Diwali veya Deepavali, Hindistan’da ve Güney Asya’nın çeşitli bölgelerinde kutlanan, özellikle Hindu toplulukları için önemli dini ve kültürel festivalidir. Sanskritçede dipavali kelimesi “ışık sıraları” anlamına gelir ve bu isim, festival sırasında evlerin önünde yakılan toprak kandillere (diya) atıfta bulunur.

Diwali, Hindu toplumu için taşıdığı önem bakımından, Batı dünyasındaki Noel kutlamalarına benzetilebilir.

Tarihsel ve Dinsel Arka Plan

Hinduizm Bağlamında

Diwali'nin Hinduizm'deki anlamı, bölgesel varyasyonlar gösterir:

• Kuzey Hindistan'da festival, Ramayana destanına dayandırılır. Efsaneye göre, Kral Rama’nın kötü kral Ravana’yı yenmesinin ardından eşi Sita ile birlikte Ayodhya’ya dönüşü, halk tarafından kandillerle kutlanmıştır.
• Güney Hindistan'da Diwali, Tanrı Krishna'nın iblis Narakasura’yı yenmesiyle ilişkilendirilir.
• Batı Hindistan'da ise Tanrı Vişnu'nun iblis kral Bali’yi yeraltı dünyasını yönetmek üzere göndermesi anılır.
• Gujarat gibi bölgelerde Diwali, yeni yılın başlangıcıyla da çakışır ve Tanrıça Lakshmi’ye refah dilekleriyle kutlanır.

Ayrıca bazı geleneklerde, Tanrı Krishna’nın 16.000 kadını başka bir kötü kraldan kurtardığı anlatısıyla ilişkilendirilir.

Diğer Dini Geleneklerde Diwali

• Jainizm: M.Ö. 527 yılında Lord Mahavira’nın nirvanaya ulaşması anısına kutlanır.
• Sihizm: Altıncı Sih Guru Hargobind Ji'nin hapsedilmesinin sona erdiği günü simgeler.
• Budizm: Hindistan’daki bazı Budist topluluklar, Diwali’yi kültürel bir gelenek olarak kutlar.

Anlam ve Simgesel Değer

Diwali, temelde iyiliğin kötülüğe, ışığın karanlığa, bilginin cehalete ve umudun umutsuzluğa karşı zaferini simgeler. Bu bağlamda yakılan her kandil ve düzenlenen her ritüel, sembolik bir anlam taşır.

^{Diwali Kutlaması Ritüelini Gerçekleştiren Katılımcılar (staticflickr)}

Kutlama Şekli ve Günlere Göre Uygulamalar

Diwali, Hindu takviminin Kartika ayına denk gelen Ekim ve Kasım ayları arasında beş gün boyunca kutlanır. Her günün kendine özgü bir anlamı ve uygulaması bulunmaktadır:

1. Birinci Gün (Dhanteras): Evler temizlenir; altın veya mutfak eşyaları gibi şans getirdiğine inanılan nesneler satın alınır.
2. İkinci Gün (Choti Diwali / Naraka Chaturdashi): Evler toprak kandillerle süslenir; rangoli adı verilen renkli yer desenleri oluşturulur.
3. Üçüncü Gün (Lakshmi Puja): Festivalin ana günüdür. Aileler, zenginlik tanrıçası Lakshmi için dua eder, ardından toplu yemekler ve havai fişek gösterileri düzenlenir.
4. Dördüncü Gün (Padwa / Govardhan Puja): Yeni yılın ilk günü olarak kabul edilir. Aile üyeleri ve arkadaşlar birbirini ziyaret eder, hediyeler sunulur.
5. Beşinci Gün (Bhai Dooj): Erkek kardeşler, evli kız kardeşlerini ziyaret eder; kardeşler arası sevgi ve dayanışmayı simgeler.

^{Diwali Festivali Uygulama Görüntüleri ve Kutlama Şekilleri (National Geographic)}

Toplumsal ve Kültürel Boyut

Diwali, Hindistan sınırlarını aşarak, büyük Hint diasporası tarafından da kutlanmakta; bu yönüyle yalnızca dini değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel bir kimlik öğesi olarak değerlendirilmektedir. Festival, aynı zamanda ekonomik hareketliliği tetikleyen alışveriş dönemlerinden birini oluşturur.

Hindistan'daki tüm inanç topluluklarının – hatta dindar olmayan bireylerin dahi – Diwali’ye bir ulusal bayram gibi yaklaşması, bu festivali dini sınırların ötesine taşımıştır. Bu yönüyle Diwali, çok inançlı ve çok kültürlü Hint toplumunun ortak hafızasında yer etmiş bir gelenek niteliği taşır.

^{Diwali Festivali Kutlamaları Görüntüleri (Fotoğraf:AA)}