Adıyaman, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan ve tarih boyunca Hititler, Asurlular, Persler, Kommagene Krallığı, Roma ve Bizans gibi 16 farklı medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehirdir. Kuzeyde Malatya, batıda Kahramanmaraş, güneybatıda Gaziantep, güneydoğuda Şanlıurfa ve doğuda Diyarbakır ile komşu olan kent, Bereketli Hilal’in kuzey sınırında konumlanmaktadır. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Nemrut Dağı ve Kommagene Uygarlığı'na ait anıtsal heykeller, Adıyaman'ı uluslararası kültürel turizmin önemli merkezlerinden biri haline getirmektedir. Şehir, tarihî mirasının yanı sıra Fırat Nehri ve Atatürk Barajı ile su kaynakları açısından da zengin olup enerji, tarım ve petrol üretimi ile ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır. Akdeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri arasında geçiş niteliği taşıyan konumu nedeniyle çeşitli iklim ve bitki örtüsü özelliklerini barındıran Adıyaman, doğal güzellikleri ve arkeolojik kalıntılarıyla tarih, kültür ve doğanın birleştiği bir yerleşim alanıdır.

Tarih

Adıyaman, Anadolu’nun en eski yerleşim alanlarından biri olup tarih boyunca farklı medeniyetlerin egemenliğinde kalmıştır. Bölgedeki arkeolojik bulgular, Paleolitik Çağ’dan itibaren burada insan yaşamının sürdüğünü göstermektedir. Özellikle Pirin, Zey, Haydaran, Palanlı ve Gümüşkaya gibi bölgelerde yapılan kazılarda tarih öncesi uygarlıklara ait kalıntılar bulunmuştur.

Antik Dönem

Hititlerin egemenliğinde kalan bölge, Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla M.Ö. 1200 civarında Hurri ve Mitanni Krallıkları tarafından yönetilmiştir. Daha sonra Kummuh Krallığı, Urartular ve Asurlar bölgeye hâkim olmuştur. Asur Kralı III. Salmanassar döneminde Adıyaman ve çevresinin Asur topraklarına katıldığı bilinmektedir. M.Ö. 6. yüzyılda Pers İmparatorluğu’nun egemenliği altına giren bölge, Büyük İskender’in Persleri yenmesiyle Makedonya Krallığı’na bağlanmıştır.

Büyük İskender’in ölümünden sonra bölge, Seleukos İmparatorluğu'nun kontrolüne girmiştir. M.Ö. 1. yüzyılda ise Seleukosların zayıflamasıyla bağımsızlığını ilan eden Kommagene Krallığı, Adıyaman’ın tarihinde önemli bir dönem başlatmıştır. Bu dönemde Nemrut Dağı’nda anıtsal heykeller ve tümülüsler inşa edilmiş, bölge sanatsal ve mimari açıdan gelişmiştir. Kommagene Krallığı’nın en önemli hükümdarı I. Antiochos (MÖ 69-36), Nemrut Dağı’ndaki heykelleri ve tapınakları inşa ettiren hükümdar olarak bilinmektedir.

M.S. 72 yılında Roma İmparatorluğu tarafından ilhak edilen Kommagene Krallığı, Roma hâkimiyetine girdikten sonra bir Roma eyaleti olarak yönetilmiş ve bu süreçte ticaret yolları üzerinde önemli bir merkez hâline gelmiştir.

Ortaçağ Dönemi

Roma İmparatorluğu’nun bölünmesiyle birlikte Adıyaman, Bizans İmparatorluğu’nun egemenliğine girmiştir. Bizanslılar, Sasani saldırıları ve Arap akınlarına karşı bölgeyi tahkim etmişlerdir. 7. yüzyılda Müslüman Araplar, Emevîler döneminde bölgeye seferler düzenlemiş ve 670 yılında Muaviye döneminde Adıyaman fethedilmiştir. O dönemde yerleşim, Hısnımansûr adıyla anılmaya başlanmıştır. Bu ismin, Emevî komutanı Mansur bin Cavane veya Abbâsî Halifesi Ebû Ca‘fer el-Mansûr’dan geldiği düşünülmektedir.

