Gaziantep, Türkiye'nin güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir. Tarihsel olarak birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Gaziantep, bu özelliğiyle zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Şehir, tarihi ve kültürel açıdan önemli bir merkezdir. Gaziantep Kalesi, Zeugma Mozaik Müzesi ve eski şehir dokusu gibi önemli tarihî yapılar, bölgeye olan ilgiyi artırmaktadır. Gaziantep, geleneksel zanaatlar açısından da önemlidir; özellikle bakır işçiliği ve el dokuma ürünleri, yerel ekonominin önemli bir parçasını oluşturur. Gaziantep'in tarımsal üretimi, yerel ekonominin bir diğer önemli boyutunu oluşturur. Fıstık, nar, zeytin gibi ürünler, bölgedeki tarım faaliyetlerinin öne çıkan alanlarıdır. Bu çeşitlilik, şehrin ekonomik yapısının dinamikliğini ve sürdürülebilirliğini desteklemektedir.

^Gaziantep

Şehir, özellikle mutfağıyla tanınmakta olup UNESCO tarafından "Şehirler Ağı"na dahil edilmiştir. Gaziantep mutfağı, yöresel yemekler ve tatlar açısından büyük çeşitlilik gösterir ve bu yemeklerin çoğu, coğrafi işaretle tescillenmiştir. Gaziantep mutfağında, baklava, beyran çorbası, katmer, lahmacun gibi lezzetler ön plandadır. Ayrıca, şehirde üretilen Antep fıstığı ve Antep baklavası gibi ürünler, hem yerel hem de uluslararası alanda yüksek talep görmektedir. Gaziantep'te, coğrafi işaretle tescillenmiş 107 farklı ürün bulunmakta olup bu ürünler şehrin kültürel ve ekonomik değerine önemli katkı sağlamaktadır.

Tarih

Gaziantep, tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, kültürel ve coğrafi olarak zengin bir geçmişe sahip olan bir şehirdir. Şehir, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer almakta olup hem tarihi hem de stratejik açıdan önemli bir merkez olmuştur. Gaziantep'in tarihi, Mezopotamya ile Akdeniz'in birleşim noktasında bulunmasının sağladığı avantajlarla, çok eski dönemlere dayanmaktadır.

Antik Dönem

Gaziantep’in tarihi, antik çağlara kadar uzanır. İlk yerleşim izlerinin, M.Ö. 3500 yıllarına kadar gittiği tahmin edilmektedir. Şehir, tarihteki ilk büyük uygarlıklardan biri olan Sümerler ve Akadlar ile doğrudan ilişkili olmuştur. Geçmişi boyunca Hititler, Asurlular, Urartular, Persler ve Makedonya Krallığı gibi büyük uygarlıkların egemenliği altında kalan Gaziantep, özellikle stratejik konumu nedeniyle her zaman önemli bir yerleşim alanı olmuştur.

Gaziantep'in antik çağlardaki adı, "Antep" olarak bilinirken, bölgede ilk yerleşimlerin ortaya çıkmasıyla birlikte burada kurulan devletler ve medeniyetler de bu ismi kullanmıştır. Roma İmparatorluğu döneminde ise şehir, bu medeniyetin önemli bir parçası olarak gelişmeye başlamıştır. Gaziantep, Roma İmparatorluğu'nun sınırlarını koruma noktasında önemli bir savunma merkezi olmuş ve bu dönemde birçok kalıcı yapı inşa edilmiştir.

Orta Çağ ve İslam Dönemi

Gaziantep, Bizans İmparatorluğu'nun yönetimi altına girdikten sonra, 7. yüzyılda Araplar tarafından fethedilmiştir. İslamiyet'in yayılmasından sonra şehir, Abbâsîler ve Emevîler gibi büyük İslam devletlerinin egemenliğine girmiştir. Orta Çağ boyunca Gaziantep, özellikle İslam dünyasında önemli bir kültürel ve ticaret merkezi olarak gelişmiştir. Bölge, özellikle kervan yolları üzerinde bulunduğu için ekonomik olarak önemli bir konumda yer almıştır.

