Yemeniciler Arastası, Karabük’ün Safranbolu ilçesinde, Köprülü Mehmet Paşa Camisi’ne bitişik olarak yer alır. Osmanlı döneminde lonca düzeniyle inşa edilen çarşı, 1661 yılında kurulmuştur. Safranbolu, Gerede-Sinop kervan yolu üzerinde önemli bir konaklama ve ticaret merkeziydi; bu nedenle Yemeniciler Arastası gibi çarşılar, kentin ekonomik yaşamında merkezi rol oynamıştır.

^{Yemeniciler Arastası (Türkiye Kültür Portalı)}

Mimari Özellikler

Çarşı, yanaşık nizamda ve eşkenar üçgen planlı 48 ahşap dükkandan oluşur. Ahşap ve taş işçiliğinin ön planda olduğu bu yapılar, geleneksel Osmanlı arasta mimarisini yansıtır. Dükkânların birbirine bitişik düzeni ve arastanın planı, dönemin lonca sistemine uygun olarak ustaların mesleklerini sürdürmesine olanak sağlamıştır.

Yemenicilik Zanaatı

Yemeniciler Arastası, “yemeni” adı verilen, tamamen elde üretilen deri ayakkabıların yapıldığı bir lonca çarşısıdır. Yemeni ayakkabıların, üstü gerçek deri, iç astarı keçi derisi ve tabanı manda derisinden yapılır; tüm dikişler el ile gerçekleştirilir. Zanaat, Safranbolu’da 1950’lerin sonuna kadar önemli bir iş kolu olmuştur.

Sosyal ve Ekonomik Rolü

Milli Mücadele sırasında Yemeniciler Arastası, imkanlar ölçüsünde ordunun ayakkabı ihtiyacını karşılamıştır. Çarşı, aynı zamanda çevresinde gelişen çeşitli üretim ve ticaret mekanlarının oluşmasına vesile olmuştur. Safranbolu Çarşısı’ndaki demirciler, bakırcılar, semerciler ve saraçlar gibi meslekler ile birlikte lonca geleneğini sürdürmüştür.

Restorasyon ve Turizm

19.yüzyılın ikinci yarısında meslek gerilemiş, birçok dükkân terk edilmişti. Dönemin Kültür Bakanı Ahmet Taner Kışlalı’nın kararıyla çarşı restore edilerek geleneksel üretimlerin ve turizmin odağı haline getirilmiştir. Günümüzde Arasta, turistik amaçlı kullanılmakta olup Ahmet Demirezen Yemenicilik Müzesi hafta sonları ziyaretçilere açıktır.

Günümüzde Yemeniciler Arastası

Günümüzde Yemeniciler Arastası’nda uzun yıllardır faaliyet gösteren tek yemenici usta Erhan Başkaya’dır. Oğlu Taha Başkaya ile birlikte mesleği gelecek nesillere aktarmayı sürdürmektedirler. Arasta, günümüzde hediyelik eşya dükkânlarının da bulunduğu bir turistik merkez olarak hizmet vermektedir.

Kültürel ve UNESCO Değeri

Safranbolu’nun UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alması, Yemeniciler Arastası gibi geleneksel çarşıların korunmasını ve gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlamaktadır. Arasta, Safranbolu’nun tarihî ve kültürel kimliğinin bir parçası olarak, Osmanlı lonca geleneğinin ve yerel zanaatların yaşatıldığı önemli bir mekandır.

Lonca ve Zanaat Kültürü

Yemeniciler Arastası, Osmanlı döneminin lonca geleneğini yansıtan nadir örneklerden biridir. Her dükkân belirli bir zanaat koluna ayrılmış olup, ustalar kendi mesleklerini belirli kurallar çerçevesinde yürütmüşlerdir. Yemenicilik, bu lonca düzeni içinde hem ekonomik hem de sosyal bir rol oynamış; ustalar arası dayanışmayı, kaliteyi ve meslek ahlakını korumuştur.