Bölge, 758 yılında Abbâsîler’in kontrolüne geçmiş, 926-958 yılları arasında Hamdanîler tarafından yönetilmiş, ancak daha sonra Bizanslılar tarafından geri alınmıştır. 11. yüzyılda Türk akınları başlamış ve 1066 yılında Selçuklu komutanı Gümüştegin tarafından fethedilmiştir. Bölge zamanla Artuklular, Eyyûbîler ve Selçuklular arasında el değiştirmiş, ardından Moğolların istilasına uğramıştır.

Beylikler ve Osmanlı Dönemi

13. ve 14. yüzyıllarda Adıyaman, İlhanlılar, Akkoyunlular ve Dulkadiroğulları Beyliği gibi Türk-İslam devletleri arasında sık sık el değiştirmiştir. 1515 yılında Yavuz Sultan Selim’in Dulkadiroğulları Beyliği’ni Osmanlı topraklarına katmasıyla, bölge Osmanlı egemenliğine girmiştir.

Osmanlı döneminde, Hısnımansûr, Maraş Eyaleti’ne bağlı bir sancak olarak yönetilmiş ve daha sonra 1531 yılında Elbistan sancağına bağlanmıştır. 1563’te yeniden Maraş’a bağlanan Adıyaman, Tanzimat Dönemi’nde 1841’de kaza, 1849’da Diyarbekir vilayetine bağlı bir sancak hâline gelmiştir. 1859 yılında Malatya sancağına, 1883’te Mamuretülaziz (Elazığ) vilayetine bağlanmıştır.

Cumhuriyet Dönemi

Osmanlı Devleti’nin dağılmasıyla birlikte Adıyaman, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra 1923-1954 yılları arasında Malatya iline bağlı bir ilçe olarak yönetilmiştir. 22 Haziran 1954’te il statüsüne kavuşarak Besni, Gerger ve Kahta ilçeleri ile birlikte Adıyaman ili oluşturulmuştur. 1958’de Çelikhan, 1960’ta Gölbaşı ve Samsat ilçeleri Adıyaman’a dahil edilmiştir.

Adıyaman, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren büyük bir gelişim göstermiş, özellikle tarım, sanayi ve turizm alanlarında önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Nemrut Dağı, 1987 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınarak turistik bir cazibe merkezi hâline gelmiş, Atatürk Barajı’nın inşası ile birlikte bölgenin ekonomik ve sosyal yapısında büyük değişiklikler yaşanmıştır.

21. Yüzyıl ve Günümüz

Adıyaman, bugün Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde önemli bir şehir olarak varlığını sürdürmektedir. Tarihî ve kültürel mirasıyla öne çıkan şehir, Nemrut Dağı, Cendere Köprüsü, Perre Antik Kenti, Arsemia ve Karakuş Tümülüsü gibi birçok önemli yapıya sahiptir. Şehir, turizm, tarım, sanayi ve enerji alanlarındaki gelişmelerle bölgenin ekonomik dinamikleri içerisinde önemli bir yer tutmaktadır.

Özetle, Adıyaman, antik çağlardan günümüze kadar birçok uygarlığın izlerini taşıyan, tarihî ve kültürel dokusunu koruyan önemli bir yerleşim alanı olarak öne çıkmaktadır.

Coğrafya

Adıyaman, Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer almakta olup doğuda Diyarbakır, batıda Kahramanmaraş, kuzeyde Malatya, güneydoğuda Şanlıurfa ve güneybatıda Gaziantep ile komşudur. İl, Güneydoğu Toros Dağları’nın güneyinde, Zagros Dağları’nın batısında ve Basra Körfezi’nin kuzeyinde, Bereketli Hilal’in üst sınırında konumlanmaktadır.

İlin toplam yüzölçümü 7.614 km² olup, genel olarak engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Kuzey kesimi Toros Dağları’nın uzantısı olan Malatya Dağları ile çevrilidir. Bu kesimde yer alan Çelikhan, Gerger ve Tut ilçeleri büyük ölçüde dağlık bir arazi yapısına sahiptir. İlin belli başlı dağları arasında Akdağ, Dibek, Ulubaba, Gördük, Nemrut, Bozdağ ve Karadağ bulunmaktadır. Güney kesimlere inildikçe, ova karakteri taşıyan düzlükler artmaktadır. Kahta, Samsat, Keysun ve Pınarbaşı ovaları, ilin başlıca düzlük alanlarını oluşturmaktadır.

