Türkiye’nin Karadeniz kıyısında konumlanan Samsun, tarihsel, kültürel ve ekonomik açıdan önemli bir merkezdir. MÖ 6. yüzyıla uzanan geçmişiyle ticaret kolonisi olarak kurulan şehir, Roma ve Bizans dönemlerinde stratejik bir liman kenti olmuştur. 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Atatürk’ün milli mücadeleyi başlattığı yer olmasıyla tarihsel kimliğini pekiştirmiştir. Bugün Samsun, sanayi, tarım, ticaret ve turizmin kesişim noktasında yer almakta; Kızılırmak Deltası, Şahinkaya Kanyonu ve Amisos Tepesi gibi doğal ve tarihi alanlarıyla dikkat çekmektedir. Bafra ve Çarşamba pidesi, Çakallı menemeni gibi yöresel lezzetleriyle gastronomik zenginliğe sahiptir. Güçlü altyapısı, ulaşım ağı ve akademik kurumlarıyla Karadeniz’in gelişmiş kentlerinden biri olarak öne çıkmaktadır.

Tarihçe

Antik Çağ ve İlk Yerleşimler

Samsun'un tarihi, Karadeniz kıyılarında yer alan en eski yerleşim alanlarından biri olmasıyla başlamaktadır. MÖ 6. yüzyılın başlarında Miletoslular tarafından bir koloni olarak kurulan şehir, Amisos adıyla anılmıştır. Amisos, Kapadokyalılar, Foçalılar ve Atinalılar gibi farklı medeniyetlerin yönetimine girmiştir. Özellikle Atinalılar döneminde şehir hızla büyümüş ve önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Şehrin ilk sakinleri ticaretle uğraşan tüccarlar ve denizcilerden oluşuyordu. Liman kenti olarak bilinen Amisos, Anadolu içlerine açılan önemli bir ticaret yolu üzerinde yer almaktaydı. Helenistik Dönem'de kent, Pontus Krallığı’nın kontrolüne geçmiş ve bu dönemde önemli bir kültürel ve ekonomik merkez olarak gelişmiştir.

Roma ve Bizans Dönemi

MÖ 64 yılında Roma İmparatorluğu’nun egemenliğine giren Amisos, Romalılar tarafından yeniden inşa edilmiş ve güçlendirilmiştir. Roma döneminde şehir, Karadeniz’in en büyük ticaret merkezlerinden biri haline gelmiş ve burada yaşayan halk tarım, denizcilik ve ticaret ile uğraşmıştır. MS 4. yüzyılda Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Samsun, Bizans topraklarında kaldı. Bu dönemde şehir askeri ve ticari açıdan büyük önem taşıyan bir liman kenti olarak varlığını sürdürdü. Hristiyanlık bu dönemde yayılmaya başlamış ve Samsun, Bizans için dini açıdan da önemli bir merkez olmuştur. Bizans’ın bölgedeki hakimiyeti Arap akınları ve Türklerin Anadolu'ya giriş yapmasıyla zayıflamaya başlamıştır.

Selçuklu ve Beylikler Dönemi

1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Türkler Anadolu’ya hızla yerleşmeye başlamış ve Samsun’un doğu kesimi Selçuklu kontrolüne geçmiştir. Ancak bölgenin tam anlamıyla Türk hakimiyetine girişi 12. yüzyılı bulmuştur. Bu süreçte şehir, Trabzon Rum İmparatorluğu, Danişmendliler ve Selçuklular arasında sık sık el değiştirmiştir. 13. yüzyılda Anadolu Selçuklu Devleti’nin kontrolüne geçen Samsun, ticari açıdan gelişmeye devam etmiş ve önemli liman kentlerinden biri haline gelmiştir. Selçuklular döneminde Samsun, ticaret yollarının güvenliğini sağlayan bir merkez olarak görülmüş ve buraya kervansaraylar, hanlar ve medreseler inşa edilmiştir.

Osmanlı Dönemi

14'üncü yüzyılda Osmanlılar Anadolu’daki hakimiyetlerini güçlendirmeye başladıklarında, Samsun’un stratejik konumu Osmanlı padişahlarının dikkatini çekmiştir. 1420 yılında Osmanlı Padişahı II. Murad’ın yönetiminde Samsun, Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı döneminde Samsun, tarım, ticaret ve denizcilik faaliyetleriyle ön plana çıkmıştır. Osmanlılar, şehri ticari bir merkez haline getirmek için liman yapıları ve ticaret yolları inşa etmiştir. Ayrıca tütün üretimi bu dönemde büyük bir ivme kazanmış ve Samsun, Osmanlı İmparatorluğu’nun tütün ticaretinde önemli bir yere sahip olmuştur.

Milli Mücadele Dönemi ve Kurtuluş Savaşı

19 Mayıs 1919, Samsun’un ve Türkiye’nin tarihinde en önemli dönüm noktalarından biri olmuştur. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Samsun’a ayak basarak Kurtuluş Savaşı’nın kıvılcımını yakmıştır. Samsun, işgale uğramayan ancak Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası İtilaf Devletleri tarafından baskı altına alınan bir şehir idi. Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a gelişiyle birlikte şehir, Kurtuluş Savaşı’nın ilk adımının atıldığı yer olmuş ve milli direnişin başlangıç noktası haline gelmiştir. Havza Genelgesi, Amasya Genelgesi gibi önemli kararların alınmasına öncülük eden şehirlerden biri olmuştur.

