FPGA (Field-Programmable Gate Array), kullanıcı tarafından programlanabilen entegre devrelerdir. FPGA'lar, üretim sonrası donanımsal konfigürasyon değişikliklerine izin veren programlanabilir mantık hücrelerinden oluşur. FPGA teknolojisi, 1980'lerde Xilinx'in öncülüğünde geliştirildi ve özellikle esneklik ve yeniden programlanabilirlik açısından büyük bir devrim yarattı.

^Fpga^Digilent

Mimari ve Çalışma Prensibi

FPGA’lar, temel olarak üç ana bileşenden oluşur:

Mantık Hücreleri (Logic Blocks): Kullanıcının programlayabileceği dijital devreler içerir. Bu hücreler genellikle "lookup table (LUT)" ve flip-floplardan oluşur.
Ara Bağlantılar (Interconnects): Mantık hücrelerini birbirine bağlayarak karmaşık devrelerin oluşturulmasını sağlar.
Giriş/Çıkış Blokları (I/O Blocks): FPGA'nın harici cihazlarla etkileşimini sağlar.

Mantık hücreleri, Boolean işlemlerini gerçekleştiren LUT'lardan oluşur ve programlanabilir ara bağlantılar sayesinde özel tasarımlara adapte edilebilir.

^{Mantık Hücreleri}^{(Logic Blocks)}

FPGA'ların Avantajları ve Dezavantajları

Avantajlar

Esneklik: Üretim sonrası yeniden programlanabilir olması, yeni algoritmalara veya hataların düzeltilmesine imkan tanır.
Paralel İşleme: Aynı anda birçok işlemi gerçekleştirebilir, bu da hız avantajı sağlar.
Özel Donanım Tasarımı: ASIC’e (Application-Specific Integrated Circuit) kıyasla daha az maliyetli ve daha hızlı prototipleme imkanı sunar.

Dezavantajlar

Güç Tüketimi: FPGA’ler, ASIC’lere kıyasla daha fazla güç tüketebilir.
Maliyet: Küçük hacimli üretimlerde maliyet avantajı olsa da büyük ölçekli üretimlerde ASIC çözümleri daha ekonomik olabilir.
Hız Sınırlamaları: FPGA'ların programlanabilir yapısı, ASIC'e kıyasla daha düşük saat hızlarına sahip olmasına neden olabilir.

FPGA Kullanım Alanları

FPGA’lar geniş bir kullanım alanına sahiptir:

Dijital İşaret İşleme (DSP): Yüksek hızlı veri işleme ve filtreleme için yaygın olarak kullanılır.
Telekomünikasyon: 5G, baz istasyonları ve ağ donanımları için optimize edilebilir.
Otomotiv: Otonom araçlar ve gerçek zamanlı veri işleme için FPGA'lar kullanılır.
Gömülü Sistemler: Mikrodenetleyici ve mikroişlemcilere alternatif olarak FPGA tabanlı özel çözümler geliştirilir.
Makine Öğrenmesi ve Yapay Zeka: Büyük veri işleme ve özel derin öğrenme hızlandırıcıları olarak kullanılır.
Askeri ve Uzay Uygulamaları: Radyasyona dayanıklı FPGA’lar, uydu ve savunma sistemlerinde kullanılır.

ASIC ve FPGA Karşılaştırması

ASIC ve FPGA arasında bazı temel farklar bulunmaktadır:

Performans: ASIC’ler genellikle daha yüksek hızlara ulaşabilir.
Geliştirme Süresi: FPGA’lar programlanabilir olduğu için hızlı prototipleme imkanı sunar.
Üretim Maliyeti: Düşük hacimli üretimler için FPGA daha avantajlıdır, ancak yüksek hacimli üretimlerde ASIC daha ucuzdur.

ASIC ve FPGA'nın avantajlarını birleştiren hibrit mimariler de geliştirilmiştir. IBM ve Xilinx gibi şirketler, ASIC ve FPGA’yı tek bir çipte birleştirerek hem performans hem de esneklik avantajları sunan hibrit çözümler üretmektedir.

FPGA Tabanlı Mikroişlemciler

FPGA’lar, mikroişlemcilerle birlikte çalışarak veya doğrudan bir mikroişlemci mimarisi olarak kullanılabilir. Örneğin, MSL16 adlı bir FPGA tabanlı mikroişlemci tasarımı, düşük güç tüketimi ve yüksek kod yoğunluğu sunmak için geliştirilmiştir. FPGA içindeki programlanabilir mantık blokları sayesinde özel işlemciler geliştirilebilir ve yazılım tabanlı optimizasyonlar yapılabilir.

Yüksek Seviyeli Programlama ve FPGA’lar

FPGA’ların doğrudan donanım tanımlama dilleri (HDL) ile programlanması, geleneksel yazılım geliştirme süreçlerine kıyasla daha karmaşıktır. Ancak, yüksek seviyeli programlama dillerinden FPGA donanımına otomatik dönüşüm sağlayan araçlar geliştirilmiştir. Örneğin, Gamma modeline dayalı FPGA tasarımları, algoritmaların donanıma otomatik olarak dönüştürülmesine olanak tanımaktadır.

FPGA (Field-Programmable Gate Array)