Adıyaman, Fırat Nehri ve onun kollarıyla beslenen birçok akarsuya sahip bir bölgedir. Fırat Nehri, ilin en önemli su kaynağı olup Şanlıurfa ve Diyarbakır ile sınır oluşturur. İl içerisindeki uzunluğu 180 km olan nehre, Kahta Çayı, Kalburcu Çayı ve Göksu Çayı gibi önemli akarsular katılmaktadır. Atatürk Barajı, ilin güneyinde Fırat Nehri üzerinde yer almakta olup Türkiye’nin en büyük hidroelektrik santrallerinden birine sahiptir ve bölge ekonomisinde önemli bir rol oynamaktadır.

Adıyaman, coğrafi konumu itibarıyla Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri arasında bir köprü görevi görmekte olup kısmen Akdeniz ikliminin etkilerini de barındırmaktadır. Bu nedenle bitki örtüsü, bu üç bölgenin özelliklerini taşımaktadır. Dağlık alanlarda genellikle meşe ağaçları yaygın olup alçak kesimlerde bozkır ve maki bitki örtüsü hakimdir. Su kaynaklarının çevresinde ise çayır ve mera alanları görülmektedir.

İklim

Adıyaman’da karasal ve Akdeniz iklimi arasında geçiş özelliği taşıyan bir iklim yapısı görülmektedir. Kış aylarında soğuk ve yağışlı bir hava hâkim olurken, yaz aylarında uzun süreli kurak ve sıcak bir dönem yaşanmaktadır.

Yıllık ortalama sıcaklık 16-17°C civarındadır. Yaz aylarında sıcaklık 40°C’ye kadar çıkabilmekte, kış aylarında ise zaman zaman -10°C’ye kadar düşebilmektedir. En sıcak aylar Temmuz ve Ağustos, en soğuk aylar ise Ocak ve Şubat olarak kaydedilmiştir.

Bölgedeki yağış miktarı, genellikle kış ve ilkbahar aylarında yoğunlaşmaktadır. Yıllık ortalama yağış miktarı 600-900 mm arasında değişmekte olup dağlık bölgelerde bu miktar daha yüksek seviyelere ulaşabilmektedir. Yağışın büyük bölümü kar ve yağmur şeklinde düşmektedir.

Bölgede rüzgarlar genellikle batı ve kuzeybatı yönlerinden esmekte olup kış aylarında soğuk hava dalgalarının etkisiyle sert rüzgarlar görülebilmektedir. İlkbahar ve sonbahar aylarında daha ılıman rüzgarlar etkili olmaktadır.

İlin dağlık bölgelerinde kış aylarında kar örtüsü uzun süre kalıcı olabilirken, güney kesimlerde kışlar daha ılıman geçmektedir. Atatürk Barajı ve Fırat Nehri çevresinde yer alan mikroklima etkisi, bazı alanlarda sıcaklık farklarını ve nem oranını artırmaktadır.

Nüfus

Adıyaman, 611.037 kişilik nüfusu ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin önemli şehirlerinden biridir. Şehir merkezi ve ilçeleri ile birlikte dengeli bir nüfus dağılımına sahiptir. Merkez ilçede 290.883 kişi yaşarken, en büyük ilçe Kahta olup 134.524 nüfusa sahiptir.

İlçelere Göre Nüfus Dağılımı

Merkez: 290.883
Kahta: 134.524
Besni: 75.849
Gölbaşı: 47.983
Sincik: 16.016
Gerger: 15.052
Çelikhan: 14.641
Tut: 9.333
Samsat: 6.756

Adıyaman’ın en büyük ilçesi Kahta, sahip olduğu tarihî ve kültürel değerler, tarımsal üretim ve ticaret olanakları nedeniyle yüksek nüfus barındırmaktadır. Besni ve Gölbaşı, ticari ve tarımsal faaliyetler açısından önemli ilçelerdir. Samsat, Çelikhan, Gerger, Sincik ve Tut ilçeleri ise daha az nüfusa sahip olup kırsal yaşamın baskın olduğu bölgeler arasındadır.

