Veri Odaklı Test (Data-Driven Testing - DDT), yazılım test süreçlerinde, test senaryolarının farklı veri girişleriyle çalıştırılarak yazılım davranışının çeşitli durumlar altındaki tutarlılığını değerlendirmeye yönelik bir test tekniğidir. Bu yaklaşım, testin otomasyonla birlikte yürütülmesini sağlayarak tekrarlanabilirliği artırır, test bakımını kolaylaştırır ve farklı veri senaryolarında sistemin nasıl davrandığını sistematik olarak analiz eder.

Veri Odaklı Testin Amaçları

Veri odaklı testin temel amaçları, yalnızca test süreçlerini tekrarlamakla sınırlı değildir; yazılım kalitesini, güvenilirliğini ve sürdürülebilirliğini artırmayı da hedefler. Bu kapsamda DDT’nin amaçları aşağıdaki şekilde detaylandırılabilir:

• Test Kapsamını Genişletmek: Farklı veri girişleriyle aynı test senaryolarının tekrar edilmesi, daha geniş bir kullanım yelpazesinin test edilmesini sağlar. Böylece yazılımın çeşitli koşullar altında nasıl tepki verdiği anlaşılır.
• Sistem Kararlılığını Değerlendirmek: Sistemin farklı veri kombinasyonları altında kararlılığını test etmek, potansiyel sistem çökmeleri ya da hatalı davranışların önceden tespit edilmesine yardımcı olur.
• Veri Tabanlı Koşulların Doğrulanması: Kullanıcı girişleri, ödeme senaryoları, form validasyonları gibi çok çeşitli alanlarda veri tabanlı koşulların doğru şekilde işlenip işlenmediği kontrol edilir.
• Test Otomasyonu ile Uyumlu Yapı Kurmak: Veri odaklı test yaklaşımı, otomasyonun gücünden faydalanarak aynı test script'inin farklı veri setleriyle çalıştırılmasına imkan tanır. Bu sayede manuel test yükü azalır.
• Test Bakımını Kolaylaştırmak: Test senaryoları ile veri setlerinin birbirinden ayrılması, kod tabanında yapılan değişikliklerin test süreçlerine minimum etkide bulunmasını sağlar. Bu da testlerin daha sürdürülebilir olmasına katkı sunar.
• Gerçek Kullanım Senaryolarını Simüle Etmek: DDT, kullanıcıların yazılımla gerçek dünyada nasıl etkileşime girdiğini modellemek için kullanılabilir. Örneğin; farklı yaş gruplarının, bölgelerin ya da tarayıcı türlerinin test edilmesi gibi senaryolar oluşturulabilir.
• Hata Ayıklama ve Kök Neden Analizi Yapmak: Aynı test senaryosunun çeşitli veri kümeleriyle denenmesi, hataların hangi veri kombinasyonlarında ortaya çıktığını anlamaya olanak tanır. Bu da kök neden analizlerini kolaylaştırır.
• Test Kapsamasını Ölçülebilir Hale Getirmek: DDT, hangi veri kümelerinin hangi senaryolarla ne kadar başarıyla tamamlandığına dair ölçülebilir sonuçlar sunar. Bu metrikler, test yöneticileri için karar alma süreçlerinde kritik rol oynar.

Veri Odaklı Testin Uygulanma Adımları

Veri odaklı testin gerçekleştirilmesi, iyi tanımlanmış adımlar ve uygun bir test otomasyon altyapısı gerektirir. Bu yöntem testin planlanmasından yürütülmesine kadar belirli bir süreci takip eder. Aşağıda bu sürecin adım adım açıklaması yer almaktadır:

