Suluova, Amasya’nın batısında yer alan ve tarım ile sanayi faaliyetlerinin bir arada yürütüldüğü bir ilçedir. İlçede tarıma dayalı sanayi tesisleri ve organize besi bölgeleri bulunmaktadır. Ayrıca, doğal yaşam alanları ve tarihi yapılar da ilçede yer almaktadır.

^{Suluova (Amasya Suluova Halk Eğitim Merkezi)}

Tarihçe

Suluova’nın yerleşim tarihi, ilçenin merkezinde yer alan Kumbettepe’deki arkeolojik buluntuların İlk Tunç Çağı’ndan itibaren kesintisiz bir yerleşim varlığına işaret etmesiyle M. Ö. 2000’li yıllara kadar uzanır. Bölge, Hitit döneminde Yeşilırmak vadisinin önemli stratejik noktasını oluşturmuş, Selçuklu egemenliğine geçiş sürecinde Türk hâkimiyetine katılmış, 1386’da Osmanlı idaresine bağlanmıştır. Cumhuriyet döneminde bataklık alanların kurutulması ve 1954’te Şeker Fabrikası’nın kurularak işletmeye açılması, yerleşimin nüfus ve ekonomik yapısını köklü biçimde dönüştürmüştür. 1902’de “Suluca” adıyla bucak, 1946’da “Suluova” adıyla belediye, 1957’de ise ilçe statüsü kazanmıştır.

Coğrafya ve İklim

Suluova, Orta Karadeniz Bölgesi’nin iç kesiminde, Amasya il merkezinin 25 km batısında yer alır. Yüzölçümü 516 km², ortalama rakımı 510 m’dir. İlçenin üç yanı alçak ve orta yükseklikteki dağlarla çevrilidir; bölgenin en yüksek tepesi Akdağ (2.064 m) güneydoğudadır. Batıda Merzifon Ovası ile kesintisiz bir geçiş sağlanır. Bölgenin başlıca su kaynağını, Ladik Gölü’nden doğan ve Amasya ovasında Yeşilırmak’a katılan Tersakan Çayı oluşturur. Bu akarsu üzerinde, yerleşime 7,5 km uzaklıkta 60 milyon m³ hacimli Yedikır Göleti’yla sağlanan sulama imkânı, ova tarımını büyük ölçüde destekler. Verilen kaynaklarda iklim verileri ayrıntılı olarak yer almamakla birlikte, coğrafi konumundan hareketle Karadeniz ve İç Anadolu iklim kuşakları arasında geçiş özellikleri göstereceği değerlendirilebilir.

Nüfus ve Demografi

Suluova ilçesinin toplam nüfusu 2007 yılı itibarıyla 47.428 kişi iken 2024 yılında 47.101 kişiye gerilemiş olup, bu dönemde 2007–2008, 2019–2020 ve 2023–2024 yıllarında sırasıyla 527, 665 ve 115 kişilik artışlar; diğer yıllarda ise değişen oranlarda azalışlar görülmüştür. 2024 verilerine göre erkek nüfus 23.420 (%49,72), kadın nüfus 23.681 (%50,28) düzeyindedir ve cinsiyetler arasındaki fark genellikle birkaç yüz kişi ölçeğinde kalmıştır. Yıllık nüfus değişimleri, yerel kayıt güncellemeleri ve göç hareketleri gibi çeşitli etkenlerle açıklanabilecek dalgalı bir seyir göstermiştir.

Ekonomi

Suluova’da ekonomik yapı üç ana başlıkta şekillenir:

Sanayi

- Amasya Şeker Fabrikası (1954): Kuruluşunda günlük 1.890 ton pancar işleme kapasitesine sahipken yapılan modernizasyonlarla 5.500 ton/gün’e yükselmiş, yılda yaklaşık 65.000 ton kristal şeker üretilir. Yan ürünler olan melas ve yaş küspe, bölge hayvancılığının temel besin kaynaklarını oluşturur. Fabrikada toplam 1.142 kişi istihdam edilmektedir.

– Küçük Sanayi Sitesi (1995) ve Dağcılar Kabin Sanayi: Yöre çiftçisinin makine ve ekipman bakım-onarım ihtiyacını karşılayan atölyeler, ayrıca traktör kabin, biçerdöver, su tankeri gibi tarım makineleri üretimi yapılır.

– Kozlu Yem, un ve yem fabrikaları: Günlük 920 ton yem üretim kapasitesine sahip bir tesise ek olarak ilçe sınırlarında üç un fabrikası ve iki yem fabrikası tahıl ürünlerinin işlenmesini ve hayvansal üretimin desteklenmesini sağlar.

Tarım ve Hayvancılık

– Besi işletmeciliği; 51.000 büyükbaş, 9.500 küçükbaş ve 924 669 kanatlı hayvan varlığıyla hayvancılığın özellikle besi sektörü, ilçenin tarımsal gelirine önemli katkı sunar.

– Açık besi işletme projeleri: Saluca Köyü’ndeki modern tesislerde binlerce büyükbaş ve küçükbaş hayvan beslenir, biyogaz-biyoenerji tesisi atık yönetimini gerçekleştirir.

– Arıcılık: 40 çiftçi ailesinin elinde yaklaşık 1.800 fenni kovan ve 15 sepet kovan bulunur; yıllık bal üretimi 23.530 kg dolayındadır.

– Yumurtacılık: Saluca civarında 900.000 kapasiteli büyük ölçekli tavukçuluk işletmesi faaliyet gösterir.

Madencilik

– Linyit rezervleri açısından zengin olan ilçe merkezinde Eski Çeltek Kömür Madeni (özel idare işletmesi) yılda 150 000 ton elenmiş kömür üretir. Bu maden, il ve çevre bölge sanayisinin yaklaşık yüzde 70 kömür ihtiyacını karşılar.

– İlçede üç özel kömür ocağı, iki kireç ocağı ve üç taş ocağı daha işletilir; MTA ve özel firmalarca süren arama faaliyetleri yeni rezervlerin tanımlanmasını hedefler.

Turizm ve Kültür

– Turizm: Tersakan Çayı üzerindeki Derinoz Barajı, göl ve sazlık alanıyla sulama işlevinin yanı sıra kuş gözlemciliği için de önemli mekân sunar. Yedikır Kuş Cenneti, göç yolları üzerinde çok sayıda su kuşuna ev sahipliği yapar. Gani Baba Türbesi ve çevresindeki piknik tesisleri, doğal ve kültürel buluşma noktaları arasındadır.

– Kültür: İlçe merkezindeki Eraslan Beldesi ve 38 köyde, Karadeniz ve İç Anadolu’dan gelen farklı halk gruplarının yüzyıllar içinde yoğrulan folklorik örnekleri yaşatılır. Düğün, nişan ve bayram törenlerinde yöresel oyun ve halk müziği motifleri hâlen icra edilir.