Nüfus Dinamikleri ve Göç

Adıyaman’da nüfusun büyük bölümü şehir merkezinde ve Kahta gibi büyük ilçelerde yoğunlaşmıştır. Kırsal kesimlerde yaşayan nüfusun bir kısmı, ekonomik nedenlerle büyük şehirlere veya yurtdışına göç etmektedir. Tarım, sanayi ve hizmet sektöründeki gelişmelere bağlı olarak nüfus artış hızı ilçeler arasında değişkenlik göstermektedir.

Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Dağılımı

Adıyaman’da genç nüfus oranı yüksek olup çalışan nüfus ağırlıklı olarak tarım ve sanayi sektörlerinde istihdam edilmektedir. Kadın ve erkek nüfusu birbirine yakın olup kırsal kesimde tarım ve hayvancılıkla uğraşan nüfus fazladır.

Genel olarak Adıyaman, tarım ve sanayi ile gelişen, tarihî ve kültürel yapısıyla turizm açısından önem taşıyan bir şehir olup nüfusun büyük bölümü merkez ve Kahta ilçesinde toplanmıştır.

Ekonomi

Adıyaman ekonomisi, büyük ölçüde tarım, sanayi, madencilik, enerji ve ticaret sektörlerine dayanmaktadır. Son yıllarda özellikle tekstil ve gıda sanayisi alanlarında gelişme kaydedilmiş, devlet teşvikleri ile yatırım ortamı güçlendirilmiştir.

Tarım ve Hayvancılık

Adıyaman ekonomisinin temelini tarım sektörü oluşturmaktadır. İlin yüzölçümünün büyük bir kısmı tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. En önemli tarım ürünleri arasında buğday, arpa, mercimek, nohut, pamuk, fıstık, üzüm ve tütün bulunmaktadır.

Özellikle tütün, uzun yıllardır Adıyaman’da yetiştirilen en önemli ticari tarım ürünlerinden biri olmuştur. Ancak tütün üretimi, devlet politikaları ve kota sınırlamaları nedeniyle eskiye kıyasla azalmış durumdadır. Pamuk tarımı da gelişmiş olup özellikle Kahta ve Samsat çevresinde yaygın olarak yetiştirilmektedir.

Bağcılık ve meyvecilik faaliyetleri de ilin önemli ekonomik girdileri arasındadır. Özellikle Besni ilçesi, Türkiye’nin önemli üzüm üretim merkezlerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Adıyaman fıstığı da son yıllarda üretimi artan ve ticari değeri yüksek bir üründür.

Hayvancılık sektörü de Adıyaman ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. İlde koyun, keçi ve sığır yetiştiriciliği yaygındır. Özellikle dağlık ve kırsal alanlarda küçükbaş hayvancılık daha yaygınken, büyükbaş hayvancılık daha çok ovalık alanlarda gelişmiştir. Ayrıca arıcılık faaliyetleri de yaygın olup Adıyaman balı önemli bir yerel ürün olarak pazarlanmaktadır.

Sanayi ve İmalat Sektörü

Adıyaman sanayileşme açısından gelişmekte olan iller arasında yer almakta olup özellikle tekstil, gıda ve mermer sektörü sanayi üretiminde ön plana çıkmaktadır.

Adıyaman’da sanayi işletmeleri genellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerden oluşmaktadır. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) sayesinde sanayi yatırımları artmıştır. İl genelinde Sanayi Sicil Belgesi almış 731 işletme bulunmakta olup bu işletmelerde 22.700 kişi istihdam edilmektedir.

Sanayi sektöründe en fazla yatırım yapılan alanlar:

Tekstil ve hazır giyim sektörü (%25,38)
Gıda ürünleri üretimi (%14,44)
Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemleri (%14,29)

Tekstil sektörü, özellikle iplik ve kumaş üretimi açısından Adıyaman ekonomisinde büyük bir paya sahiptir. İlde üretilen pamuk, doğrudan iplik ve tekstil sektöründe değerlendirilmekte, büyük fabrikalarda işlenmektedir. Tekstil fabrikalarında üretilen ürünler hem iç pazara hem de dış pazara ihraç edilmektedir.

Gıda sanayisinde ise un fabrikaları, meyve suyu üretim tesisleri ve süt ürünleri işletmeleri bulunmaktadır. Adıyaman, özellikle üzüm suyu ve pestil üretimi ile dikkat çekmektedir.