Cumhuriyet Dönemi ve Günümüz Samsun’u

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanından sonra Samsun, hızla gelişen bir sanayi, ticaret ve tarım merkezi haline gelmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında tarım ve denizcilik faaliyetleri ön planda tutulmuş, ilerleyen yıllarda ise sanayi ve turizm sektörlerinde büyük atılımlar gerçekleştirilmiştir. Bugün Samsun, Karadeniz Bölgesi’nin en büyük ve en gelişmiş şehirlerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Modern limanları, sanayi tesisleri, üniversiteleri ve turistik destinasyonları ile hem tarihi hem de ekonomik açıdan büyük bir öneme sahip olmaya devam etmektedir.

Coğrafi Yapı

Konum ve Sınırlar

Samsun, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi'nde, Orta Karadeniz Bölümü sınırları içinde yer almaktadır. 41°17′ kuzey enlemi ve 36°20′ doğu boylamı arasında konumlanan şehir, doğuda Ordu, batıda Sinop, güneyde Amasya ve Tokat illeri ile komşudur. Kuzeyde Karadeniz’e 150 kilometrelik bir kıyısı bulunmaktadır. Samsun, Türkiye’nin en önemli liman kentlerinden biri olup, kıyı şeridi boyunca deniz ticareti açısından stratejik bir konuma sahiptir.

Yüzey Şekilleri ve Jeolojik Yapı

Samsun’un coğrafi yapısı kıyıdan iç kesimlere doğru yükselen farklı topografik birimler içerir. Kıyı ovaları, dağlık ve engebeli araziler ile platolar, ilin temel yüzey şekillerini oluşturur.

Kıyı Ovaları: Karadeniz kıyısına paralel uzanan Bafra ve Çarşamba Ovaları, ilin en geniş tarım alanlarını oluşturmaktadır. Bu ovalar, Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirlerinin taşıdığı alüvyonlarla oluşmuş olup, Türkiye’nin en verimli tarım toprakları arasındadır.
Dağlar ve Yükseklikler: Samsun’un güney kesimlerinde Canik Dağları yer alır. Bu dağlar, kıyıdan itibaren iç kesimlere doğru yükselerek ortalama 1500 metre yüksekliğe ulaşmaktadır. Canik Dağları’nda Akdağ (2062 m) en yüksek zirveye sahiptir.
Platolar ve Yaylalar: İç kesimlerde Havza, Vezirköprü ve Ladik çevresinde platolar yaygındır. Ladik ilçesi ve çevresinde yaylalar bulunur ve özellikle yaz aylarında yaylacılık faaliyetleri yapılmaktadır.

Samsun, Karadeniz’in tektonik hareketleri sonucu oluşmuş olup, alüvyonlu topraklar, kireçtaşı formasyonları ve volkanik kayaçlarla kaplı bir jeolojik yapıya sahiptir. Kıyı kesimlerinde erozyon ve heyelan olayları sıkça görülmektedir.

Akarsular ve Göller

Samsun, Türkiye’nin iki önemli akarsuyu olan Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirlerinin denize döküldüğü noktada yer almaktadır.

Kızılırmak: Türkiye’nin en uzun nehri olup, Samsun’un Bafra Ovası’ndan Karadeniz’e dökülmektedir. Nehrin taşıdığı alüvyonlar, ilin tarımsal üretimi açısından büyük bir verimlilik sağlamaktadır.
Yeşilırmak: Tokat ve Amasya’dan geçerek Çarşamba Ovası’nda Karadeniz’e ulaşmaktadır.
Ladik Gölü: Tektonik hareketler sonucu oluşmuş olan göl, Samsun’un Ladik ilçesinde yer almakta olup, su sporları ve balıkçılık açısından önemli bir alandır.
Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu Baraj Gölleri: Yeşilırmak üzerinde yer alan bu barajlar, elektrik üretimi, sulama ve içme suyu temini açısından büyük öneme sahiptir.

İklim ve Bitki Örtüsü

Samsun, Karadeniz ikliminin etkisi altında olup, yıl boyunca ılıman ve yağışlı bir hava hâkimdir.

Sıcaklıklar: Yıllık ortalama sıcaklık 14°C olup, yaz aylarında 25-30°C, kış aylarında ise 0-10°C arasında değişmektedir.
Yağış: Samsun’da yıllık yağış miktarı 750-1000 mm arasında olup, sonbahar ve kış aylarında yağış miktarı artmaktadır.
Kar Yağışı: Özellikle iç kesimlerde ve yüksek rakımlı bölgelerde kış aylarında kar yağışı görülmektedir.
Nem Oranı: Şehirde yıllık ortalama nem oranı %75 civarındadır.

