Van erişte aşı, Van iline özgü, erişte ve yeşil mercimek temelinde hazırlanan geleneksel bir yemektir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle korunmak üzere 5 Mart 2025 tarihinde tescillenmiş; Van Ticaret ve Sanayi Odası tarafından coğrafi işaret başvurusu yapılmıştır. Ürün grubu “yemekler ve çorbalar” olarak tanımlanmıştır.
Tanım ve Ayırt Edici Özellikler
Van erişte aşı; erişte, yeşil mercimek, su ve/veya et suyu, tereyağı, salça, kırmızıbiber, kuru soğan, yoğurt, baharat ve tuz ile hazırlanır. Servis sırasında isteğe bağlı olarak yoğurt, eritilmiş tereyağı, pul kırmızıbiber ve kuru nane ile zenginleştirilerek sıcak şekilde sunulur.
Yemek, Van mutfağının köklü unsurlarından biridir. Bayram sofraları, iftarlar, düğünler ve misafir ağırlama gibi özel günlerde geleneksel olarak hazırlanır. Günümüzde hem günlük öğünlerde hem de davet, festival ve bayram gibi özel etkinliklerde ikram edilmeye devam etmektedir.
Hazırlık sürecinde kullanılan malzemelerin seçimi, pişirme tekniği ve sunum biçimi ustalık gerektirir. Bu yönüyle Van erişte aşı, üretildiği Van ili ile güçlü bir ün bağı taşır.
Üretim Metodu
Altı kişilik standart bir Van erişte aşı tarifinde ortalama olarak şu bileşenler kullanılır:
- 1,5 litre su ve/veya et suyu
- 400 g erişte
- 150 g yeşil mercimek
- 150 g kuru soğan
- 150 g tereyağı
- 100 g salça (biber ve/veya domates)
- 100 g kırmızıbiber (kurutulmuş ve/veya taze)
- 30 g tuz
- İsteğe bağlı olarak: 400 g yoğurt, 10 g pul kırmızıbiber, 5 g kuru nane
Hazırlık aşamaları şöyledir: Mercimek yıkanır, haşlanır ve süzülür. Tencerede tereyağı, salça, doğranmış soğan, kırmızıbiber ve tuz kavrulur. Ardından sıcak su/et suyu ve mercimek eklenerek pişirilir. Son aşamada erişteler ilave edilir ve yumuşayıncaya kadar pişirme sürdürülür. Servis öncesi isteğe bağlı olarak yoğurt ve baharatlı tereyağı ile zenginleştirilir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Van erişte aşının tüm üretim aşamaları Van ili sınırları içinde gerçekleştirilmelidir. Ürünün bileşenlerinin hazırlanması, pişirilmesi ve sunumu Van mutfağına özgü ustalık gerektirdiğinden, coğrafi bağlamda Van ili ile ün bağı taşıdığı kabul edilir.
Denetim Süreci
Ürünün coğrafi işaret kapsamında korunması ve standartlara uygunluğunun sağlanması amacıyla denetimler yılda en az bir kez yapılır. Denetim merci; Van Ticaret ve Sanayi Odası koordinatörlüğünde, Van İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Van Aşçılar ve Pastacılar Derneği temsilcilerinden oluşur.
Denetimlerde şu kriterler esas alınır:
- Kullanılan bileşenlerin uygunluğu
- Hazırlama ve servis aşamalarının doğruluğu
- “Van Erişte Aşı” ibaresi ve mahreç işareti ambleminin doğru biçimde kullanımı
Denetim sonuçları Türk Patent ve Marka Kurumuna raporlanır. Gerekli hallerde ek denetimler yapılabilir.
