Kütahya, Türkiye'nin İç Anadolu bölgesinde yer alan ve tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan önemli bir şehirdir. Tarihsel kökleri MÖ 3000 yıllarına kadar uzanan bu şehir, farklı uygarlıkların izlerini taşıyan zengin bir kültür mirasına sahiptir. Kütahya'nın adı, antik dönemde "Katiaenion" olarak bilinse de zamanla gelişen yerleşim, Türklerin bölgeye yerleşmesiyle bugünkü adını almıştır. Hem coğrafi konumu hem de sahip olduğu stratejik değer nedeniyle, Kütahya tarihsel süreç boyunca pek çok kez el değiştirmiştir. Frigya, Lidya, Persler, Makedonlar, Roma, Bizans, Selçuklular, Germiyanlılar ve Osmanlı İmparatorluğu gibi büyük uygarlıkların mirasları, Kütahya'nın geçmişinde derin izler bırakmıştır.

^{Kütahya (Kaynak: Pexels/Murat Halıcı)}

Tarihçe

Antik Dönem ve Erken Uygarlıklar (MÖ 3000 - MÖ 6. Yüzyıl)

Kütahya'nın tarihindeki ilk yerleşim, Hititler dönemine kadar uzanmaktadır. Kütahya'nın eski adı "Katiaenion" olarak bilinmektedir. Frigler, Kütahya'nın ilk yerleşimcileri olup, MÖ 1200'lerde Anadolu'ya göç etmiş ve burada geniş bir krallık kurmuşlardır. MÖ 676'da Kimmerler'in Frigya Krallığı'nı yenerek Kütahya'ya egemen olmaları, bölgedeki ilk büyük siyasi dönüşümü sağlamıştır. Lidyalılar ve Persler de sırasıyla bu topraklarda hüküm sürmüş, ardından Büyük İskender'in zaferiyle Makedonlar bölgeye hakim olmuştur.

Roma ve Bizans Dönemleri (MÖ 133 - MS 395)

Roma İmparatorluğu döneminde, Kütahya önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Roma'nın egemenliğine girmesiyle birlikte şehirde önemli yapılar inşa edilmiş ve Hristiyanlığın kabulüyle birlikte piskoposluk merkezi olarak da değer kazanmıştır. Bizans İmparatorluğu döneminde şehir, askeri stratejik konumunun yanı sıra dini merkez olarak da gelişmeye devam etmiştir.

Selçuklu Dönemi ve Türk Hakimiyeti (1071 - 1300)

Malazgirt Zaferi'nin ardından Türkler, Anadolu'yu hızla fethetmiş ve 1074 yılında Kütahya, Selçuklular tarafından alınmıştır. Şehir, Selçuklu İmparatorluğu'nun önemli uç noktalarından biri olmuş haçlı seferleri sırasında kaybedilse de 1182'de yeniden Selçuklular tarafından el konulmuştur. Kütahya, Selçuklu döneminde birçok cami, medrese ve han gibi yapılarla imar edilmiştir. Bu dönemde, şehir kültürel ve dini açıdan önemli bir merkez haline gelmiştir.

Germiyanoğulları Beyliği (1300 - 1429)

Selçukluların yıkılmasının ardından, Kütahya, Germiyanoğulları Beyliği'nin başkenti olmuştur. Germiyanlılar, Kütahya'yı hem ekonomik hem de kültürel açıdan önemli bir merkez haline getirmiştir. Germiyanlılar dönemi, şehrin en parlak dönemlerinden biri olmuş ve şehirde birçok mimari eser inşa edilmiştir. 1429'da II. Yakup'un vasiyetiyle Kütahya, Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı Dönemi (1429 - 1922)

Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmesiyle Kütahya, önemli bir sancak merkezi haline gelmiştir. Osmanlı döneminde şehirde pek çok cami, medrese, hamam ve çeşme gibi yapılar inşa edilmiştir. Özellikle Osmanlı çini sanatının merkezi haline gelen Kütahya, dünya çapında ün kazanan çini eserlerine ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca, Osmanlı yönetiminde Kütahya, önemli bir kültür ve ticaret merkezi olmuştur. 1833'te Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın oğlu tarafından işgal edilen şehir, Osmanlı Devleti ile imzalanan Kütahya Antlaşması sonucu tekrar Osmanlı yönetimine girmiştir.