Samsun’un bitki örtüsü, Karadeniz florası özelliklerini taşır. Kıyı kesimlerinde geniş yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar (kayın, kestane, meşe, ıhlamur), yüksek kesimlerde ise iğne yapraklı ormanlar (ladin, köknar, çam) bulunmaktadır. Kıyı ovalarında tarım faaliyetleri yoğun olarak yapılırken, iç kesimlerde step bitki örtüsü yaygındır.

Doğal Afetler ve Riskler

Samsun, Karadeniz fay hattına yakın bir konumda bulunmasa da, özellikle heyelan ve sel riski taşımaktadır.

Heyelanlar: Samsun’un dağlık bölgelerinde özellikle Canik ve Kavak ilçelerinde sıkça görülmektedir. Aşırı yağışlar, toprağın suya doymasına ve yamaçlarda toprak kaymalarına neden olmaktadır.
Seller: Kıyı şeridinde özellikle Kızılırmak ve Yeşilırmak deltaları ile şehir merkezi taşkınlara maruz kalabilmektedir.

Bu coğrafi özellikleriyle Samsun, tarımsal üretim, doğal güzellikler, su kaynakları ve iklim avantajları ile Türkiye’nin önemli şehirlerinden biri olarak öne çıkmaktadır.

Ekonomik Yapı

Tarım ve Hayvancılık

Samsun, tarımsal üretim açısından Türkiye’nin en verimli bölgelerinden biri olup geniş tarım alanlarına sahiptir. Karadeniz ikliminin etkisiyle verimli topraklar, özellikle buğday, mısır, ayçiçeği, sebze ve meyve üretimi için elverişlidir. Bunun yanında, Türkiye’nin önemli çeltik üretim merkezlerinden biri olan Bafra ve Çarşamba Ovaları, pirinç üretimi açısından kritik bir rol oynamaktadır. Fındık üretimi de yaygın olup, bölge ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır. Hayvancılık sektörü, özellikle büyükbaş hayvancılık ve manda yetiştiriciliği ile ön plana çıkmaktadır. Samsun, Türkiye’de manda yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı bölgelerden biri olup, özellikle manda sütü ve süt ürünleri üretimiyle bilinmektedir. Kızılırmak Deltası’nda bulunan manda yetiştiriciliği, Bafra ve çevresindeki süt ürünleri üretiminin ana kaynaklarından biridir.

Sanayi ve Ticaret

Sanayi sektörü, Samsun’un ekonomik yapısında önemli bir yer tutmaktadır. Şehirdeki sanayi faaliyetleri genellikle demir-çelik, otomotiv yan sanayi, gıda işleme, tarım makineleri ve medikal sanayi üzerine yoğunlaşmaktadır. Samsun Organize Sanayi Bölgesi (OSB), küçük ve orta ölçekli işletmelere ev sahipliği yaparak istihdama katkı sağlamaktadır.

Türkiye’nin önde gelen cerrahi el aletleri üretim merkezlerinden biri olan Samsun, özellikle sağlık sektörüne yönelik medikal üretim alanında önemli bir yere sahiptir. Samsun Medikal Sanayi Kümesi (MEDİKÜM) sayesinde sağlık ekipmanları ihracatı, bölgenin ekonomik kalkınmasında stratejik bir rol üstlenmektedir. Bunun yanında, Samsun Limanı Karadeniz Bölgesi’nin en büyük ticaret ve lojistik merkezlerinden biridir. Liman, başta tarım ürünleri, madencilik ürünleri ve sanayi hammaddelerinin taşınması olmak üzere ulusal ve uluslararası ticaret açısından kritik bir konumda yer almaktadır. Samsun Serbest Bölgesi, yatırımcılar için avantajlı ticaret alanları sunarak dış ticaretin gelişimine katkı sağlamaktadır.

Turizm ve Hizmet Sektörü

Samsun, turizm açısından da gelişmekte olan bir şehir olup, tarihi, kültürel ve doğal zenginlikleriyle turizm gelirlerini artırmaktadır. Kentte sağlık turizmi, doğa turizmi ve kültürel turizm ön plana çıkmaktadır. Özellikle Atakum ve Yakakent gibi sahil bölgelerinde yaz turizmi gelişmiş olup, Samsun’un kıyı şeridi yerli ve yabancı turistler tarafından yoğun ilgi görmektedir. Ayrıca, Samsun’un sağlık turizmi açısından önemli bir merkez olması, hizmet sektörünün de gelişmesine katkı sağlamaktadır. Bölgedeki özel hastaneler ve tıp merkezleri, özellikle çevre illerden gelen hastalar için sağlık hizmeti sunarak ekonomik hareketliliği artırmaktadır.