Bu dönemde, Gaziantep birçok mimari ve kültürel esere de ev sahipliği yapmıştır. Şehirdeki bazı camiler, medreseler ve hamamlar bu döneme ait kalıntılar arasında yer almaktadır. Bu yapılar, İslam kültürünün şehirdeki derin izlerini gösterir.

Osmanlı Dönemi

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Gaziantep, önemli bir şehir olma özelliğini sürdürmüştür. 16. yüzyılda Osmanlı topraklarına katılan Gaziantep, bu dönemde yerel yönetim bakımından önemli bir merkez haline gelmiştir. Gaziantep, hem askeri hem de ticari anlamda gelişmiş, çeşitli hanlar, çarşılar ve kervansaraylar inşa edilmiştir. Bu dönemde, Gaziantep’in mutfağı ve el sanatları da büyük bir gelişim göstermiştir. Osmanlı Dönemi, Gaziantep’in hem kültürel hem de ekonomik olarak büyüdüğü bir dönem olmuştur.

Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Dönemi

Türk Kurtuluş Savaşı sırasında, Gaziantep, Fransız işgaline karşı büyük bir direniş sergileyen şehirlerden biri olmuştur. 1919 yılında Fransızlar, şehri işgal etmiş, ancak Gaziantep halkı, bu işgale karşı büyük bir mücadele başlatmıştır. Gaziantep, 1921'de Türk Kurtuluş Savaşı'nda önemli bir direniş göstererek Fransızlara karşı zafer kazanmış ve bu zafer, şehri Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin simgelerinden biri haline getirmiştir. 1921’deki bu zaferin ardından, Antep’e "Gazi" unvanı verilmiştir.

Cumhuriyetin ilanından sonra, Gaziantep, Türkiye'nin sanayi ve ticaret merkezi olarak hızla gelişmeye başlamıştır. Bu dönemde şehirdeki altyapı, eğitim ve sağlık gibi temel hizmetlerde büyük bir dönüşüm yaşanmış, aynı zamanda şehirdeki sanayi faaliyetleri artmıştır. Gaziantep, Cumhuriyet'in ilk yıllarında gıda sanayi, tekstil ve halı sektörlerinde önemli bir merkez haline gelmiştir.

Modern Gaziantep

Günümüzde Gaziantep, hem Türkiye'nin önemli bir sanayi merkezi hem de kültürel miras açısından zengin bir şehir olarak varlığını sürdürmektedir. Şehir, özellikle baklava ve Antep fıstığı gibi dünya çapında tanınan ürünleriyle tanınırken aynı zamanda tarihi yapıları, müzeleri ve geleneksel el sanatlarıyla da dikkat çekmektedir. Gaziantep, UNESCO tarafından "Şehirler Ağı"na dahil edilmiştir ve bu unvan, şehrin kültürel ve gastronomik değerini küresel anlamda tescillemiştir.

Tarihi boyunca çok sayıda medeniyetin etkisi altında kalan Gaziantep, hem kültürel zenginlikleriyle hem de ticaret ve sanayi potansiyeliyle önemli bir merkez olmaya devam etmektedir. Bu tarihi birikim, günümüzde Gaziantep'i hem Türkiye'nin hem de dünyanın dikkat çekici şehirlerinden biri haline getirmiştir.

Coğrafya

Gaziantep, Türkiye'nin güneydoğusunda yer alan, coğrafi olarak Akdeniz Bölgesi'nin doğu kısmına yakın bir il olup aynı zamanda Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan iller arasında yer almaktadır. Yüzölçümü açısından Türkiye'nin büyük illerinden biri olan Gaziantep, özellikle stratejik konumu nedeniyle tarihsel olarak önemli bir yerleşim alanı olmuştur. İl, batıda Şanlıurfa, doğuda Kilis, güneyde Suriye ile kara sınırına sahipken kuzeyde ise Adıyaman ve Kahramanmaraş illeriyle sınır komşusudur.