Cumhuriyet Dönemi ve Günümüz (1923 - Bugün)

Cumhuriyetin ilanından sonra Kütahya, sanayi ve eğitim alanlarında önemli gelişmeler kaydetmiştir. Şehirdeki sanayi altyapısı modernize edilmiş ve yeni fabrikalar kurulmuştur. Ayrıca, Kütahya, tarihi ve kültürel mirasıyla öne çıkmaya devam etmekte ve günümüzde önemli bir turistik destinasyon haline gelmiştir

Coğrafi Yapı

Konumu ve Sınırları

Kütahya ili, Ege Bölgesi'nin İç Batı Anadolu bölümünde yer almaktadır. Coğrafi olarak, Ege Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi arasında bir geçiş noktasında bulunur. Bu özelliği, Kütahya'nın "Kütahya Yaylası" olarak adlandırılmasına neden olmuştur. Kütahya'nın yüzölçümü 11.875 km² olup, Türkiye topraklarının %1.5'ini kaplamaktadır. İlin kuzeyinde Bursa, kuzeydoğusunda Bilecik, doğusunda Eskişehir ve Afyon, güneyinde Uşak, batısında ise Manisa ve Balıkesir illeri yer almaktadır.

Kütahya, 38° 70’ ve 39° 80’ kuzey enlemleri ile 29° 00’ ve 30° 30’ doğu boylamları arasında yer alır. Bu konum, şehri hem İç Anadolu'ya hem de Ege Bölgesi'ne yakın kılarak stratejik bir yerleşim yeri olmasını sağlamaktadır.

Yeryüzü Şekilleri

Kütahya, büyük ölçüde dağlık ve platolardan oluşan bir topoğrafyaya sahiptir. İl topraklarının yaklaşık %57,5'i dağlarla kaplıdır. Kütahya, dağlık alanlar ve yaylalar arasında geçiş bölgesinde yer aldığı için, coğrafi olarak çok çeşitli yeryüzü şekilleri barındırmaktadır.

Dağlar

Kütahya'da yer alan başlıca dağlar, Akdağ (2089 m), Eğrigöz Dağı (2181 m), Vellice Dağı (1764 m), Yeşildağ (1953 m), Murat Dağı (2312 m) ve Şaphane Dağı (2121 m) gibi yükseklikleriyle dikkat çeker. Murat Dağı, ilin en yüksek dağı olup, 2312 metreye kadar yükselir. Bu dağlar, Kütahya'nın fiziki yapısında önemli bir yer tutar ve ilin dağlık yapısının şekillenmesine katkı sağlar.

Ovalar

Kütahya, dağ sıralarının ve akarsu vadilerinin arasında yer alan birçok ova ile de tanınır. Şehirdeki en büyük ovalardan bazıları Kütahya Ovası (93 km²), Simav Ovası (100 km²), Tavşanlı Ovası ve Altıntaş-Aslanapa Ovalarıdır. Bu ovalar, alüvyonlu topraklarla kaplı olup, tarım açısından son derece verimlidir. Kütahya Ovası, deniz seviyesinden ortalama 930 metre yüksekliktedir ve Porsuk Çayı'nın suları tarafından sulanmaktadır.

Akarsular ve Göller

Kütahya, akarsular açısından zengin bir ildir. En büyük akarsuyu Porsuk Çayı'dır ve Murat Dağları'ndan doğarak Eskişehir'e kadar uzanır ve Karadeniz'e dökülür. Diğer önemli akarsular arasında Simav (Susurluk) Çayı, Kirmasti Çayı ve Gediz Çayı yer alır. Bu akarsular, Marmara, Ege ve Karadeniz'e dökülerek bu üç havzayı beslerler. Kütahya ayrıca çeşitli göllere de sahiptir. Simav Gölü, 4 km²'lik alanı ile doğal bir gölken, Porsuk ve Enne Barajları ise içme suyu temini ve sulama amacıyla inşa edilmiştir.

İklim

Kütahya'nın iklimi, Ege Bölgesi, Marmara Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesi'nin iklim özelliklerinin bir karışımı olarak tanımlanabilir. Bu nedenle Kütahya'da geçiş iklimi görülür. İl, genel olarak karasal iklimin etkisi altındadır. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve kar yağışlı geçer. Kütahya'da yıllık ortalama sıcaklık 10.6°C olup, yüksek rakımlı bölgelerde sıcaklıklar daha düşük seyreder. Yağışlar ise genellikle kış ve bahar aylarında daha yoğundur ve yılda ortalama 568 mm yağış düşer.