Enerji ve Madencilik

Samsun, enerji üretimi açısından hidroelektrik santralleri ile öne çıkmaktadır. Özellikle Suat Uğurlu ve Hasan Uğurlu Barajları, hem elektrik üretimi hem de sulama projeleri açısından bölge ekonomisine katkı sağlamaktadır. Madencilik sektörü de şehir ekonomisinin önemli bir parçasıdır. Kömür ve mermer rezervlerine sahip olan Samsun, madencilik faaliyetleri açısından değerlendirilmektedir. Bunun yanında, bölgede çeşitli sanayi hammaddelerinin çıkarılması ve işlenmesi, yerel üretimi desteklemektedir. Samsun, güçlü tarım ve hayvancılık altyapısının yanı sıra sanayi, ticaret, turizm ve enerji sektörlerinde de önemli bir gelişim göstermektedir. Karadeniz Bölgesi’nin ekonomik merkezlerinden biri olan Samsun, stratejik konumu ve sahip olduğu lojistik avantajlarla Türkiye ekonomisine katkı sağlamaya devam etmektedir.

Altyapı

Ulaşım

Samsun, Karadeniz Bölgesi’nin en önemli ulaşım merkezlerinden biri olup, kara, hava, deniz ve demiryolu altyapısı açısından gelişmiş bir şehir konumundadır.

Karayolu

Samsun, Karadeniz Sahil Yolu ve İç Anadolu’yu Karadeniz’e bağlayan yollar üzerinde bulunması nedeniyle stratejik bir konuma sahiptir. Samsun-Ankara, Samsun-İstanbul ve Samsun-Ordu yolları, bölgenin ana karayolu ulaşım hatlarını oluşturur. Ayrıca, şehrin çevre yolları ve bağlantı yolları, şehir içi trafiği rahatlatmak amacıyla sürekli olarak iyileştirilmektedir.

Havayolu

Şehirde hava ulaşımı Samsun Çarşamba Havalimanı tarafından sağlanmaktadır. İç hatlarda İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerle düzenli uçuşlar yapılırken, dış hatlarda Almanya, Azerbaycan ve Orta Doğu ülkelerine tarifeli uçuşlar gerçekleştirilmektedir. Havalimanı, 1998 yılından bu yana uluslararası statüde hizmet vermekte olup, yolcu kapasitesi her yıl artmaktadır.

Demiryolu

Samsun, Türkiye’de demiryolu ulaşımının önemli noktalarından biridir. Samsun-Sivas demiryolu hattı, İç Anadolu ve Karadeniz arasında yük ve yolcu taşımacılığına olanak sağlamaktadır. Ayrıca, demiryolu taşımacılığının modernize edilmesi için çeşitli projeler yürütülmektedir. Özellikle yük taşımacılığı açısından, liman ile bağlantılı olarak demiryolu lojistiği büyük önem taşımaktadır.

Denizyolu

Samsun Limanı, Karadeniz’in en büyük limanlarından biri olup, Türkiye’nin Karadeniz ülkeleri ile olan dış ticaretinde kritik bir rol oynamaktadır. Liman, uluslararası yük taşımacılığına olanak sağlamakta ve lojistik sektörü açısından büyük bir değer taşımaktadır. Ayrıca, Ro-Ro taşımacılığı ile Avrupa ve Orta Asya arasındaki ticaretin önemli bir parçasıdır.

Enerji Altyapısı

Samsun, enerji üretimi açısından çeşitli kaynaklara sahiptir. Şehirde, Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu Barajları gibi hidroelektrik santraller önemli enerji kaynaklarını oluştururken, yenilenebilir enerji yatırımları da artmaktadır. Özellikle rüzgar enerjisi ve güneş enerjisi gibi alternatif enerji kaynaklarına yönelik projeler, Samsun’un enerji altyapısını güçlendirmektedir.

Su ve Kanalizasyon Altyapısı

Şehrin su ihtiyacı, barajlar ve yeraltı su kaynakları ile karşılanmaktadır. Samsun Büyükşehir Belediyesi Su ve Kanalizasyon İdaresi (SASKİ), su temini ve arıtma hizmetlerini yürütmektedir. Şehirde modern atık su arıtma tesisleri bulunmaktadır ve altyapı sürekli olarak iyileştirilmektedir.

Bilişim ve İletişim Altyapısı

Samsun, fiber optik ağ altyapısı bakımından Türkiye’nin gelişmiş şehirlerinden biri olup, yüksek hızlı internet ve mobil iletişim hizmetleri geniş bir kapsama sahiptir. Şehirde bilişim altyapısını güçlendirmek amacıyla teknoparklar ve Ar-Ge merkezleri faaliyet göstermektedir.

Sağlık Altyapısı

Samsun, bölgenin sağlık merkezi konumunda olup, devlet ve özel hastaneleri ile ileri düzey sağlık hizmetleri sunmaktadır. Samsun Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi ve şehirdeki çeşitli özel hastaneler, çevre illerden gelen hastalar için önemli bir sağlık altyapısı oluşturmaktadır. Ayrıca, Samsun’un medikal sanayi üretimi konusunda Türkiye’de önde gelen şehirlerden biri olması, sağlık sektörünün gelişmesini desteklemektedir.

Eğitim ve Kültürel Altyapı

Şehirde Ondokuz Mayıs Üniversitesi ve Samsun Üniversitesi gibi yükseköğretim kurumları bulunmaktadır. Ayrıca, çeşitli meslek liseleri, araştırma enstitüleri ve kültürel merkezler, eğitim ve kültür altyapısını güçlendirmektedir. Samsun Kent Müzesi, Gazi Müzesi ve Arkeoloji Müzesi gibi kültürel yapılar, şehrin tarihi ve kültürel kimliğini korumaya yönelik önemli unsurlar arasında yer almaktadır.