Coğrafi Özellikler

Gaziantep'in genel yüzeyi, özellikle dağlık ve ova alanlarından oluşur. Şehir, Toroslar'ın uzantısı olan Amanos Dağları'nın eteklerinde yer almakta olup bu dağlar şehre doğudan batıya doğru paralel uzanır. Dağlık alanlar, iklim ve bitki örtüsünü etkilemektedir. Şehirde yer alan en yüksek nokta, 2.000 metreye kadar ulaşabilen Amanos Dağları'nın zirveleridir.

İlin verimli ovaları ise İslahiye, Barak, Araban, Yavuzeli ve Oğuzeli bölgelerinde yoğunlaşmaktadır. Fırat Nehri, Nizip Çayı, Afrin Çayı, Merziman Çayı ve Alleben Deresi, Gaziantep'in önemli akarsuları olup bölgenin su kaynakları açısından zengin olduğunu gösterir.

^{Fırat Nehri}

İklim

Gaziantep, kara iklimi ile Akdeniz ikliminin etkilerinin bir arada görüldüğü bir iklim yapısına sahiptir. Yazlar sıcak ve kurak geçerken kışlar ılıman ve yağışlıdır. Yaz aylarında sıcaklık genellikle 35°C'ye kadar çıkabilirken, kış aylarında sıcaklık 5°C civarında kalmaktadır. Yağışlar yılın genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında yoğunlaşı, yaz aylarında ise neredeyse hiç yağış düşmez. Bu iklim koşulları, özellikle tarımda sulama yöntemlerinin önemli olmasına yol açmaktadır.

Bitki Örtüsü ve Doğal Zenginlikler

Gaziantep'in doğal bitki örtüsü, daha çok karaçam, meşe ve sarıçam ağaçlarının bulunduğu ormanlarla çevrilidir. Ayrıca, bölgedeki zeytin ağaçları ve üzüm bağları da Gaziantep'in doğal zenginliklerini oluşturan diğer unsurlar arasındadır. Tarıma elverişli arazilerin yoğun olması, şehrin gıda üretimi ve tarım ürünleri açısından da zengin olmasına olanak tanımaktadır. Gaziantep'te buğday, arpa, pamuk, mısır, zeytin, üzüm ve fıstık gibi tarım ürünleri yaygın olarak yetiştirilmektedir.

Coğrafi Konumun Ekonomiye Etkisi

Gaziantep'in coğrafi konumu, onu hem tarihi hem de ticari açıdan önemli bir şehir yapmaktadır. Şehir, Mezopotamya ile Akdeniz'in birleşim noktasında bulunması nedeniyle, tarihte önemli bir kavşak noktası olmuştur. Gaziantep, Orta Doğu, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin kesişiminde yer almasıyla hem ulusal hem de uluslararası ticaret yolları için stratejik bir nokta teşkil etmektedir. Bu durum, şehri zaman içinde önemli bir ticaret ve sanayi merkezi haline getirmiştir.

İlçeler

Gaziantep'in ilçeleri şunlardır:

• Araban
• İslahiye
• Karkamış
• Nizip
• Oğuzeli
• Nurdağı
• Şahinbey
• Şehitkamil
• Yavuzeli

Nüfus

Gaziantep, Türkiye'nin en kalabalık illerinden biridir. 2023 yılı itibarıyla il nüfusu yaklaşık 2,1 milyon civarındadır. Nüfus artışı, özellikle son yıllarda hızlı bir şekilde gerçekleşmiş olup Gaziantep'in büyüklüğü ve ekonomik potansiyeli, hem iç göç hem de dış göçle gelen nüfusu çekmektedir. İlin nüfus yoğunluğu da oldukça yüksektir ancak bu yoğunluk yerleşim alanları arasında farklılıklar gösterebilir. Büyükşehir statüsüne sahip olan Gaziantep, şehirleşme ve sanayileşme oranının arttığı bir bölgedir.