Doğal Kaynaklar

Kütahya, doğal kaynaklar açısından zengin bir ildir. İlin topraklarında volkanik kayaçlar ve verimli topraklar bulunur. Bu topraklar, tarım için oldukça uygundur. Kütahya'da üretilen başlıca tarım ürünleri arasında buğday, arpa, şeker pancarı, sebze ve meyveler yer alır. Ayrıca il, zengin maden yataklarına sahip olup, mermer, linyit ve kireçtaşı gibi mineraller çıkartılmaktadır. Kütahya'da maden ve çini üretimi de oldukça yaygındır, bu da ilin ekonomik faaliyetlerine katkıda bulunan önemli doğal kaynaklardan biridir.

Ekonomik Yapısı

Sanayi ve Üretim Yapısı

Kütahya'nın sanayisi, maden rezervleri, porselen ve seramik üretimi, gıda sanayi ve tarıma dayalı sektörlerden beslenmektedir. İlde 467 sanayi kuruluşu faaliyet göstermekte olup, bu işletmelerin büyük bir kısmı özel sektör tarafından kurulmuştur. Kütahya’nın sanayi yapısında özellikle gıda ürünleri imalatı (%32), metal ve metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı (%17) ve ağaç ve mantar ürünleri imalatı (%10) gibi sektörler ön planda yer almaktadır. Ayrıca tekstil, kimyasallar, makine üretimi, otomotiv ve metal sektörlerinde de sanayi tesisleri bulunmaktadır.

Kütahya ilinin maden rezervleri, Türkiye'nin çeşitli bölgelerine kıyasla oldukça zengindir. Bu zenginlik, özellikle bor, manyezit, kömür, demir ve krom madenlerinde yoğunlaşmaktadır. Bu nedenle, Kütahya’nın sanayi potansiyelini artırabilecek yer altı zenginliklerinin daha etkin bir şekilde değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.

Kütahya’da sanayinin gelişiminde en dikkat çekici faktörlerden biri de seramik ve porselen üretimindeki güçlü konumudur. Türkiye’de üretilen porselenlerin %80’i Kütahya'da üretilmekte olup, bu sektör il ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca, çini ve porselen üretimi, Kütahya'nın tarihsel mirası ve kültürel değeriyle de birleşerek, ticaretin canlılık kazanmasına katkıda bulunmaktadır. Çini sektöründe, üretim kapasitesinin artması ve yerli üreticilerin büyümesiyle ticaret hayatı daha dinamik hale gelmiştir.

Tarım ve Hayvancılık

Kütahya'nın ekonomisinde tarım ve hayvancılığın da önemli bir payı bulunmaktadır. İl, verimli toprakları ve iklimi sayesinde tarımsal üretim için uygun bir ortam sunmaktadır. Kütahya'nın yerel ekonomisinin %66'sı tarım ve hayvancılıkla ilgili faaliyetlerden gelir sağlamaktadır. Tarımda en yaygın olarak üretilen ürünler arasında buğday, arpa, şeker pancarı, meyve ve sebze gibi ürünler yer almaktadır. Ayrıca, hayvancılık sektörü de gelişmiş olup, özellikle küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık önemli bir gelir kaynağıdır. Ancak bu sektördeki gelişimin, yerel girişimcilerin daha fazla yatırım yapması ve daha modern üretim tekniklerinin uygulanmasıyla artırılabileceği görülmektedir.

İhracat ve İthalat

Kütahya, ekonomik yapısının büyük bir kısmını dış ticaretten sağlamaktadır. 2012 yılı itibarıyla Kütahya, 145.487.000 $ değerinde ihracat yaparken, 119.629.000 $ ithalat gerçekleştirmiştir. İhracatta ön planda porselen, seramik, maden ve toprak ürünleri, makine ve aksamları, kimyasallar ve metaller bulunmaktadır. Özellikle Almanya, İspanya, Fransa, ABD ve İran gibi ülkeler, Kütahya’nın ihracat yaptığı başlıca pazarlardır. Bunun yanında, Kütahya, ithalatını ise Almanya, Çin, İtalya, Rusya ve Fransa gibi ülkelerden yapmaktadır.