Samsun, Karadeniz Bölgesi’nin en gelişmiş altyapı sistemlerinden birine sahip olup, ulaşım, enerji, su, bilişim, sağlık ve eğitim alanlarında önemli yatırımlara sahiptir. Şehrin stratejik konumu, limanı ve ulaşım ağları, ekonomik ve ticari faaliyetlerin gelişmesine katkı sağlamakta, altyapının sürekli olarak yenilenmesi ve iyileştirilmesi Samsun’un sürdürülebilir kalkınmasına önemli bir ivme kazandırmaktadır.

Samsun mutfağı, Karadeniz’in verimli topraklarının ve zengin su kaynaklarının sağladığı çeşitlilikle kendine özgü bir yemek kültürüne sahiptir. Deniz ürünlerinden et yemeklerine, hamur işlerinden tatlılara kadar geniş bir yelpazeye yayılan Samsun mutfağı, bölgenin tarihi ve kültürel mirasını da yansıtmaktadır. Coğrafi konumu gereği hem Karadeniz hem de İç Anadolu mutfaklarından etkilenmiş, yerel tarım ürünleri ve geleneksel pişirme yöntemleriyle özgün tatlar oluşturulmuştur.

Mutfağı ve Yemekleri

Deniz Ürünleri

Samsun’un Karadeniz kıyısında yer alması, deniz ürünlerinin mutfağın temel taşlarından biri olmasını sağlamıştır. Balık, yöre halkının günlük beslenme alışkanlıklarında önemli bir yer tutar.

Hamsi: Samsun mutfağında farklı pişirme yöntemleriyle hazırlanan hamsi, tava, ızgara, buğulama ve pilav şeklinde tüketilmektedir.
Palamut ve Lüfer: Karadeniz’in önemli balık türleri olan palamut ve lüfer, özellikle ızgara veya fırında pişirilerek servis edilir.
Balık Çorbası: Bölgenin soğuk kış günlerinde sıkça tüketilen, bol sebzeyle hazırlanan besleyici bir çorbadır.

Et Yemekleri

Deniz ürünlerinin yanı sıra et yemekleri de Samsun mutfağında oldukça yaygındır. Özellikle kaz, kuzu ve dana etiyle yapılan yemekler yöreye özgü lezzetleri oluşturur.

Kaz Tiridi: Samsun’un kırsal kesimlerinde özellikle kış aylarında yapılan bu yemek, kaz etinin haşlanarak yufka ve pilavla birlikte servis edilmesiyle hazırlanır.
Kuyu Kebabı: Geleneksel yöntemlerle tandırda ağır ateşte pişirilen kuzu eti, Samsun’un özel lezzetlerinden biridir.
Etli Yaprak Sarma: Karadeniz mutfağının klasiklerinden olan yaprak sarma, Samsun’da kıymalı harçla doldurularak pişirilir.

Hamur İşleri ve Pideler

Samsun, özellikle pideleriyle ünlüdür. Şehirde yapılan pideler, pişirme yöntemleri ve kullanılan malzemeler açısından farklılık göstermektedir.

Bafra Pidesi: İnce hamuru ve bol malzemesiyle bilinen bu pide, genellikle kıymalı veya pastırmalı olarak hazırlanır. Hamurun üzerine bol tereyağı sürülerek fırından çıkarıldıktan sonra servis edilir.
Çarşamba Pidesi: Yumuşak ve kısa yapısıyla diğer pidelerden ayrılan bu çeşitte iç harç çiğden konularak pişirilir.
Terme Pidesi: Geniş ve yumuşak hamuruyla bilinen Terme pidesi, genellikle pişmiş kıyma veya peynir iç harcıyla hazırlanır.

Tatlılar ve Şerbetli Lezzetler

Tatlılar, Samsun mutfağında özel günlerde ve misafir ağırlamalarında önemli bir yer tutar.

Çarşamba Kıvratması: Bol fındıklı ve cevizli iç harcıyla hazırlanan bu tatlı, şerbet kullanılmadan servis edilir.
Bafra Nokulu: Ceviz ve kuru üzümle hazırlanan geleneksel bir tatlıdır. Özellikle çay saatlerinde tercih edilir.
Kaymaklı Lokum: Bafra’nın meşhur tatlısıdır. Manda kaymağıyla yapılan bu lezzet, hafif ve doyurucu bir tat sunar.

Çorbalar ve Yöresel Yemekler

Karadeniz mutfağının en önemli unsurlarından biri de çorbalardır. Samsun’da yapılan çorbalar genellikle tahıllar, et ve sebzelerle zenginleştirilmiştir.