Gaziantep, özellikle sanayi, tarım ve ticaret gibi alanlarda gelişmiş bir il olup bu faktörler, nüfus artışını ve göç hareketliliğini tetikleyen önemli unsurlardır. Ayrıca, ildeki genç nüfus oranı da dikkat çekicidir, bu da iş gücü ve eğitim açısından önemli bir avantaj sağlamaktadır. Gaziantep, aynı zamanda kültürel çeşitliliği ve çok sayıda farklı etnik grubu barındırmasıyla da bilinir.

Ekonomi

Gaziantep, Türkiye'nin en gelişmiş ve dinamik ekonomilerinden birine sahip illerinden biridir. İlin ekonomik yapısı, sanayi, tarım ve ticaretin güçlü bir birleşimiyle şekillenmiştir. Gaziantep, özellikle sanayi ve üretim alanında büyük bir öneme sahiptir.

Sanayi: Gaziantep, Türkiye'nin önde gelen sanayi şehirlerinden biridir. Şehirdeki sanayi sektörü, tekstil, gıda, makine, otomotiv ve metal sanayi gibi farklı alanlarda çeşitlenmiştir. Gaziantep, aynı zamanda Türkiye'nin en büyük gıda üretim merkezlerinden biri olup özellikle baklava, baharat, kuruyemiş ve zeytinyağı gibi ürünlerle ünlüdür. Organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi siteleri, şehre önemli istihdam sağlar. İlin sanayi altyapısı, bölgesel ticaretin merkezi haline gelmesine yardımcı olmuştur.

Tarım: Gaziantep, tarım açısından da oldukça verimli topraklara sahip olup ilde önemli tarım ürünleri yetiştirilmektedir. Zeytin, fıstık, pamuk, buğday, sebzeler ve meyveler ilin başlıca tarım ürünlerindendir. Fıstık, Gaziantep'in en önemli tarım ürünlerinden biridir ve dünya çapında ünlüdür. Ayrıca, Gaziantep'in çevresindeki ova ve dağlık alanlarda çeşitli meyve türlerinin yanı sıra yüksek kaliteli üzüm bağları da yetiştirilmektedir.

^{Antep Fıstığı}

Ticaret: Gaziantep, özellikle ihracat konusunda önemli bir merkezdir. Şehir, Türkiye'nin en büyük ihracatçı illerinden biri olup özellikle tekstil, gıda ve tarım ürünleri ihracatıyla dikkat çeker. İhracat, Gaziantep'in ekonomik büyümesinde büyük rol oynamaktadır. İlin sahip olduğu coğrafi avantajlar ve uluslararası ticaret bağlantıları, Gaziantep'in Orta Doğu, Avrupa ve Afrika pazarlarına açılmasını sağlamaktadır.

Turizm

Son yıllarda turizm sektörü de Gaziantep'in ekonomisinde önemli bir yer edinmeye başlamıştır. Gaziantep, tarihî ve kültürel zenginlikleri, gastronomisi ve el sanatları ile yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir. Özellikle UNESCO tarafından "Gastronomi Şehri" olarak tescillenen Gaziantep, mutfağı ve baklavaları ile dünya çapında tanınmaktadır. Bu da şehre gelen turistlerin ekonomik katkısını artırmaktadır.

Gaziantep'in güçlü sanayi altyapısı, tarım potansiyeli ve ticaretin yoğunluğu, ilin ekonomik büyümesinde önemli faktörlerdir. Şehir, her geçen yıl artan bir ekonomik dinamizmle büyümeye devam etmektedir.

Tarihi ve Kültürel Zenginlikler

Gaziantep'in tarihi milattan önceki dönemlere kadar uzanır. Şehirdeki tarihi yapılar, antik kentler, mozaikler ve kalıntılar, bölgenin binlerce yıllık geçmişini gözler önüne serer. Gaziantep Kalesi, şehir merkezine hakim konumuyla dikkat çeker ve bölgenin tarihini anlamak için önemli bir noktadır. Ayrıca, Zeugma Antik Kenti ve mozaik koleksiyonları, Gaziantep'in tarihi mirasının önemli parçalarındandır. Zeugma Mozaik Müzesi, dünyaca ünlü mozaikleriyle, şehirde en çok ziyaret edilen mekanlardan biridir.