Madencilik sektörü de Adıyaman’ın ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Mermer ocakları, ilin madencilik sektöründeki en büyük yatırımlardan biridir. Mermer, iç pazara sunulmanın yanı sıra çeşitli ülkelere ihraç edilmektedir.

Enerji ve Madencilik

Adıyaman, Türkiye’nin önemli petrol üretim merkezlerinden biri olup ülkede üretilen ham petrolün yaklaşık %20’si Adıyaman’dan karşılanmaktadır. Bölgede Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) tarafından işletilen petrol sahaları bulunmaktadır.

Bunun yanı sıra Adıyaman, yenilenebilir enerji yatırımları açısından da gelişmeye devam etmektedir. Özellikle hidroelektrik santralleri, ilin enerji üretim kapasitesini artırmaktadır. Atatürk Barajı, Türkiye’nin en büyük hidroelektrik santrallerinden biri olup Adıyaman ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır.

Ticaret ve Dış Ticaret

Adıyaman’da ticaret, ağırlıklı olarak tarım ve sanayi ürünlerine dayalıdır. Özellikle tarımsal ürünler, sanayi hammaddeleri ve gıda ürünleri ticarette önemli bir yer tutmaktadır.

İç ticarette bölgenin ana ticaret merkezleri Adıyaman şehir merkezi, Kahta, Besni ve Gölbaşı ilçeleridir. Adıyaman, Gaziantep ve Malatya gibi büyük ticaret merkezlerine yakın olması nedeniyle bu illerle ticari ilişkilerini güçlü tutmaktadır.

Dış ticaret açısından Adıyaman’ın ihracat rakamları yıllara göre değişiklik göstermektedir. 2021 yılı itibarıyla Adıyaman’ın toplam ihracat hacmi 75,9 milyon dolar, ithalat hacmi ise 66,5 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

Adıyaman’dan ihraç edilen başlıca ürünler:

Eczacılık ürünleri (%23,05)
Örme giyim eşyaları (%18,05)
Pamuk ve pamuk ipliği (%6,58)
Hububat ve baklagiller (%5,66)
Sebzeler ve kök bitkiler (%5,27)
Tütün ve tütün ürünleri (%3,42)

Adıyaman’ın ithalatı ise büyük ölçüde sanayi ve üretim için kullanılan hammaddelere dayanmaktadır. En fazla ithal edilen ürünler arasında pamuk, tekstil hammaddeleri, makineler ve plastik ürünler yer almaktadır.

Turizm

Adıyaman, tarihî ve kültürel mirasıyla Türkiye’nin önemli turizm merkezlerinden biridir. Özellikle Kommagene Krallığı’ndan kalma anıtsal yapılar, Nemrut Dağı ve Roma dönemine ait kalıntılar, şehri kültürel turizm açısından cazip kılmaktadır. UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki Nemrut Dağı, kenti uluslararası bir turizm destinasyonu hâline getirmiştir.

Bunun yanı sıra Fırat Nehri ve Atatürk Barajı çevresinde gelişen doğa turizmi, su sporları, yayla turizmi, av turizmi ve sağlık turizmi de son yıllarda ilgi görmeye başlamıştır.

Adıyaman, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yaptığı için antik kentler, anıt mezarlar, köprüler ve kaleler açısından oldukça zengin bir yapıya sahiptir. Şehirde görülmeye değer başlıca yerler şunlardır:

1. Nemrut Dağı ve Anıtsal Heykeller

Adıyaman’ın en önemli turistik mekânı Nemrut Dağı’dır. Kommagene Kralı I. Antiochos tarafından M.Ö. 1. yüzyılda yaptırılan devasa tanrı ve kral heykelleri, 2206 metre yükseklikte bulunmaktadır. Gündoğumu ve günbatımı manzaraları, ziyaretçilerin en çok ilgisini çeken anlardan biridir. Nemrut Dağı, 1987 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınmıştır.

2. Arsemia Antik Kenti

Kahta ilçesinde bulunan Arsemia, Kommagene Krallığı’nın yazlık yönetim merkezi olarak kullanılmıştır. Burada büyük kaya kabartmaları, Grekçe kitabeler ve anıt mezarlar yer almaktadır.

3. Cendere Köprüsü (Septimius Severus Köprüsü)

Roma İmparatoru Septimius Severus döneminde yaptırılan Cendere Köprüsü, dünyanın en eski taş köprülerinden biridir. Kahta ilçesi sınırlarında bulunan köprü, Fırat Nehri’nin kollarından biri olan Cendere Çayı üzerine inşa edilmiştir.

