Lockheed Corporation tarafından geliştirilen C-130 Hercules, dört turboprop motorlu, orta menzilli taktik nakliye uçağıdır. Hazırlıksız veya kısa pistlerden kalkış ve iniş yapabilme özelliğiyle, çeşitli iklim ve arazi koşullarında görev yapabilmektedir.

Geliştirme ve Üretim Süreci

İlk tasarım ihtiyacı 1951 yılında Amerikan Hava Kuvvetleri tarafından sunulmuştur. İlk uçuşu 1954’ün Ağustos ayında gerçekleşmiş, seri üretime 1956 yılında geçilmiştir. Zamanla çok sayıda varyant geliştirilmiş; örneğin uzatılmış gövdeli versiyonlar ve güncel teknik sistemlerle donatılmış modeller buna dahildir.

C‑130 ailesi, tasarımından itibaren çok amaçlı bir platform olarak hem çatışma hem de barış zamanı operasyonlarında sürekli görev almıştır. Soğuk Savaş döneminde taktik hava nakliyesi ve hava indirme görevlerinin omurgasını oluşturmuş, sonraki çatışma ve krizlerde (Vietnam, Körfez harekâtları, Irak ve Afganistan operasyonları gibi) malzeme, personel ve medikal tahliye görevlerini üstlenmiştir. Ayrıca AC‑130 gibi silahlı varyantlar yakın hava desteği sağlarken KC‑130 tipleri hava yakıt ikmali görevlerinde kullanılmıştır.

C‑130’lar büyük afet ve insani yardım operasyonlarında sıkça ilk ulaştırma aracı olarak konuşlandırılmış (tsunami ve deprem yardım faaliyetleri gibi), kısa ve hazırlıksız pistlere iniş‑kalkış yeteneği sayesinde altyapısı zarar görmüş bölgelere malzeme ulaştırılmasını mümkün kılmıştır.

Teknik Özellikler

C-130 Hercules, dört turboprop motorlu, orta menzilli taktik nakliye uçağıdır. C-130B modeli yaklaşık 29,8 metre uzunluğa, 40,4 metre kanat açıklığına ve 11,6 metre yüksekliğe sahiptir. Azami kalkış ağırlığı 70.300 kg, menzili ise 3.800 kilometredir. 92 yolcu, 64 paraşütçü veya 20.000 kg’a kadar yük taşıma kapasitesine sahiptir.

C-130E modeli, harici yakıt tanklarına uyumlu yapısıyla menzil ve yük kapasitesi bakımından C-130B’den farklılaşır.

C-130J modeli, dijital kokpit sistemleri, kompozit pervaneler ve gelişmiş aviyonik donanımlarla üretilmiş olup, 74.000 kg azami kalkış ağırlığına ve yaklaşık 4.000 kilometre menzile sahiptir. Geniş gövdeli C-130J-30 varyantı, 128 yolcu veya 8 palet taşıyabilir.

Varyantlar

C-130A/B/E/H: Erken nesil modellerdir. C-130B, temel yapıda olup harici yakıt tankı taşıyamazken; C-130E, daha uzun menzil ve taşıma kapasitesi için harici yakıt tanklarına uyumlu olarak geliştirilmiştir. C-130H, daha güçlü motorlara sahiptir.
C-130H-30: Gövdesi uzatılmış H modelidir. Artırılmış yük hacmi ve taşıma kapasitesi sunar.
C-130J “Super Hercules”: Rolls-Royce AE2100D3 motorlara ve altı kanatlı kompozit pervanelere sahiptir. Sayısal kokpit, gelişmiş navigasyon sistemleri ve azaltılmış mürettebat gereksinimi ile modernize edilmiştir. C-130J-30 varyantı gövdesi uzatılmış versiyondur.
AC-130: C-130 platformundan dönüştürülmüş silahlı modeldir. Yan ateşleme sistemleriyle donatılmıştır ve gece görevlerinde yakın hava desteği sağlar.
KC-130: Yakıt ikmali görevleri için tasarlanmıştır. Hem havadan hem yerden yakıt aktarımı yapabilir. C-130J platformu üzerine inşa edilen KC-130J varyantı da mevcuttur.
EC/MC/HC-130: C-130J temel alınarak özel görevler için üretilmiş modellerdir.
MC-130J: Özel harekât ve yakıt ikmali görevlerinde kullanılır.
HC-130J: Arama kurtarma ve deniz destek görevleri için tasarlanmıştır.
EC-130: Elektronik harp ve haberleşme bozma görevlerine uyarlanmıştır.

^{C-130 eskizi (}^{Drawing Database}⁾

Görev Kabiliyetleri

C-130, askeri lojistik görevlerde, personel ve araç taşımada, paraşütle yük ve asker indirmede, medikal tahliyede ve insani yardım operasyonlarında kullanılmaktadır. Arka yük rampası büyük araç ve teçhizatın kolay yüklenmesini sağlar. Geniş modüler yapısı, keşif, yangın söndürme, deniz karakol ve elektronik harp gibi özel görev konfigürasyonlarına uyarlanmasına olanak tanır.

