Zara sac ekmeği, Sivas ilinin Zara ilçesi ile özdeşleşmiş geleneksel bir fırıncılık ürünüdür. Temel bileşenleri buğday unu, maya, kaya tuzu ve çökelek veya peynir altı suyudur. Hazırlanan hamur, odun ateşi üzerinde ısıtılan sacda pişirilerek üretilir. Ürünün geçmişinin eskiye dayanması ve üretildiği coğrafi sınır ile güçlü bir ün bağı bulunması nedeniyle, mahreç işareti alarak 09.12.2021 tarihinde tescillenmiştir. Üretimi, tescili yaptıran Zara Ziraat Odası'nın gözetimindedir.

Ürün Özellikleri

Zara sac ekmeği sade, patatesli veya çökelekli olmak üzere üç farklı çeşitte üretilebilmektedir. Yaklaşık 1,5 cm kalınlığında olacak şekilde şekillendirilir. Şekli alt kısmı düz, üst kısmı ise hafif bombeli ve üzerinde parmaklar yardımıyla oluşturulan girinti çıkıntılı desenler mevcuttur. Ürünün ayırt edici özelliklerinden biri, hamurunda çökelek veya peynir altı suyu kullanılmasıdır. Üretim sürecinden sonra uygun ambalajlarda buzdolabında 2 ay, derin dondurucuda ise 6 aya kadar muhafaza edilebilir; tüketilmeden önce ısıtılması tavsiye edilir.

Üretim Metodu

Zara sac ekmeğinin üretiminde temel olarak şu aşamalar takip edilir:

• Tuz, su, peynir altı suyu (veya çökelek suyu), un ve maya bileşenleri karıştırılarak yaklaşık 15 dakika yoğrulur.
• Yoğrulan hamur, kalın bir bezle kapatılarak 30 dakika dinlenmeye bırakılır (mayalanma).
• Mayalanan hamurdan, elle sıkılarak küçük hamur topları oluşturulur.
• Geleneksel olarak yer sofrasında, bu hamur topları elle yuvarlak biçimde ve yaklaşık 25 cm yarıçapında, 1,5 cm kalınlığında açılır. Açılan hamurun alt kısmı düz, üst kısmı hafif bombeli olur.
• Açılan hamur, odun ateşi üzerinde ısıtılan sacın üzerine, düz olan alt kısmı saca değecek şekilde yerleştirilerek pişirilir.
• Daha sonra ters çevrilerek ekmeğin üst kısmı pişirilir ve bu şekilde satışa sunulur. Sacın çukur kısmı odun ateşine bakarken, ekmek oval (sırt) kısımda pişirilir.
• Patatesli veya çökelekli çeşitler için iç harçlar hazırlanır. Haşlanmış veya közlenmiş patates, isteğe bağlı salça ile karıştırılarak patatesli iç harç; çökelek ve maydanoz kullanılarak ise çökelekli iç harç elde edilir.
• Hazırlanan iç harç, açılan hamurun ortasına yaklaşık 150 gram miktarında konur ve kenarları kapatılarak pişmeye hazır hâle getirilir.

Coğrafi Sınır

Zara sac ekmeğinin üretimi, işlenmesi ve diğer tüm işlemlerinin, coğrafi sınır ile olan ün bağı ve geçmişi nedeniyle Sivas ilinin Zara ilçesi sınırları içerisinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Denetim

Ürünün tescil özelliklerine uygun olarak üretildiğinin denetimi, Zara Ziraat Odasının koordinasyonunda yürütülür. Denetim merci; Zara Ziraat Odası, Zara İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Zara İlçe Sağlık Müdürlüğünden konusunda uzman birer üyenin katılımıyla oluşan üç kişilik bir heyettir. Denetimler, düzenli olarak yılda bir kez ve ayrıca ihtiyaç hâlinde veya şikâyet durumunda yapılabilmektedir. Denetimlerde, kullanılan bileşenlerin, üretim metodunun, ambalajlama ve muhafaza şartlarının uygunluğu kontrol edilir. Ayrıca Zara sac ekmeği ibaresi ve mahreç işareti ambleminin kullanımının kurallara uygunluğu da denetlenen hususlar arasındadır. Denetim mercii, denetim süreçlerinde kamu veya özel kuruluşlardan uzmanlardan destek alabilir.