4. Perre Antik Kenti

Adıyaman merkezine 5 km uzaklıkta bulunan Perre Antik Kenti, Kommagene Krallığı döneminde ticaret merkezi olarak kullanılmıştır. Burada kayalara oyulmuş mezarlar, antik yollar ve su yolları bulunmaktadır.

5. Karakuş Tümülüsü

Kommagene Krallığı’ndan kalma Karakuş Tümülüsü, kraliyet ailesine ait kadınların anıt mezarıdır. Anıtın adı, üzerinde bulunan kartal figüründen gelmektedir.

6. Eski Kahta Kalesi (Yeni Kale)

Memlükler döneminde inşa edilen Eski Kahta Kalesi, Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde kullanılmıştır. Kalenin içerisinde sarnıçlar, gizli su yolları, cami ve hamam kalıntıları bulunmaktadır.

7. Gerger Kalesi

Fırat Nehri’ne hâkim bir noktada yer alan Gerger Kalesi, Roma döneminde yapılmış olup Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde de kullanılmıştır.

8. Gölbaşı Tabiat Parkı

Doğa severler için ideal bir yer olan Gölbaşı Tabiat Parkı, Adıyaman’ın Gölbaşı ilçesinde yer almaktadır. Göl kenarında kamp, piknik, balıkçılık ve doğa yürüyüşü yapılabilir.

9. Atatürk Barajı ve Su Sporları

Türkiye’nin en büyük hidroelektrik santrallerinden biri olan Atatürk Barajı, su sporları ve balıkçılık açısından önemli bir merkezdir. Baraj çevresinde yelken yarışları, tekne gezileri ve doğa sporları düzenlenmektedir.

10. Zey Mağaraları

Adıyaman merkezine 7 km uzaklıkta bulunan Zey Mağaraları, tarih öncesi dönemlerden itibaren yerleşim alanı olarak kullanılmıştır. Kayalara oyulmuş odalar ve su sarnıçları, bölgedeki yaşamın izlerini taşımaktadır.

Adıyaman Mutfağı

Adıyaman mutfağı, Güneydoğu Anadolu mutfağının özelliklerini taşıyan, et, bulgur ve baharat ağırlıklı lezzetlerden oluşmaktadır. Bölgenin zengin tarımsal ürünleri ve tarihî geçmişi, mutfağa da yansımıştır.

Başlıca Yöresel Yemekler:

Adıyaman Çiğ Köftesi: İnce bulgur, isot, baharat ve salça ile yoğrularak yapılan çiğ köfte, Adıyaman’ın en meşhur lezzetlerinden biridir.
Tevenk Sarması: Asma yaprağı yerine pancar yaprağı kullanılarak yapılan bir çeşit sarma yemeğidir.
Meyir Çorbası: Yoğurt, nohut ve buğday ile yapılan bir çorba türüdür.
Dolma (Etsiz ve Etli): Patlıcan, biber ve kabak dolmaları, Adıyaman mutfağında önemli bir yer tutar.
Besni Tava: Et ve sebzelerin birlikte fırında pişirildiği lezzetli bir yemektir.
Hıtap (Tava Böreği): Yufka içine baharatlı kıyma veya peynir konularak yapılan bir hamur işidir.
Buhara Pilavı: Et, badem, kuru üzüm ve baharatlarla hazırlanan özel bir pilav türüdür.
Pestil ve Cevizli Sucuk: Besni ve Gölbaşı ilçelerinde üretilen üzüm suyu ile yapılan tatlı atıştırmalıklardır.

Tatlılar:

Şillik Tatlısı: Krep benzeri ince bir hamurun üzerine şerbet dökülerek yapılan bir tatlıdır.
Kavut: Kavrulmuş buğday unu ve pekmez ile hazırlanan geleneksel bir tatlıdır.
Pekmez Helvası: Üzüm pekmezi ve un ile yapılan bir tatlıdır.

Adıyaman mutfağında baharatlar, özellikle isot ve sumak sıklıkla kullanılmaktadır. Ayrıca, yöre halkı için yoğurt ve süt ürünleri de önemli bir besin kaynağıdır.

Adıyaman (İl)