Gök Medrese (Sivas)

Gök Medrese, Sivas’ta, günümüzde kale olarak bilinen toprak tepenin güneydoğu eteklerinde yer alır. 1271 yılında III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminin veziri Sahip Ata Ali b. Hüseyin tarafından yaptırılmıştır. Yapının “Sahibiye” ve “Gök Medrese” olmak üzere iki adı vardır. Sahibiye, yaptıranın lakabından, Gök Medrese ise yapıda kullanılan firuze renkli çinilerden gelmektedir.

Mimar ve Yapım

Medresenin mimarı Kalûyân el-Konevî, taş, tuğla ve çini süslemelerinin düzenlenmesinden ve çini atölyelerinin yönetiminden sorumludur. Kalûyân, 78 yaşında Gök Medrese’nin inşasını tamamlamıştır. Medresede taş, tuğla ve çini malzemeler bir arada kullanılarak, mimari ile süsleme sanatının uyumu sağlanmıştır.

Mimari Özellikler

Gök Medrese, açık avlulu, iki katlı ve dört eyvanlı bir yapıdır. Girişte yer alan taç kapı ve iki minare yapının en dikkat çekici bölümlerindendir. Avluda mescit, dershane ve öğrencilerin odaları bulunur; alt katta günümüze 13 oda ulaşmıştır. Mescit, kare planlı ve kubbeli olup, mihrabının çevresi firuze, mor ve koyu mavi çinilerle süslenmiştir. Revaklı avlunun arkasında yan eyvanlar ve sivri beşik tonozlu hücreler yer alır.

^{(Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}

Cephe ve Süslemeler

Medresenin cephesi 31,25 metre uzunluğunda olup, taç kapı cephenin yaklaşık üçte birini kaplamaktadır. Minarelerle birlikte yüksekliği 25 metreye ulaşır. Taç kapı, basık kemerli ve geçmeli mermerden yapılmıştır. Köşe taşlarında yaprak kabartmalar içinde hayvan başları bulunur; bunlar arasında koç, arslan, domuz, yılan, fil ve ejder yer alır. Cephede ayrıca Hayat Ağacı motifi görülür. Kartal, kuş ve nar meyvelerinden oluşan bu motif, eski Türk sanatında dünyayı ve gökyüzünü temsil eder. Minare gövdelerinde eşkenar dörtgenler ve cephe yan kanatlarda sekiz köşeli yıldız motifleri dikkat çeker.

Vakıf ve Gelirler

Gök Medrese, vakfiyesine göre Müslüman fırka ve Alevîlere vakfedilmiş, fıkıh ve dini ilimlerin öğretimi için kullanılmıştır. Medresenin gelir kaynakları arasında dükkanlar, hanlar, hamamlar, işyerleri, hücreler, evler, köyler ve arazi gibi çeşitli mülkler bulunmaktadır.

Kullanım ve Onarımlar

Medrese, yapıldığı dönemde iki katlı olarak inşa edilmiş olsa da, zamanla üst kat büyük ölçüde kaybolmuştur. 1823 yılında Sivas müftüsü Abdullah Efendi tarafından onarılmıştır. 1926 yılına kadar İmam-Hatip Okulu olarak kullanılan yapı, daha sonra müze işlevi kazanmıştır. Günümüzde medresenin restorasyon çalışmaları devam etmektedir.

Önemi

Gök Medrese, Selçuklu mimarisi ve süsleme sanatının bir arada görülebildiği anıtsal bir yapı olarak günümüze ulaşmıştır. Mimari planı, süslemeleri ve vakıf geliri, medresenin dönemin en önemli eğitim kurumlarından biri olduğunu göstermektedir.