1. Adım - Test Senaryosunun Tanımlanması: Öncelikle test edilecek işlev ya da uygulama davranışı belirlenir. Bu adımda hangi işlemlerin farklı veri girdileriyle test edileceği tanımlanır. Örneğin, kullanıcı girişi, ödeme işlemleri, form validasyonları gibi.
2. Adım - Değişken Alanların Belirlenmesi: Test senaryosunda sabit olan adımlar ile veri bağımlı (değişken) adımlar ayrılır. Değişken veriler test senaryosundan soyutlanarak dış kaynaklara aktarılır. Böylece test kodu statik olmaktan çıkar.
3. Adım - Test Verisinin Hazırlanması: Testte kullanılacak veri kümeleri hazırlanır. Bu veriler genellikle Excel, CSV, XML, JSON veya veritabanı tabloları gibi harici kaynaklarda tutulur. Her bir satır bir test örneğini temsil eder.
4. Adım - Test Script'inin Yazılması: Otomasyon aracı ve programlama dili seçilerek test script’i yazılır. Script’in ilgili veri kaynağına erişip verileri okuması, veri satırlarını sırayla işleyerek test adımlarını tekrar etmesi sağlanır.
5. Adım - Veri ile Testin Yürütülmesi: Test script’i çalıştırılır. Her veri girdisi için test senaryosu tekrar edilir. Otomasyon çerçevesi, veri ile senaryo arasında eşleşmeyi sağlar.
6. Adım - Sonuçların Toplanması ve Analizi: Test sonuçları toplanarak hangi veriyle hangi sonucun elde edildiği raporlanır. Başarısız testlerde veri girdisine göre hata analizi yapılır.

Bu yaklaşımda test senaryoları kod içinde, test verileri ise dışsal kaynaklarda tutulur. Bu mimari sayesinde test kapsamı artırılırken test bakım maliyeti azaltılır. Aynı zamanda yeni bir test koşulu ekleneceği zaman yalnızca veri dosyası güncellenerek tekrar test yapılabilir.

Veri Odaklı Testin Avantajları

Veri odaklı testin yazılım test süreçlerine kattığı avantajlar şunlardır:

• Yüksek Test Kapsaması: Farklı veri kombinasyonları ile aynı senaryonun çok sayıda varyasyonu denenebilir.
• Bakım Kolaylığı: Test kodu ile veri ayrıldığından, yalnızca veri dosyası değiştirilerek yeni senaryolar oluşturulabilir.
• Zaman Tasarrufu: Otomasyon sayesinde manuel olarak test edilmesi zaman alacak senaryolar hızlı şekilde yürütülür.
• Tekrar Kullanılabilirlik: Test script’leri farklı veri kümeleriyle yeniden kullanılabilir.
• Standartlaştırma: Test verilerinin merkezi yönetimi, test sürecinde tutarlılığı sağlar.
• CI/CD Entegrasyonu: Sürekli entegrasyon süreçlerine entegre edilerek her güncellemeden sonra otomatik test yapılabilir.

Veri Odaklı Testin Dezavantajları ve Zorlukları

Her test yöntemi gibi veri odaklı testin de bazı sınırlamaları ve uygulamada karşılaşılan zorlukları vardır:

• Veri Hazırlama Zorluğu: Kapsamlı ve anlamlı veri kümeleri oluşturmak zaman alıcı olabilir.
• Hata Ayıklama Karmaşıklığı: Hataların hangi veri satırından kaynaklandığını bulmak zaman alabilir.
• Veri Güvenliği Sorunları: Özellikle üretim verileri kullanılıyorsa anonimleştirme yapılmazsa veri sızıntısı riski doğar.
• Senaryo-Veri Uyumsuzluğu: Veri setindeki eksiklikler ya da hatalar, testlerin yanlış çalışmasına neden olabilir.
• Yüksek Bakım Maliyeti: Veri kaynaklarının versiyonları arttıkça yönetimi zorlaşabilir.

Gerçek Dünya Senaryoları

Veri odaklı test, özellikle karmaşık kullanıcı girdileri ve işlem kombinasyonlarının yer aldığı sistemlerde kritik rol oynar. Aşağıda bazı gerçek dünya uygulamaları örneklenmiştir:

• E-Ticaret Siteleri: Ürün filtreleme, alışveriş sepeti işlemleri, kampanya kuponları gibi özelliklerin farklı müşteri ve ürün kombinasyonları ile test edilmesi.
• Bankacılık Sistemleri: Farklı kullanıcı türleri (bireysel, kurumsal), farklı işlem türleri (havale, EFT, kredi başvurusu) için test senaryoları.
• Eğitim Yönetim Sistemleri: Öğrenci, öğretmen ve yönetici gibi farklı rollerin farklı erişim yetkileri ile test edilmesi.
• Sigorta ve Sağlık Sistemleri: Farklı yaş grubu, poliçe türü veya tedavi seçeneklerine göre sistem tepkisinin sınanması.
• Kamu Uygulamaları: Vatandaş bilgi girişleri, başvuru sistemleri, belge yüklemeleri gibi çok girdili işlemlerin test edilmesi.