İstihdam ve İşgücü

Kütahya’nın işgücü potansiyeli, 207.000 kişilik aktif iş gücüne sahip olup, bunun 195.000’i istihdam edilmekte ve 12.000 kişi ise işsizdir. İş gücüne katılım oranı %45,6, istihdam oranı ise %43,0 seviyesindedir. İl ekonomisinin ana sektörlerinden biri olan sanayi, bu işgücünün büyük kısmını istihdam etmektedir. Kütahya’daki sanayi kuruluşlarının önemli bir kısmı, özellikle gıda, madencilik ve porselen sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Ayrıca, ilde sanayi işletmelerinin sayısı her yıl artmaktadır ve mevcut işletmelerin çoğunluğu, küçük ve orta ölçekli işletmelerdir.

Altyapı ve Ulaşım

Kütahya, coğrafi olarak önemli bir ulaşım merkezi konumundadır. İl, Marmara ve Akdeniz bölgeleri ile İç Anadolu ve Ege bölgeleri arasında stratejik bir geçiş noktasıdır. Kütahya'nın kara yolu altyapısı, toplamda 911 km yol ağını kapsamaktadır. Bu ağın 483 km'si devlet yolu, 428 km'si ise il yoludur. Yolların büyük bir kısmı asfalt kaplamadır.

Kütahya, Marmara’yı Akdeniz’e, İç Anadolu’yu ise Ege’ye bağlayan ana yol bağlantılarının kavşak noktasıdır. Ancak, ana yol bağlantılarının istenilen standartta olmaması ilin gelişimini yavaşlatan unsurlar arasında yer almaktadır. Demiryolu ulaşımı açısından da Kütahya önemli bir noktadır. İl merkezi, Alayunt istasyonundan ayrılan hatlarla Haydarpaşa-Konya-Adana demiryolu ve Kütahya-Balıkesir hattına bağlanmaktadır. Halen Kütahya'da bir havaalanı bulunmamaktadır.

Karayolu altyapısı, Çavdarhisar-Gediz-Abide yolu, Tavşanlı-Emet-Simav yolu gibi projelerle iyileştirilmeye devam etmektedir. Kütahya ilinde, 2002 yılından itibaren yapılan altyapı iyileştirmeleri ile yol ağının kalitesi artmış, köprü ve viyadüklerin sayısı artırılmıştır. Ayrıca, Zafer Havaalanı'nın yakın çevresi ve hızlı tren projeleri gelecekte ulaşım altyapısına önemli katkılar sağlayacaktır.

Demografik Yapı

Kütahya, yaklaşık 600.000 nüfusa sahip bir ildir. Nüfus yoğunluğu şehir merkezine odaklanmış olup, kırsal alanlarda daha geleneksel yaşam biçimleri hakimdir. Kütahya'nın etnik yapısı, büyük ölçüde Türk nüfusundan oluşmakla birlikte Türkmen ve Yörük kökenli gruplar da önemli bir yer tutar. Dil olarak Türkçe konuşulmakta, şive ve ağız farkları ise şehre göre değişiklik göstermektedir.

Din açısından, Kütahya'da Sünni Müslüman nüfus yoğunlukta olup, Alevi ve Caferi inançlarına sahip bireyler de bulunmaktadır. Göç hareketleri, özellikle sanayinin gelişmesiyle artmış, kırsal alandan şehre doğru bir göç dalgası yaşanmıştır. Bu süreçle birlikte Kütahya'daki yerleşim yapısı hem kentsel hem de kırsal alanlarda çeşitlenmiştir.

Eğitim seviyesi, özellikle şehir merkezinde daha yüksek olup, Dumlupınar Üniversitesi gibi eğitim kurumları genç nüfusun önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Kütahya'nın demografik yapısı, sanayi, göç ve eğitimle şekillenmiş, şehirleşme oranı artarken kırsal bölgelerdeki geleneksel yaşam biçimi de sürdürülmektedir.

