Sahabiye Medresesi, 13. yüzyılda Anadolu Selçuklu Devleti döneminde inşa edilmiş, dinî ve bilimsel eğitim amacıyla kullanılan, açık avlulu ve dört eyvanlı mimarisiyle dikkat çeken taş bir medresedir. Kayseri şehir merkezinde, adını verdiği Sahabiye Mahallesi’nde yer alan yapı hem mimari bezemeleri hem de kurucusu ile Anadolu Selçuklu kültür mirasının örneklerinden biridir.
Sahabiye Kilisesi (Türkiye Kültür Portalı)
Kuruluş ve Banisi
Medrese, Selçuklu Sultanı III. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde (1265–1284), 1267 (H. 666) yılında Selçuklu vezirlerinden Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından inşa ettirilmiştir. Taçkapı üzerindeki nesih hatla yazılmış kitabe, yapının banisinin Hüseyin oğlu Sahip Ata Fahreddin Ali olduğunu ve inşasının III. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında gerçekleştiğini açıkça belirtmektedir. Sahip Ata, sadece bu medrese ile değil; Konya’daki Sahip Ata Medresesi ve Sivas’taki Gök Medrese gibi Anadolu'nun çeşitli kentlerinde yaptırdığı yapılarla da tanınan önemli bir devlet adamıdır.
Mimari Yapı ve Plan Özellikleri
Sahabiye Medresesi, Anadolu Selçuklu mimarisinin klasik özelliklerini taşımakta olup tamamen kesme taştan inşa edilmiştir. Yapı, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır; açık avlulu, dört eyvanlı ve tek katlı olarak düzenlenmiştir. Giriş cephesi mimari görünüm itibarıyla orta boy bir kervansarayı andırır. Dışa taşkın ve anıtsal ölçekteki taçkapı, geometrik taş işçiliği, zikzaklı kenar süslemeleri ve kabartma motifleri ile dikkat çeker.
Taçkapının mukarnas kavsaralı nişi içerisinde basık kemerli bir açıklık yer alırken, bu açıklık sivri bir kemerle kuşatılmıştır. Kapı bordürlerinde stilize kuş ve bitki motifleri bulunmaktadır. Ayrıca taçkapının iki yanında ve çörtenlerde boğa ve aslan figürleri yer almaktadır.
Yapının avlusu üç tarafı revaklarla çevrili, ortasında ise dikdörtgen planlı bir havuz bulunan düzene sahiptir. Revakların arkasında sivri beşik tonozla örtülü öğrenci hücreleri ve derslikler sıralanır.
Yapı Grubu ve Sonraki Dönem Değişimleri
Medrese ile birlikte bir mescit ve çeşme de inşa edilmiştir. Ancak mescit günümüze ulaşamamıştır. Medreseye ait Sahabiye Çeşmesi, Kayseri’nin bilinen en eski çeşmelerindendir ancak şehirde yapılan yol düzenlemesi sırasında yerinden sökülerek yapının giriş cephesinin doğu bölümüne taşınmıştır. Medrese zamanla çevresindeki yolların yaklaşık bir metre yükselmesi nedeniyle kot farkı oluşmuş ve yapının tabanı günümüz yol seviyesinin altında kalmıştır.
Günümüzdeki Kullanımı
Günümüzde Sahabiye Medresesi, Kayseri Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilerek halkın kullanımına açılmıştır. Eğitim işlevini yitirmiş olmasına rağmen, mimari ve tarihsel özellikleriyle kent merkezindeki önemli bir kültürel anıt yapı olma özelliğini sürdürmektedir.