Uluslararası Kullanım

C-130 Hercules, üretime girdiği 1950’lerin ortalarından itibaren 60’tan fazla ülkenin hava kuvvetlerinde görev yapmıştır. Bu geniş coğrafi dağılım, uçağın farklı iklim koşullarında ve değişken operasyonel gereksinimlerde güvenilir performans göstermesiyle ilgilidir.

ABD dışında en büyük kullanıcılar arasında İngiltere, Avustralya, Kanada, Fransa, Hindistan, Japonya, Güney Kore, Brezilya, Mısır, Suudi Arabistan, Endonezya ve Türkiye yer alır. Bu ülkeler, C-130’u hem askerî hem de sivil görevlerde kullanarak filolarında çok yönlü bir operasyonel omurga oluşturmuştur.

C-130 ailesi, Soğuk Savaş döneminden günümüze kadar NATO, Birleşmiş Milletler ve çeşitli uluslararası koalisyonlar bünyesinde çok sayıda göreve katılmıştır. Uçaklar, Vietnam Savaşı, Körfez Savaşları, Afganistan ve Irak operasyonları, Somali, Kosova ve Libya müdahaleleri gibi çok sayıda çatışma bölgesinde görev yapmıştır. Bu görevlerde hem malzeme ve personel taşımış, hem de AC-130 varyantlarıyla kara birliklerine yakın hava desteği sağlamıştır.

Hercules filosu aynı zamanda insani yardım operasyonlarının da sembolü haline gelmiştir. 2004 Hint Okyanusu tsunamisi, 2010 Haiti depremi, 2023 Türkiye-Suriye depremleri gibi büyük afetlerde, C-130’lar temel yardım malzemelerini afet bölgelerine ulaştıran ilk hava araçları arasında yer aldı. Kısa pistlerde ve bozuk zeminlerde iniş-kalkış kabiliyeti sayesinde, altyapısı çökmüş bölgelerde bile operasyonel kalabilmiştir.

Birçok ülke kendi endüstriyel altyapısını kullanarak C-130 üzerinde modernizasyon ve yerelleştirme programları yürütmüştür. İngiltere’de Marshall Aerospace, Avustralya’da Airbus Defence Australia ve Güney Kore’de Korea Aerospace Industries bu tür projelerin başlıca yürütücüleridir. C-130J varyantı, bu programlar sayesinde dijital uçuş sistemleri, kompozit malzemeler ve azaltılmış bakım yüküyle modern görev gereksinimlerine uyarlanmıştır.

NATO ve ortak ülkeler, C-130 filosunu taktik hava taşımacılığı görevlerinde standardizasyon aracı olarak da kullanmaktadır. Bu durum, ittifak üyelerinin ortak operasyonlarda yedek parça, eğitim ve bakım altyapılarını paylaşmalarını kolaylaştırmıştır.

Türkiye’de Kullanımı

Türk Hava Kuvvetleri ilk C-130 uçaklarını 1964 yılında teslim aldı. İlk partide C-130E modeli kullanıma girdi, ilerleyen yıllarda C-130B modeli de envantere dahil edildi.

Kıbrıs Barış Harekâtı sırasında C-130’lar, hava indirme ve lojistik destek görevlerinde etkin şekilde kullanıldı. Uçaklar, 1990’lardan itibaren “Erciyes Modernizasyon Projesi” kapsamında modernize edilmeye başlandı; projede aviyonik sistemlerin yenilenmesi, dijital göstergelerin entegrasyonu ve gece görüş uyumluluğunun sağlanması hedeflendi.

Türk Hava Kuvvetleri ayrıca İngiltere Kraliyet Hava Kuvvetleri’nden emekli edilen C-130J-30 uçaklarının alımına yönelik anlaşma hazırlıklarını yürütmektedir. Türkiye, bu sayede mevcut C-130 filosunu gençleştirip menzil ve yük kapasitesini artırmayı amaçlamaktadır.

Bazı C-130B uçakları yangın söndürme görevlerine uyarlanmış, yangın söndürme tankları entegre edilerek orman yangınlarına müdahale operasyonlarında kullanılmıştır.

11 Kasım 2025 tarihinde meydana gelen Türk Silahlı Kuvvetleri C-130 kargo uçağı kazasında, Azerbaycan’dan Türkiye’ye dönüşü sırasında bir C-130 uçağı Gürcistan hava sahasında düşmüş; olay Milli Savunma Bakanlığı tarafından aynı gün kamuoyuna duyurulmuştur.

^{Türk Hava Kuvvetleri'ne bağlı C-130 (}^Flickr⁾

Modernizasyon ve Gelecek

Erciyes Modernizasyonu’nun ardından Türk Hava Kuvvetleri’nin C-130 filosu, gelişmiş haberleşme, GPS tabanlı seyrüsefer ve dijital görev planlama yetenekleri kazanmıştır. Yeni nesil C-130J’lerin teminiyle bu platformun 2040’lara kadar Türk envanterinde hizmette kalması öngörülmektedir.

Lockheed C-130 Hercules