Vişne Bahçesi, Rus yazar Anton Çehov’un toplumsal çözülme, sınıf değişimi ve bireysel uyumsuzluk temalarını işlediği dört perdelik son tiyatro eseridir. Çehov, bu yapıtında 19. yüzyıl sonu Rusya’sında derebeylik sisteminin çöküşüyle birlikte aristokrasinin düşüşünü ve yükselen burjuvazinin yükselişini gözlemleyen bir anlatıcı konumundadır. Oyun, aristokrat Ranevskaya ailesinin ekonomik çöküş sürecini ve bu çöküş karşısındaki tepkisizliğini merkezine alır.

Konu

Lubov Andreyevna Ranevskaya'nın Fransa'daki beş yıllık çalkantılı yaşamının ardından borç içinde Rusya’ya, ailesinin malikanesine dönmesiyle başlar. Bir zamanların zengin soyluları olan Ranevskaya ailesi, artık ekonomik açıdan zor durumdadır ve ellerinde kalan son mülkleri olan vişne bahçesini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Geçmişin ihtişamına saplanıp kalmış aile bireyleri, bu çöküşe karşı gerçekçi bir çözüm üretmekte başarısız olurlar. Nihayetinde eski bir köylü olan ve zenginleşerek burjuva sınıfına katılan Lopahin, çiftliği satın alır ve vişne ağaçlarını kestirerek bölgeye yazlık evler yaptırır.

Temalar

Toplumsal Değişim ve Sınıf Mücadelesi: Eserde aristokrasinin çöküşü ve burjuvazinin yükselişi çarpıcı bir biçimde yansıtılır. Eski hizmetkâr sınıfının (örneğin Lopahin) toprak sahibi olacak hâle gelmesi ve soyluların mülklerinden olması, dönemin sınıfsal dönüşümünün bir sembolüdür.

Geçmişe Özlem: Ranevskaya ve kardeşi Gayev, eski zenginliklerine ve geçmişin alışkanlıklarına bağlılıkla yaşarken, bu nostaljik tutum onları gerçeklikten koparır.

İletişimsizlik ve Uyuşmazlık: Karakterler arasındaki iletişimsizlik, oyunun dramatik çatısını oluşturur. Her birey kendi duygusal evreninde yaşar; çözüm üretmeye değil kaçışa yönelir.

Yeni Dönemin Temsilcileri: Genç kuşaktan Anya, değişime daha açıktır ve vişne bahçesinin satılmasını “yeni bir hayat”ın başlangıcı olarak görür. Trofimov ise entelektüel bir figür olarak toplumun dönüşümüne dair fikirler öne sürse de eyleme geçmez.

^{Lubov Andreyevna Ranevskaya Ailesi (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur)}

Vişne Bahçesi, 1904 yılında Moskova Sanat Tiyatrosu'nda Stanislavski tarafından sahneye kondu. Çehov yapıtının "komedi, hatta yer yer fars" olduğunu vurgulasa da Stanislavski oyunu "trajedi" olarak ele almakta ısrar etmişti. Stanislavski o güne dek aşırı duygusal olan Rus tiyatrosuna doğal ve gösterişten uzak bir anlatım getirmesiyle ünlenmiş olsa da Çehov'un kendi oyunları için istediği yalınlığı ve doğallığı yakalayamamıştı.

Karakterler

Lubov Andreyevna Ranevskaya: Eski zenginlik ve gösterişin sembolüdür. Duygusal, savurgan, gerçeklerden uzak bir karakterdir.

Leonid Gayev: Ranevskaya’nın kardeşidir; hayalperest ve sorumluluk almaktan kaçınan bir figürdür.

Yermolay Lopahin: Eskiden köledir. Sonradan zengin bir tüccar olur.

Anya: Ranevskaya’nın kızıdır; genç, umutlu ve değişime açık biridir.

Trofimov: Aydın kimliğiyle geleceği temsil eden ancak pasif bir entelektüeldir.

Firs: Yaşlı uşaktır; eski düzeni temsil eder.

Yasha: Yeni dönemin bireyciliğini temsil eden, umursamaz hizmetçidir.

Komedi Mi? Dram Mı?

Anton Çehov’un sanat yaşamının en son ürünü Vişne Bahçesi'nin sanatçının gerek bireysel bakış açısı gerekse de sanatsal yaşamı içerisinde yeri birçok eserinden daha farklıdır. Hastalığının son evrelerine denk gelen yazım süreci sanatçıyı hem ruhen hem de fizikken derinden etkiler. Sanatçı eseri üzerinde çok uzun süre çalışmak zorunda kalır. Hastalığının ağır ataklarından arta kalan zamanları odasına kapanarak ve çalışarak geçirir. Tüm bu zor süreçlere rağmen Çehov, ısrarla bir komedi yazmaya odaklanmıştır. Kişilerini, onların sıradan sohbetlerini, dünyaya bakış açılarını hatta kıyafetlerini bile sıradan bir şekilde kaleme alır. Oluşturmak istediği komik iskelet, dönemin değişmeye başlayan siyasi düzeni ve düşünce yapısıyla birleşince ne yazık ki sanatçının komedi olarak kaleme aldığı eseri bir drama dönüşür. Sanatçı her ne kadar kabul etmese de bu durumun en önemli nedeni eserin temelini oluşturan konunun dramatik olmasıdır. Çehov diyaloglarıyla konuyu yumuşatmaya çalışmış olsa da bu durumu onun gibi gören çok az kişi olmuştur. Sanatçıdan sonra oyunun rejisörleri K. S. Stanislavski ve V. İ. Nemiroviç-Dançenko’nun de eserde sadece bu drama yönelmesi ve oyuncularını bu yönde oynamaya sevk etmesi oyunu daha afişleri basılırken komediden bir drama çevirecektir. Sağlık sorunları nedeniyle provalara katılamayan Çehov da ne kadar çabalarsa çabalasın eserinin komedi olduğunu ne rejisörlere ne edebiyat eleştirmenlerine ne de izleyicisine ispatlamayı başaramaz.