Türk müziği tarihi, Türklerin binlerce yıl boyunca yaptığı müziklerin gelişimini anlatan bir bilim alanıdır. Bu tarih, sadece şarkıların değil; müzik aletlerinin, bestecilerin, toplumdaki değişimlerin ve kültürün de izini sürer. Türkler, Orta Asya’dan başlayarak Anadolu’ya uzanan göçler ve kurdukları devletlerle birlikte çok zengin bir müzik kültürü oluşturmuşlardır.

Bu müzik tarihi, daha kolay anlaşılabilmesi için dönemlere ayrılır. Böylece hem müzikteki gelişmeler hem de tarihî olaylar bir arada incelenebilir.

^{Yapay zeka ile oluşturulmuştur.}

Türk Müziği Tarihini Neden Öğreniyoruz?

Türk müziği, binlerce yıllık geçmişi olan köklü bir sanattır. Bu müziği daha iyi anlayabilmek için tarih içinde nasıl değiştiğine bakmamız gerekir. Tarihçiler, olayları ve gelişmeleri daha kolay açıklamak için zamanı dönemlere ayırırlar. Müzik tarihi için de benzer bir yol izlenir. Böylece, müzikteki gelişmeleri anlamak daha kolay hâle gelir.

Timur Vural, Batı müziğinde kullanılan dönemlerin Türk müziğine her zaman uymadığını söyler. Bu nedenle, Türk müziği için yedi özgün dönem önerir. Bu dönemler hem müziğin gelişimini hem de toplumsal değişimleri daha açık şekilde gösterir.

Erken Dönem Türk Müziği (MÖ 6. yy – MS 6. yy)

Bu dönem, Orta Asya’daki Türk topluluklarının müzik kültürünü kapsar. Çin kaynaklarında Hunlara ait müzikten söz edilir. İlk müzik aletleri arasında kopuz, davul ve flüt gibi çalgılar yer alır. Ozanlar (şair müzisyenler), halk arasında müzikle hikâyeler anlatırdı. Bu dönemde müzik, hem eğlence hem de törenler için önemliydi.

Kök-Türk ve Uygur Dönemi (6–10. yy)

Kök-Türkler ve Uygurlar, müziği sadece eğlence değil, dini törenlerde ve devlet etkinliklerinde de kullanmışlardır. Orhun Yazıtları’nda müzikle ilgili bazı kelimelere rastlanır. Arkeolojik buluntular arasında kopuz ve benzeri çalgılar yer alır. Bu dönem, Türk müziğinde yazılı kaynakların oluşmaya başladığı dönem olarak kabul edilir.

^{Yapay zeka ile oluşturulmuştur.}

Erken İslamiyet Dönemi (10–14. yy)

Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra müzikte önemli değişiklikler yaşanmıştır. Farabi ve İbn-i Sina gibi önemli düşünürler, müziği hem bilimsel hem felsefi olarak incelemişlerdir. Saraylarda ve medreselerde müzik eğitimi başlamış, nevbet adı verilen askerî müzik ortaya çıkmıştır. Dini müzik türleri de bu dönemde gelişmeye başlamıştır.

Erken Osmanlı Dönemi Türk Müziği (14–16. yy)

Osmanlı Devleti’nin kuruluşuyla birlikte müzik, saray kültürünün bir parçası hâline gelmiştir. Mevlevî tarikatı gibi dini yapılar, musikiye büyük katkılar sağlamıştır. Bu dönemde yazılan edvar adlı müzik kitaplarında Türk müziğinin teorisi anlatılmıştır. Sarayda müzikle ilgilenen birçok kişi, klasik Türk müziğinin temellerini atmıştır.

Gelişme Dönemi Osmanlı Müziği (17. yy – 1826)

Bu dönem, klasik Türk müziğinin altın çağı olarak kabul edilir. Büyük besteciler yetişmiş, yeni makamlar ve usuller ortaya çıkmıştır. Itrî gibi ünlü besteciler bu dönemde yaşamıştır. Lale Devri, sanatın ve müziğin çok geliştiği bir dönem olmuştur. Müziğe olan ilgi sadece sarayda değil, halk arasında da artmıştır.

^{Yapay zeka ile oluşturulmuştur.}

Son Dönem Osmanlı Müziği (1826–1923)

Bu dönemde Batı müziğinin etkisi Türk müziği üzerinde hissedilmeye başlamıştır. Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasıyla mehter müziği sona ermiş ve yerine Batı tarzı askerî müzik gelmiştir. Nota yazımı yaygınlaşmış, kadın besteciler ve solistler öne çıkmaya başlamıştır. Klasik Türk müziği ile Batı müziği bir arada yürümüştür.

Cumhuriyet Dönemi Türk Müziği (1923–Günümüz)

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte müzik eğitimi kurumsal bir yapıya kavuşmuştur. Musiki Muallim Mektebi ve Ankara Devlet Konservatuvarı gibi kurumlar açılmıştır. Arel–Ezgi–Uzdilek sistemine dayalı yeni bir nota ve kuram anlayışı geliştirilmiştir. Halk müziği derlemeleri yapılmış ve çok sesli müziğe geçiş başlamıştır. Bugün Türkiye'de hem geleneksel Türk müziği hem de çağdaş müzik türleri birlikte yaşar.