^{Zeugma Mozaik Müzesi-1}

^{Zeugma Mozaik Müzesi-2}

Bayazhan Kent Müzesi, Gaziantep'in tarihi dokusunu yansıtan önemli bir kültürel mekandır. Şehir merkezine yakın bir konumda yer alan bu müze, hem şehrin geçmişine hem de geleneksel yaşam biçimlerine dair derinlemesine bir bakış sunmaktadır. Bayazhan, aslında 1909 yılında inşa edilen tarihi bir yapıdır. İlk olarak, zengin bir tüccar ailesinin konakladığı bina, sonrasında ise farklı işlevler için kullanılmıştır. 2009 yılında restore edilerek müze olarak ziyarete açılmıştır. Adını, burada yaşamış olan Bayazhan ailesinden alır.

^{Bayazhan Kent Müzesi}

Müze, Gaziantep'in geçmişine dair birçok öğe sunar. Ziyaretçiler, müzede yer alan arkeolojik eserler, eski dönemlere ait günlük yaşamı yansıtan objeler, eski fotoğraflar, el sanatları örnekleri ve geleneksel kıyafetler aracılığıyla şehri daha yakından keşfetme fırsatı bulurlar. Bayazhan Kent Müzesi, özellikle Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki Gaziantep'in sosyal ve kültürel yapısını anlamak için önemli bir kaynaktır.

Yesemek Açık Hava Müzesi, Gaziantep il sınırları içerisinde, özellikle tarih ve arkeoloji meraklıları için önemli bir ziyaret noktasıdır. Burası, antik zamanlardan kalma taş heykellerin ve yapıtların bulunduğu bir açık hava müzesidir. Özellikle Hitit dönemine ait eserlerle ünlüdür.

^{Yesemek Açık Hava Müzesi}

Gastronomi

Gaziantep mutfağı, şehrin turizminin en önemli unsurlarından biridir. Şehir, "UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı"na gastronomi alanında dahil edilmiştir. Gaziantep mutfağı, kebaplar, mezeler, baklava, lahmacun, içli köfte gibi lezzetleriyle ünlüdür. Gaziantep baklavası, dünya çapında tanınmakta olup şehrin en bilinen gastronomik sembollerinden biridir. Şehirdeki birçok restoran, kafe ve pastane, turistlere Gaziantep mutfağını keşfetme fırsatı sunar.

El Sanatları ve Hediyelikler

Gaziantep, geleneksel el sanatlarıyla da ünlüdür. Şehirdeki bakır işlemeciliği, halı dokumacılığı, sabun yapımı, el yapımı seramikler ve çini işler, ziyaretçilere otantik hediyelikler alma imkânı sunar. Gaziantep'teki tarihi çarşılar, özellikle Bakırcılar Çarşısı ve Zincirli Bedesten, bu tür el sanatlarının sergilendiği ve satıldığı önemli noktalardır.

Doğal Güzellikler ve Rekreasyon

Gaziantep, doğa ile iç içe bir turizm deneyimi de sunar. Şehirdeki Sofdağları, Dülükbaba ve Ganibaba gibi dağlar, doğa yürüyüşleri ve dağcılık gibi açık hava aktiviteleri için uygundur. Ayrıca, Fırat Nehri çevresinde yapılan tekne turları ve piknik alanları, şehre gelen turistlerin dinlenmesi ve doğanın tadını çıkarması için ideal alanlar sunar.

Festivaller ve Etkinlikler

Gaziantep'te yıl boyunca birçok kültürel etkinlik ve festival düzenlenmektedir. En bilinenlerinden biri, Gaziantep’te her yıl düzenlenen Baklava ve Tatlı Festivali'dir. Bu festivalde, Gaziantep'in ünlü tatlıları ve gastronomik lezzetleri sergilenir. Ayrıca, şehirdeki el sanatları festivalleri, müzik etkinlikleri ve kültürel etkinlikler de turistlerin ilgisini çeker.