Haluçka Çorbası: Hamur parçaları, nohut ve tavuk etiyle hazırlanan bu çorba, özellikle kış aylarında sıkça tüketilir.
Keşkek: Buğday, et ve nohutun uzun süre pişirilmesiyle yapılan geleneksel bir yemektir. Samsun’un birçok ilçesinde düğün ve bayramlarda hazırlanır.
Sütlü Keşkek Çorbası: Yarma buğday ve süt kullanılarak yapılan besleyici bir çorbadır.

Unlu Mamuller ve Ekmek Çeşitleri

Bölgenin unlu mamulleri, Karadeniz mutfağına özgü dokusuyla dikkat çeker.

Samsun Simidi: Sıcak pekmezle haşlanarak yapılan Samsun simidi, çıtır dokusuyla bilinir ve çayla birlikte sıkça tüketilir.
Mısır Ekmeği: Karadeniz’in vazgeçilmez ekmek çeşitlerinden biridir. Özellikle hamsi tava ve diğer deniz ürünleriyle tüketilir.
Mısır Çöreği: Fırınlanmış mısır unuyla yapılan, doyurucu bir lezzettir.

İçecekler

Samsun mutfağı, geleneksel içecekleriyle de öne çıkmaktadır.

Tirit Ayranı: Kaz tiridi ile birlikte tüketilen özel bir ayrandır.
Fındık Şerbeti: Bölgenin fındık üretimine dayalı özel içeceklerinden biridir.
Demirhindi Şerbeti: Osmanlı mutfağının mirası olarak günümüze ulaşan bu şerbet, Samsun sofralarında özel günlerde yer almaktadır.

Samsun mutfağı, doğanın sunduğu ürünlerle zenginleşmiş, yüzyıllar boyunca farklı kültürlerin etkisiyle gelişmiş özgün bir mutfaktır. Deniz ürünleri, et yemekleri, hamur işleri ve tatlılarıyla geniş bir lezzet yelpazesine sahip olan Samsun, gastronomi turizmi açısından da önemli bir potansiyele sahiptir.

Tarihi Yapılar

Samsun, tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, bu süreçte farklı mimari ve kültürel yapıların izlerini günümüze kadar taşımıştır. Kentin tarihi yapıları, hem Osmanlı hem de daha eski dönemlerden izler taşırken, Cumhuriyet dönemiyle birlikte Samsun’un milli mücadeledeki rolünü yansıtan anıtlar da inşa edilmiştir. Samsun’un tarihi yapıları, arkeolojik alanlardan dini eserlere, anıt yapılarından müzelere kadar geniş bir çeşitliliğe sahiptir.

Antik Döneme Ait Yapılar

Samsun ve çevresi, antik çağlardan itibaren önemli yerleşim alanlarına ev sahipliği yapmıştır. Özellikle Amisos Antik Kenti, bölgenin en önemli arkeolojik alanlarından biridir.

Amisos Antik Kenti: MÖ 6. yüzyılda Miletoslular tarafından kurulan bu antik kent, daha sonra Persler, Pontus Krallığı ve Romalılar gibi birçok medeniyetin kontrolüne geçmiştir. Günümüzde Amisos Tepesi'nde bulunan tümülüsler ve mezar yapıları, bu antik kentin en önemli kalıntılarıdır.
Asarkale ve Kaya Mezarları: Helenistik Dönem’e tarihlenen bu yapı, Bafra ilçesinde yer almakta olup, savunma amaçlı inşa edilmiştir. Roma ve Bizans dönemlerinde de kullanılan kale ve kaya mezarları, ziyaretçilerine hem tarihi hem de doğal güzellikleri bir arada sunmaktadır.

Osmanlı Dönemine Ait Yapılar

Osmanlı dönemi boyunca Samsun, önemli ticaret yolları üzerinde bulunduğu için birçok han, hamam, cami ve köprü inşa edilmiştir.

Bekdemir Çivisiz Camii: Samsun’un Kavak ilçesinde yer alan bu cami, 1596 yılında meşe ağacından tamamen çivisiz olarak inşa edilmiştir. Ahşap işçiliği ve süslemeleri ile Osmanlı’nın geleneksel mimarisini yansıtmaktadır.
Köprülü Mehmet Paşa Camii: 17. yüzyılda Osmanlı sadrazamı Köprülü Mehmet Paşa tarafından inşa edilen bu cami, klasik Osmanlı mimarisinin güzel örneklerinden biridir.
Çetinkaya Köprüsü: Cumhuriyet’in erken dönemlerinde inşa edilmiş olan bu köprü, ilçenin tarihi dokusunu koruyan önemli bir yapıdır. 7 gözlü yapısıyla dikkat çeken köprü, halen sağlamlığını korumaktadır.
Vezirköprü Evleri: Osmanlı mimarisinin izlerini taşıyan bu geleneksel ahşap evler, kendine özgü kargir karkas yapısıyla dikkat çeker. Ahşap ve kireç kalıplama işçiliğiyle oluşturulan evler, bölgenin kültürel mirasını yansıtmaktadır.

Milli Mücadele ve Cumhuriyet Dönemine Ait Yapılar

Samsun, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde büyük bir öneme sahiptir. Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basmasıyla başlayan milli mücadele sürecini anımsatan pek çok yapı ve anıt bulunmaktadır.

