Tarihi Gelişimi
Tillo İlçesi, 3647 sayılı kanunla 18 Mayıs 1990 tarihinde ilçe statüsüne kavuşmuştur. Süryanice’de “Yüksek Ruhlar” anlamına gelen Tillo, 1514 yılında Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran Seferi’nin ardından Osmanlı egemenliğine girmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Siirt İli’ne bağlı bir bucak olan Tillo, daha sonra nahiye statüsünden ilçeliğe yükseltilmiş ve bir dönem Aydınlar adını almıştır. Bu isim, ilçede ilim ve irfana verilen önemi yansıtmakta olup, bölgede yaşayan aydın bir insan topluluğunun varlığına işaret etmektedir. Tillo, İsmail Fakirullah ve İbrahim Hakkı gibi ilim adamları ve mutasavvıfların burada yaşamış olması nedeniyle kültürel açıdan dikkat çekicidir. İbrahim Hakkı, “Marifetname” adlı eserinde hocası İsmail Fakirullah'ın atası Mevlana Molla Ali'nin, 1504 yılında Cizre’den zulümden kaçarak Tillo’yu vatan edindiğini ve burada imam-hatip ile müderrislik yaptığını belirtir. Bu görev, daha sonra İsmail Fakirullah tarafından sürdürülmüştür.
Coğrafi Durumu
Tillo İlçesi, 42. boylam ve 38. enlem dereceleri arasında yer alır ve Siirt’e 7 kilometre mesafededir. Doğusunda Pervari, kuzeydoğusunda Şirvan ve batısında Siirt İli ile çevrilidir. İlçenin iklimi karasal özellikler taşır; yazlar kurak ve sıcak, kışlar ise soğuk ve yağışlıdır. Etrafı hafif engebeli dağlarla çevrili olan ilçenin doğusundan Botan Çayı kıvrımlı bir şekilde geçer. Yeryüzü şekilleri bakımından engebeli olan Tillo’nun toprağı kireçlidir ve tarıma elverişli arazisi sınırlıdır. Bitki örtüsü bozkırlarla kaplıdır; bodur ve çalılık ağaçlıklar yaygındır. Orman varlığı zengin olmasa da meşe, fıstık, bıttım, armut, badem ağaçları ile üzüm bağlarına rastlanmaktadır. Su kaynakları açısından zengin olmayan ilçede eski sarnıç ve kuyular bolca bulunur, ancak bu sular kireçli ve tuzlu olduğu için genellikle kullanılmamaktadır. Ova ve plato gibi düz alanlar ilçede mevcut değildir.
Ekonomik Durum
Tillo’nun ekonomisi ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılığa dayanır, ancak ekonomik yapı oldukça zayıftır. İlçe merkezinde birkaç market ve çayhane dışında kayda değer bir ticari faaliyet bulunmamaktadır. Siirt’e yakınlığı, ilçenin gelişimini olumsuz etkileyen bir faktör olmuştur. Nüfusun büyük bir kısmı göç etmiş ve bu göç süreci devam etmektedir. Halk geçimini genellikle tarım ve hayvancılıkla sağlar; arazi koşullarına bağlı olarak fıstık, üzüm ve bıttım yetiştirilir. Arıcılıkla uğraşanlar olsa da arı kovanı sayısı oldukça azdır. Buna karşın, ilçe turizm açısından önemli bir potansiyele sahiptir. İsmail Fakirullah Hz. ve İbrahim Hakkı Hz. gibi tanınmış şahsiyetlerin türbeleri, hem yerel halk hem de dışarıdan gelen çok sayıda ziyaretçi çekmektedir.
Fıstıkçılık
Fıstık, Güneydoğu Anadolu’nun önemli tarımsal ürünlerinden biridir. Tillo’da yoğun olarak yetiştirilen Siirt Fıstığı, Antep Fıstığı’ndan daha iri yapısıyla dikkat çeker ve Antep ile İran fıstıklarıyla rekabet edebilecek niteliktedir. Kuraklığa dayanıklı olması ve fazla bakım gerektirmemesi nedeniyle fıstık üretimi ilçede oldukça rağbet görmektedir. Üretim, yörede “bıttım” olarak bilinen yabani fıstık ağaçlarının aşılanması veya fidanlıklarda yetiştirilen fidelerin dikimiyle gerçekleştirilir. Siirt’teki fıstık bahçeleri özellikle Tillo’da yoğunlaşmıştır ve burada üretilen fıstıklar ülke geneline pazarlanmaktadır.
Kültür Durumu
Tillo’nun kültürü, bir toplumun manevi varlığını ve düşünce birliğini oluşturan fikir, sanat eserleri ve geleneklerin özgün bir bileşimini yansıtır. Bölgede egemen olmuş medeniyetlerin gelenekleri, örf ve adetleri ile güzel sanatları, bu kültürü şekillendirmiş ve özünü dini bir dünya görüşüyle bütünleştirmiştir. İlçenin eğitim ve kültür alanında zengin bir geçmişi vardır. Türbe ve ziyaret yerlerinin fazlalığı, hem yöre halkının hem de farklı bölgelerden gelen ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir. Ayrıca, İsmail Fakirullah Hz. ve İbrahim Hakkı'ya ait eserler ile kullandıkları eşyaların sergilendiği özel bir müze bulunmaktadır. İbrahim Hakkı, “Marifetname”de Tillo’yu, 1504’te Mevlana Molla Ali'nin yerleştiği, kireçten yapılmış güzel binalara sahip, havası temiz, bağları ve ağaçları bol bir yer olarak tanımlar. Bu dönemde Tillo’da 200 ev, birkaç dükkân, bir han, bir hamam, üç mescit ve bir Cuma camisi bulunduğu belirtilmiştir.
