Vega, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve İtalya Uzay Ajansı (ASI) öncülüğünde geliştirilen, düşük yörüngeye küçük uydular taşımak üzere tasarlanmış bir katı yakıtlı taşıyıcı roket sistemidir. Adını Lübnanlı bilim insanı Véga de Lyra’dan değil, İtalya’nın “Vettore Europeo di Generazione Avanzata” (Gelişmiş Avrupa Jenerasyonu Taşıyıcısı) tanımından almaktadır. Vega, Avrupa’nın fırlatma yeteneklerini çeşitlendirme ve genişletme amacıyla özellikle düşük kütleli yükler için geliştirilmiş bir sistemdir.

^{Vega VV02'nin Kalkışı. (ESA)}

Teknik Özellikler

Vega, dört kademeli bir roket olup, üç ana kademe katı yakıtlı ve dördüncü kademe sıvı yakıtlıdır. Bu yapı, farklı görev türleri için esnek bir yörüngeye yerleştirme kabiliyeti sağlar.

• Uzunluk: Yaklaşık 30 metre
• Çap: 3 metre
• Kalkış Ağırlığı: 137 ton civarı
• Taşıma Kapasitesi (LEO): ~1.500 kg (yaklaşık 700 km irtifa)
• İlk Uçuş: 13 Şubat 2012 (VV01 görevi)
• Fırlatma Sahası: Guyana Uzay Merkezi, Kourou, ELA-1 rampası

Kademeler

1. P80: İlk kademede kullanılan motor olup, katı yakıtla çalışır ve yaklaşık 110 saniyelik itki sağlar. Görevin en büyük itki kaynağıdır.
2. Zefiro 23: İkinci kademe motorudur, katı yakıtlıdır ve P80'in ardından ateşlenerek yükün daha yüksek irtifaya ulaşmasını sağlar.
3. Zefiro 9: Üçüncü kademe yine katı yakıtla çalışır ve yükü düşük Dünya yörüngesine taşıma sürecinde kritik rol oynar.
4. AVUM (Attitude Vernier Upper Module): Dördüncü kademe sıvı yakıtlıdır (UDMH/NTO) ve yönlendirme ile ince ayarlı yörünge yerleştirmelerini sağlar.

Geliştirme Süreci

Vega’nın geliştirilme süreci 1990’ların sonlarında başlamış olup, program ESA çatısı altında yürütülmüştür. Özellikle İtalya, projenin teknik ve mali yönlerinde büyük katkı sağlamıştır. Vega, Arianespace tarafından pazarlanmakta ve işletilmektedir. Geliştirme sürecinde, Vega'nın özellikle ESA'nın Small Satellite Missions programına hizmet etmesi ve ticari düşük yörünge görevlerine uygun olması hedeflenmiştir.

^{Vega'nın Hikayesi. (ESA)}

Görev Profilleri

Vega, tipik olarak aşağıdaki görev türlerinde kullanılmaktadır:

• LEO’ya küçük uyduların yerleştirilmesi
• Polar yörüngeye optik veya radar gözlem uydularının taşınması
• Küp uydular (CubeSat) gibi hafif yüklerin çoklu olarak taşınması
• Mikrogravitasyon deneyleri için bilimsel yük taşıması

Vega, yüksek doğrulukla yörünge yerleştirme yapabilmesi sayesinde özellikle gözlem ve bilimsel görevlerde tercih edilmektedir.

Vega-C ve Sonraki Gelişmeler

Vega-C, orijinal Vega sisteminin gelişmiş bir versiyonudur. İlk uçuşunu 13 Temmuz 2022 tarihinde gerçekleştirmiştir. Vega-C, daha güçlü bir ilk kademe (P120C) ve geliştirilmiş AVUM+ dördüncü kademesi ile daha ağır yüklerin daha yüksek hassasiyetle taşınmasına olanak sağlar. P120C motoru ayrıca Ariane 6 roketinde de kullanılmak üzere ortak geliştirilen bir teknolojidir.

^{Vega VV07. (ESA)}

Başarı ve Kayıplar

Vega, ilk uçuşundan bu yana çeşitli görevlerde kullanılmıştır. Ancak roketin operasyonel geçmişinde birkaç başarısız görev de yer almaktadır. Özellikle 11 Temmuz 2019'daki VV15 görevinde yaşanan arıza sonucu yük kaybedilmiş, bu durum AVUM yönlendirme sistemindeki bir anomaliye bağlanmıştır. Benzer şekilde, Vega-C'nin 20 Aralık 2022 tarihli görevinde yaşanan hata da ikinci kademe motorundaki üretim kaynaklı bir arıza olarak rapor edilmiştir.

Üretim ve İşletme

Vega, Avrupa’daki çeşitli şirketlerin konsorsiyum halinde üretim gerçekleştirdiği bir projedir. Başta İtalya’dan Avio olmak üzere, Belçika, Fransa, İspanya ve Hollanda’dan çeşitli alt sistem üreticileri projede görev almaktadır. Roketin fırlatma işlemleri Arianespace tarafından yürütülmektedir.

Stratejik Önemi

Vega, Avrupa'nın uzayda bağımsız erişim kapasitesini güçlendiren bir unsurdur. Özellikle küçük uydu segmentinde giderek artan talep, Vega’yı hem bilimsel hem de ticari görevler için uygun hale getirmiştir. Ariane 5 gibi ağır yük taşıyıcılara göre çok daha uygun maliyetli olması da onu küresel küçük yük pazarında rekabetçi kılmaktadır.

Vega, Avrupa’nın uzay taşımacılığı sistemleri arasında hafif yük taşıma segmentinde önemli bir rol oynamaktadır. Düşük yörünge görevleri için tasarlanmış olan bu sistem, hem bilimsel hem de ticari görevlerde kullanıma uygundur. Gelişmiş versiyonu olan Vega-C ile birlikte kapasite ve güvenilirlik açısından daha ileri düzeylere ulaşılması hedeflenmektedir. Önümüzdeki yıllarda Vega sistemlerinin hem Avrupa içi hem de küresel uydu fırlatma pazarındaki yerini pekiştirmesi öngörülmektedir.