Köken

Farsça vīrān (ویران) “harap, yıkık, ıssız” anlamına gelir. Bu sözcük, Orta Farsçadaki aynı anlamlı avērān biçiminden evrilmiştir. Türkçeye edebî ve mecazî anlamlarıyla da yerleşmiştir.

Kullanım Alanları

Mimarlık ve Tarihî Yapılar: Zamanla yıkılmış, bakımsız kalmış veya doğal afet, savaş gibi nedenlerle harap olmuş yapılar için kullanılır. “Viran ev”, “viran köy” gibi tamlamalar tarihî ya da fizikî çöküşü ifade eder.

Edebî ve Şiirsel Anlatım: Ruhsal çöküntü, hüzün ve içsel yıkım hâllerini anlatmak için kullanılır. Kalbin, ruhun ya da gönlün "viran" oluşu, derin üzüntü ve kederi ifade eder. Klasik Türk şiirinde sıkça geçer.

Günlük Dil (Mecaz): Umutsuz, dağılmış, içinden çıkılmaz durumda olan yer, ruh hâli ya da ilişkiler için mecaz anlamda kullanılır. “Viran olmuş bir yuva”, “viran bir hayat” gibi.

Tarihî ve Halk Kültüründe: Savaşlar, göçler ya da terk edilmiş bölgeler anlatılırken “viran şehirler”, “viran köyler” ifadesiyle geçmişin dramatik sahneleri dile getirilir.