Bandırma Vapuru ve Milli Mücadele Açık Hava Müzesi: Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının Samsun’a geldiği Bandırma Vapuru’nun birebir kopyası, bir müze haline getirilerek ziyaretçilerin milli mücadele ruhunu hissetmesine olanak tanımaktadır.
Gazi Müzesi (Mantika Palas Oteli): Atatürk’ün Samsun’a geldiğinde konakladığı Mantika Palas Oteli, 1924 yılında müzeye dönüştürülerek ziyaretçilere açılmıştır. Müzede Atatürk’ün kullandığı eşyalar ve döneme ait belgeler sergilenmektedir.
Havza Atatürk Evi ve Müzesi: Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’dan sonra Havza’ya giderek milli mücadele için halkı örgütlediği bu tarihi yapı, günümüzde müze olarak hizmet vermektedir.
Sadi Tekkesi Kuvayı Milliye Müzesi: Kurtuluş Savaşı’nın önemli kararlarının alındığı yerlerden biri olan Sadi Tekkesi, restore edilerek Kuvayı Milliye Müzesi haline getirilmiştir.

Müzeler ve Kültürel Yapılar

Samsun’un zengin tarihini daha yakından tanımak için müzeler büyük bir önem taşımaktadır.

Samsun Kent Müzesi: Şehrin tarihi, kültürü, ekonomisi ve mimarisine dair detaylı bilgi sunan müze, Samsun’un tarihini kronolojik olarak ziyaretçilerine aktarmaktadır.
Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi: Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait birçok eser barındıran bu müze, özellikle Amisos Hazinesi ile dikkat çekmektedir.
Alaçam Mübadele Müzesi: Türkiye’nin ilk mübadele müzesi olan bu yapı, 1923’teki nüfus mübadelesinin izlerini taşıyan belgeler ve eşyalar sergilenmektedir.
Cerrahi El Aletleri ve Sağlık Müzesi: Türkiye’de sağlık alanındaki gelişmeleri yansıtan nadir müzelerden biridir. İçerisinde 18. ve 19. yüzyıla ait hasta bakım ekipmanları, protezler ve tıbbi aletler sergilenmektedir.
Bafra Tütün Müzesi: Samsun’un ekonomik tarihinde büyük bir yer tutan tütün üretimini anlatan bu müze, tütün tarımı ve işlenme süreçlerine dair görsel anlatımlarla donatılmıştır.

Köprüler ve Anıtlar

Kurt Köprü: Vezirköprü ilçesinde bulunan bu köprü, İpek Yolu güzergahı üzerinde yer almakta olup, Selçuklu dönemine ait taş işçiliğinin güzel örneklerinden biridir.
Eynel Köprüsü: Ayvacık ilçesinde bulunan bu köprü, Hasan ve Suat Uğurlu baraj gölleri üzerinde yer almakta olup kırsal kalkınma projeleri kapsamında inşa edilmiştir.

Modern ve Tematik Alanlar

Amazon Köyü: Samsun’un mitolojik geçmişini yansıtan bu yapay köy, efsanevi Amazon kadın savaşçılarını tanıtmak amacıyla oluşturulmuştur. Köyde Amazon savaşçılarının temsili heykelleri ve günlük yaşamlarını anlatan görseller yer almaktadır.
Tekkeköy Mağaraları: Karadeniz’de bilinen en eski yerleşim alanlarından biri olan Tekkeköy Mağaraları, MÖ 10.000 ila 60.000 yılları arasına tarihlenmektedir.

Samsun, tarihi yapılarıyla Türkiye’nin köklü geçmişini yansıtan önemli şehirlerinden biridir. Hem antik dönem mirası hem de Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi yapılarıyla tarih severlere zengin bir keşif alanı sunmaktadır. Şehrin farklı noktalarına yayılmış bu tarihi miras, Samsun’un turizm potansiyelini artıran en önemli unsurlar arasında yer almaktadır.

Yönetim

Valilik

Samsun Valiliği, Türkiye Cumhuriyeti'nin merkezi yönetimi tarafından atanan bir vali tarafından yönetilmektedir. Valilik, ilin idari ve güvenlik hizmetlerini yürütmekten, kamu düzenini sağlamaktan, devletin genel politikalarını uygulamaktan sorumludur. Kamu hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi için çeşitli devlet kurumlarını koordine eder.

