betimler. Her sahne, Karya yönetici sınıfının toplumsal ritüelleri ve siyasi gücü hakkında bilgi verir. Lahit dışında, duvarlarda yer alan resimler ve frizler de mitolojik ve törensel sahneleri konu alır. Alınlıklarda karşılıklı oturan figürler, frizlerde ise hareketli anlatım öne çıkar. Teras duvarlarında kullanılan kabartmalı mermer bloklar ışık - gölge etkisi yaratarak yapıya görsel derinlik kazandırır. Cephe duvarlarının toplam yüksekliği yaklaşık 8,5 metredir ve bu ölçü, yapının antik dönemde uzaktan dahi fark edilmesini sağlamıştır.
Uzunyuva Anıt Mezarı’ndaki Mermer Lahitin Batı Cephesindeki Kabartma. (Kültür Portalı)
Keşif ve Kazılar
2010 yılında gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalar, yapının varlığını ortaya koymuştur. Bu tarihten önce bölgede kaçak kazı faaliyetleri görülmüş ve lahit kabartmalarında, duvar resimlerinde zarar oluşmuştur. Keşif sonrası Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinasyonunda yürütülen bilimsel kazılar, alanın aslına uygun biçimde belgelenmesini ve korunmasını hedeflemiştir. Bu süreçte, anıtın bütün mimari ayrıntıları ölçülerek kayıt altına alınmış, özellikle duvar resimlerinin nem ve sıcaklık değişimlerinden etkilenmemesi için koruma yöntemleri geliştirilmiştir.
Koruma ve Açılış
2012 yılında alan, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınarak uluslararası koruma programlarına dâhil edilmiştir. Bunu izleyen yıllarda yapılan restorasyon çalışmaları, hem lahit kabartmalarının hem de teras duvarlarının stabil hale getirilmesini amaçlamıştır. 2018 yılında tamamlanan düzenleme ve koruma uygulamalarının ardından kompleks, resmî olarak ziyarete açılmış, böylece bilimsel araştırmaların yanı sıra kültürel turizme de hizmet eder hale gelmiştir.
Müze Kompleksi
Milas Konağı
Muğla ve Milas’ta görülen sivil mimarlık yapıları genelde “Türk Evi” ve “Taş Ev” tipleri olarak iki grupta ayılır. Bu tiplerden taş ev örneğini gösteren Emin Ağa Konağı, 1890’lı yıllarda yapılmıştır. Plan düzeni, kullanılan malzeme ve süsleme ögeleri dönemin mimari özelliklerine aittir. Ayrıca da yapı, kesme taş sistemi ile yaptırılmıştır.
Karşılama Merkezi
Kompleks içinde yer alan ve cephesiyle ziyaretçilerin dikkatini çeken bu yapının 1937 civarında yapıldığı olasıdır. Orta gelirli bir aile için bahçeli konut olarak inşa edildi. Eklerle planı değişse de temel düzeni aynıdır. Ziyaretçiler için Tanıtım Merkezi olarak hizmet vermektedir.
Halı Müzesi
Arkeopark alanındaki bu yapının dört eyvanlı sofası ve göbekli ahşap tavanı mevcut olup yapının 20.yüzyıl başında yapılmış olduğu düşünülmektedir. Restorasyon çalışmalarından sonra Milas Halı Müzesi olarak kullanılmaktadır.
Müze Mağazası
Arkeopark projesinde alanın kuzeydoğusunda bulunan yapı, Müze Mağazası olarak işlev görür.
Kafeterya Binası
Alanının doğusunda yer alan taşınmaz ve ziyaretçilerin dinlenip temel ihtiyaçlarını karşılayabildiği bina, Kafeterya Binası olarak işlev götür.
Çocuk Aktivasyon Merkezi
Kuzeydoğudaki yapılardan biri, alana gelen çocuk ziyaretçilere interaktif müze eğitim alanı oluşturmak amacıyla Çocuk Aktivasyon Merkezi olarak hazırlanmıştır.
Uzunyuva Anıt Mezarı ve Müze Kompleksi. (Anadolu Ajansı)
