Çöl, çok az yağış alan ve bitki örtüsü oldukça seyrek olan geniş kara bölgeleridir. Yıllık yağış miktarı 250 mm’nin altındaysa bir yer çöl sayılır. Fakat çöl demek sadece sıcaklık değil, aynı zamanda kuraklık anlamına gelir.

^{Çöl Görseli. (Pixabay)}

Çöl İkliminin Özelliği Nedir?

Çöl iklimlerinde gündüz ile gece arasında çok büyük sıcaklık farkı vardır. Gündüzleri güneş ışınları doğrudan toprağa ulaşır ve hava çok ısınır. Ancak gece olunca bu ısı hızla kaybolur.

Çöllerde Hava Neden Kurudur?

Çöller genellikle 20–30° enlemleri arasında bulunur. Bu bölgelerde alçalan kuru hava hakimdir. Bu hava nem taşımaz. Nem olmayınca da yağmur oluşmaz ve hava kurak kalır.

Su Buharı Olmayınca Ne Olur?

Normalde atmosferdeki su buharı, gündüz alınan ısıyı gece boyunca tutar. Ama çöllerde su buharı çok azdır. Bu yüzden gündüz toprakta biriken ısı, gece hızla uzaya kaçar.

Toprak Neden Isıyı Tutamaz?

Çöl toprakları genellikle kumludur. Kum, ısıyı çok hızlı alır ama çok hızlı da verir. Ayrıca çöllerde bitki örtüsü olmadığı için toprak yüzeyi tamamen açıkta kalır. Bu da toprağın geceleri hemen soğumasına yol açar.

Bitkiler Sıcaklığı Nasıl Etkiler?

Bitkiler su buharı üretir ve buhar, havada nem oluşturur. Ayrıca bitkiler gölge yapar ve toprakla hava arasındaki sıcaklık farkını dengeler. Ancak çöllerde bu dengeyi kuracak yeterli bitki yoktur.

Gece Sıcaklıkları Ne Kadar Düşer?

Bazı sıcak çöllerde gece sıcaklığı 0°C’nin altına inebilir. Örneğin, Sahra Çölü'nde yaz aylarında gündüz 45°C olan sıcaklık, gece 5°C’ye kadar düşebilir. Bu, insan vücudu için bile büyük bir değişikliktir.

Çölde Yaşayan Hayvanlar

Çöller, çok sıcak ve kurak yerler olduğu için burada yaşamak zordur. Ancak bazı hayvanlar bu zorlu ortama özel uyumlar geliştirerek hayatta kalır. Bu hayvanların çoğu gece aktiftir. Gündüz aşırı sıcak olduğu için gölgede ya da yer altındaki yuvalarda saklanırlar. Geceleri ise hava serinlediğinde ortaya çıkarlar.

Bazı Çöl Hayvanları

Yılanlar – Vücutlarını serin tutmak için gündüz toprak altında gizlenirler.

Akrepler – Gece çıkar, gündüz taş altlarında veya çatlaklarda gizlenir.

Kertenkeleler – Kum rengindeki derileriyle kamufle olur, hareketsiz kalarak su kaybını önler.

Çöl tilkisi (fennek) – Büyük kulakları sayesinde hem iyi duyar hem de vücut sıcaklığını dengeler.

Böcekler – Suya ihtiyaç duymadan uzun süre yaşayabilirler.

Develer – Çöl yaşamına en iyi uyum sağlayan hayvanlardandır. Hörgüçlerinde su değil yağ depolarlar. Uzun süre susuz ve yiyeceksiz kalabilirler. Kum fırtınalarına karşı uzun kirpikleri, kapanabilen burun delikleri ve geniş ayaklarıyla çöle mükemmel uyum sağlarlar.

Hayvanlar Bu Ortama Nasıl Uyum Sağlar?

-Gündüz saklanıp gece dolaşırlar.

-Az su tüketirler.

-Derileri veya kabukları su kaybını önler.

-Kum ve güneşle aynı renkte oldukları için kolay fark edilmezler.

-Vücutları sıcaklığa dayanıklıdır. Örneğin deve, hem sıcak hem susuzluğa karşı dirençlidir.

^{Deve Görseli. (Pixabay)}

Soğuk Çöller de Var mı?

Evet! Antarktika ve Grönland gibi yerler de yağış azlığı nedeniyle soğuk çöl sayılır. Buralarda da gece-gündüz sıcaklık farkı oldukça belirgindir.