Görev Yapmış Valiler

Ahmet Fahrettin Bey (1924-1926)
Kâzım İnanç (1926-1931)
İbrahim Ethem Akıncı (1931)
Salim Gündoğan (1931-1932)
Mustafa Arif Akgün (1932-1935)
Fahrettin Kiper (1935)
Fuat Tuksal (1935-1940)
Mehmet Avni Doğan (1940-1941)
İbrahim Ethem Aykut (1941-1942)
Hasan Faik Türel (1942-1943)
Rüknettin Nasuhioğlu (1943-1946)
Orhan Sami Güvenç (1946-1948)
İzzettin Çağpar (1948-1950)
Haşim İşcan (1950-1951)
Turgut Babaoğlu (1951-1952)
Cemal Dinç (1952-1953)
Turgut Başkaya (1953-1956)
Nihat Danışman (1956-1958)
Alaettin Eriş (1958-1959)
Cavit Okyayuz (1959-1960)
Mustafa Rauf İnan (1960)
Fahrettin Erverdi (1960-1962)
Hamdi Ömeroğlu (1962-1966)
Enver Saatçigil (1966-1968)
Ertuğrul Ünlüer (1968-1970)
Hüseyin Meydanoğlu (1970-1971)
Haydar Özkın (1971-1975)
Fahamettin Altun (1975-1978)
Ertuğrul Süer (1978)
Ahmet Rıfat Kaplan (1978-1979)
Mehmet Karasarlıoğlu (1979-1980)
Altay Utkan (1980-1982)
Bedri Nazlıoğlu (1982-1984)
Mustafa Gönül (1984-1985)
Mehmet Erdoğan Cebeci (1985-1991)
Yüksel Çavuşoğlu (1991-1992)
Şinasi Kuş (1992-1995)
Yüksel Çavuşoğlu (1996-1998)
Metin İlyas Aksoy (1998-2000)
Muammer Güler (2000-2003)
Mustafa Demir (2003-2006)
Hasan Basri Güzeloğlu (2006-2010)
Hüseyin Aksoy (2010-2014)
İbrahim Şahin (2014-2017)
Osman Kaymak (2017-2020)
Zülkif Dağlı (2020-2023)
Orhan Tavlı (2023- )

Belediye

Samsun, büyükşehir statüsünde olup Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından yönetilmektedir. Büyükşehir belediyesi, ilin imar planlaması, ulaşım, altyapı, çevre düzenlemesi gibi konularda sorumludur.

Görev Yapmış Belediye Başkanları

Osmanlı Dönemi

Emrullah Efendi (1869)
Mehmet Kaptan Ağa (1869-1872)
Hacı İsmail Efendi (1872-1878)
Hasan Tahsin Efendi (1879-1881)
Mahmut Bey (1881-1883)
Müftüzade Halim Efendi (1883-1889)
Mustafa Efendi (1890-1896)
Şişboyun Ahmet Rağıp Efendi (1896-1904)
Hacı Hafız Reşat Efendi (1904-1905)
Gebilizade Mustafa Necip Efendi (1905-1907)
Şükrü Efendi (1907-1908)
Papasoğlu Yorgaki Efendi (1908-1909)
Gebilizade Mustafa Necip Efendi (1909-1914)
Kansızzade Osman Hayri Bey (1914-1919)
Ahmet Efendi (1919)
Ali Rıza Bey (1919-1920)
Nihat Bey (1920-1921)
Pepelek Hasan Efendi (1921-1922)
Ömer Bey (1922)

Cumhuriyet Dönemi

Şefik Avni Özüdoğru (1922-1924)
Boşnakzade Ahmet Resai Bey (1924-1925)
Şefik Avni Özüdoğru (1925)
İbrahim Veysi Bey (1925)
Ömer Niyazi Karataş (1925)
Çubukçuzade Mehmet Suphi Bey (1925-1927)
Yelkencizade Şükrü Bey (1927-1928)
Hacızade Rüstem Bey (1928)
Rahmi Taşhan (1928-1929)
Hacı Hüseyinzade Baha Bey (1929)
Faik Bey (1929-1930)
Boşnakzade Ahmet Resai Bey (1930-1931)
Faik Bey (1931)
Kefelizade Sami Bey (1931-1932)
Kefelizade İhsan Bey (1932-1934)
Hasan Umur (1934)
Nazif Biğat (1934-1935)
Hüsnü Yeğen (1935)
Naşit Fırat (1935-1938)
Necmettin Divitçioğlu (1938-1940)
Rüstem Mesutoğlu (1940-1942)
Mümtaz Arkayın (1942-1943)
Ahmet Eymir (1943-1946)
Muhittin Özkefeli (1946-1948)
Sami Arım (1948-1950)
İsmail Yurtsever (1950)
Nurettin Ceritoğlu (1950-1951)
Hamit Erip Kember (1951-1953)
Nüzhet Ulusoy (1953-1957)
Muzaffer Uzar (1957-1960)

Büyükşehir Belediye Başkanları (1993 - Günümüz)

Muzaffer Önder (1993-1999)
Yusuf Ziya Yılmaz (1999-2018)
Zihni Şahin (2018-2019)
Mustafa Demir (2019-2024)
Halit Doğan (2024 - )

İlçeler

Samsun, büyükşehir statüsüne sahip olup, toplam 17 ilçeye ayrılmıştır. Her ilçe kendi belediyesi tarafından yönetilmektedir. İlçeler, ekonomik ve sosyal yapıya göre farklılık göstermektedir.

Samsun’un İlçeleri

İlkadım
Atakum
Canik
Tekkeköy
Bafra
Çarşamba
Vezirköprü
Havza
Alaçam
Asarcık
Ayvacık
Kavak
Ladik
Salıpazarı
Terme
Yakakent
19 Mayıs

Samsun (İl)