Mutfak

Gaziantep mutfağı, Türk mutfağının en zengin ve köklü mutfaklarından biri olarak öne çıkmaktadır. Şehir, yüzyıllardır süregelen gastronomik gelenekleri ve özgün yemekleri ile tanınır. Gaziantep mutfağının başlıca özelliklerinden biri, zengin baharatlar ve yerel malzemelerin ustaca kullanımıdır. Yemeklerinde et ve sebze ağırlıklı, yoğun ve lezzetli tatlar bulunur.

Başlıca Yemekler ve Lezzetler:

1. Beyran Çorbası: Gaziantep'in sabah kahvaltılarında sıkça tercih edilen bu geleneksel çorba, kuzu eti ve baharatlarla hazırlanır. Özellikle soğuk kış günlerinde tüketilen bir yemektir.
2. Yuvarlama: Bayram sabahlarının vazgeçilmezi olan yuvarlama, etli ve bulgurlu bir yemektir. Çoğu zaman misafirlere ikram edilen bu yemek, Gaziantep'in en sevilen geleneksel yemeklerinden biridir.
3. Ali Nazik Kebabı: Yoğurtlu ve patlıcanlı bir baz üzerine yapılan bu kebap, Gaziantep mutfağının simgelerindendir. Etin yoğurtla harmanlanması, yemeğe lezzet katar.
4. Katmer: Gaziantep’in ünlü tatlılarından biri olan katmer, hamurun içine bolca antepfıstığı ve kaymak konularak hazırlanır. Şekerli bir tatla servis edilir.
5. Lahmacun: Gaziantep lahmacunu, ince hamurun üzerine kıymalı, baharatlı harç ile yapılan ve genellikle taze baharatlarla tatlandırılan bir yemektir. Farklı yörelerdeki lahmacunlardan daha lezzetli olduğu kabul edilir.
6. Baklava: Dünyaca ünlü olan Gaziantep baklavası, ince açılmış yufkaların arasında bolca Antep fıstığı ve şekerli şerbetin kullanıldığı, Gaziantep mutfağının en tanınmış tatlılarından biridir.
7. Cağırtlak Kebabı: Kuzu ciğerinin özel bir şekilde pişirilerek kebap haline getirilmesiyle hazırlanan bu yemek, şehrin en özel et yemeklerinden biridir.
8. Meyan Şerbeti: Gaziantep’in yaz aylarında en çok tüketilen içeceklerinden biri olan meyan şerbeti, meyan kökünden yapılan bir içecektir. Serinletici etkisi ve tatlılığıyla oldukça popülerdir.
9. Simit Kebabı: Özellikle Gaziantep’e özgü bu kebap, simit adı verilen ekmekle sunulur ve her yaştan kişi tarafından tercih edilir.
10. Zeytin ve Fıstık Ürünleri: Gaziantep mutfağında zeytin, zeytinyağı ve Antep fıstığı çok yaygın olarak kullanılır. Özellikle Antep fıstığı hem tatlılarda hem de yemeklerde önemli bir yer tutar.

Yönetim

Gaziantep Valisi Kemal Çeber, 1972 yılında Tokat ilinin Artova ilçesinde doğmuştur. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun olduktan sonra mülki idare amirliğine başlamış ve çeşitli illerde kaymakamlık görevlerinde bulunmuştur. 2017 yılında Rize Valisi olarak atanmış, 2023 yılında ise Gaziantep Valisi olarak göreve başlamıştır. Çeber, kriz, afet yönetimi ve kentsel dönüşüm konularında birçok çalışmaya imza atmıştır.

Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin, 1966 yılında Gaziantep'te doğmuştur. İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya ve Metalürji Bölümü'nden mezun olduktan sonra siyasetle ilgilenmeye başlamış, 2002 yılında Türkiye'nin ilk kadın milletvekillerinden biri olmuştur. 2014 yılında Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı seçilen Şahin, ayrıca birçok uluslararası platformda görev almış ve Gaziantep’i “Yeşil Şehir” ilan ettirmiştir. 2024 yerel seçimlerinde üçüncü defa Belediye Başkanı seçilmiştir.