^{Dumlupınar Üniversitesi (Kaynak: DPÜ Haber)}

Tarihi Yapıları

• Aizanoi Antik Kenti
• Alaaddin Keykubat Cami
• Çinili Cami
• Dönenler Cami
• Frig Vadisi
• Germiyan Sokağı
• Hıdırlık Mescidi
• Hükümet Konağı
• Kaditler Cami
• Karagöz Cami
• Konaklar
• Kütahya Kalesi
• Lala Hüseyin Paşa Cami
• Sadettin Cami
• Saray Cami
• Seyitömer Höyük
• Takvacılar Cami
• Ulu Cami
• Yeşil Cami

^{Kütahya Kalesi (Kaynak: Mustafa Akın)}

İlçeler

• Aslanapa
• Altıntaş
• Çavdarhisar
• Domaniç
• Dumlupınar
• Emet
• Gediz
• Hisarcık
• Pazarlar
• Simav
• Şaphane
• Tavşanlı

Yerel Yönetim

Kütahya’da aktif olarak Valilik görevini Musa Işın yürütmektedir. 10.08.2023 tarihli 2023/376 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Kütahya Valiliğine atanmıştır. Şehirde görev yapmış valiler şu şekildedir:

• Ali ÇELİK (18.06.2020 - 16.08.2023)
• Ömer TORAMAN (05.11.2018 - 15.06.2020)
• Ahmet Hamdi NAYİR (17.06.2016 - 04.11.2018)
• Şerif YILMAZ (24.05.2013 - 17.06.2016)
• Şükrü KOCATEPE (26.03.2007 - 31.12.2010)
• Osman AYDIN (22.12.2003 - 28.01.2005, 04.08.2005 - 20.03.2007)
• Gazi ŞİMŞEK (18.02.2003 - 05.12.2003)
• Aydın GÜÇLÜ (14.08.2000 - 07.02.2003, 04.11.2003 - 15.12.2003, 10.02.2005 - 29.07.2005)
• Utku ACUN (20.11.1997 - 10.08.2000)
• Mustafa B.DEMİRER (20.04.1996 - 15.01.1997)
• Cemalettin SEVİM (27.09.1993 - 19.04.1996)
• Kaya UYAR (21.02.1992 - 24.09.1992, 15.01.1997 - 17.11.1997)
• Akif TIĞ (18.08.1991 - 17.02.1992)
• Erdoğan ATASOY (17.08.1988 - 16.08.1991)
• Kemal ESENSOY (04.01.1987 - 17.08.1988)
• İbrahim ŞAHİN (22.06.1985 - 04.01.1987)
• Bedri NAZLIOĞLU (22.02.1984 - 13.06.1985)
• Saner ARMAN (30.10.1980 - 01.02.1984)
• A.Feridun GÜLTEKİN (18.12.1979 - 26.10.1980)
• Rafet ÜÇELLİ (18.02.1978 - 07.12.1979)
• Nazmi ÇENGELCİ (24.07.1975 - 18.02.1978)
• Suat ERGÜNEK (02.02.1972 - 23.07.1975)
• K.Nezih OKUŞ (22.09.1970 - 25.01.1972)
• İhsan ARAS (10.02.1966 - 14.09.1970)
• Mustafa YÖRÜKOĞLU (30.06.1964 - 10.02.1966)
• Nezihi FIRAT (26.10.1962 - 24.06.1964)
• Ertuğrul SUER (14.06.1960 - 25.10.1962)
• Fahrettin GÖMÜLÜ (14.09.1956 - 09.06.1960)
• Şevket ÖZANALP (20.11.1955 - 16.08.1956)
• Fahrettin AKKUTLU (30.04.1953 - 14.11.1955)
• H.Nihat PEPEYİ (18.08.1950 - 02.06.1952)
• Fuat KADIOĞLU (23.07.1949 - 04.06.1950)
• Ethem YETKİNER (14.02.1947 - 19.03.1949)
• T.Hadi BAYSAL (30.11.1941 - 13.07.1946)
• Hamit OSKAY (04.02.1939 - 24.11.1941)
• Nazif ERGİN (27.06.1938 - 09.01.1939)
• Sedat ERİM (23.12.1935 - 14.06.1938)
• Hazım TÜREGÜN (25.12.1934 - 02.12.1935)
• S.İhsan ÖRGE (31.07.1932 - 21.12.1934)
• Nusret DOĞRUER (24.04.1930 - 29.06.1932)
• Fevzi TOKER (18.04.1923 - 14.04.1930)
• Ahmed Fuad Paşa (1893 - 1908)