15 Temmuz Şehitler Anıtı ve Müzesi, İstanbul’un Üsküdar ilçesi Kuzguncuk Mahallesi’nde yer almakta olup, 2016 yılında yaşanan hain darbe girişimini unutturmamak ve bu süreçte hayatını kaybeden şehitlerin hatıralarını yaşatmak amacıyla inşa edilmiştir. Bu darbe girişimi, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin dönüm noktalarından biri olarak kabul edilmekte; sivil direnişin ve demokrasi bilincinin kitlesel düzeyde ortaya konduğu bir gece olarak anılmaktadır. Anıt ve müze, 15 Temmuz Şehitler Köprüsü'nün Anadolu yakasında, yaklaşık 1500 metrekarelik bir alanda konumlanmaktadır.
15 Temmuz Şehitler Anıtı (Turkish Museums)
Müze, bu tarihî olayın toplumsal, siyasal ve insani boyutlarını kayıt altına almak, belgesel niteliğinde sergilerle görünür kılmak ve ziyaretçilerin bireysel tanıklıklara temas etmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur. Açılışı, darbe girişiminin üçüncü yıldönümünde, 15 Temmuz 2019 tarihinde İstanbul’un Üsküdar ilçesinde gerçekleştirilmiştir.
Hafıza 15 Temmuz Müzesi (AA)
Amaç ve İşlev
Hafıza 15 Temmuz Müzesi, klasik müzecilikten farklı olarak yalnızca geçmişi belgeleyen bir sergi alanı değil, aynı zamanda bir “toplumsal hafıza laboratuvarı” niteliğindedir. Müzenin temel amacı, toplumsal bellekte kalıcı izler bırakan bu olayın; belgeler, tanıklıklar ve dijital arşivlerle hem bireysel hem kolektif düzeyde yeniden kurulmasını sağlamaktır. Müze; şehit yakınları, gaziler, tanıklar, öğrenciler ve araştırmacılara hitap eden içerikleriyle; duygu, bilgi ve görsel hafızayı bir araya getirir. Aynı zamanda kültürel süreklilik bağlamında, geçmişin doğru aktarılması ve demokrasi kültürünün güçlendirilmesi için de işlevsel bir yapıdadır.
Mimari ve Mekânsal Tasarım
Müze binası çağdaş mimarlık prensiplerine uygun olarak tasarlanmıştır. Yapı, 1500 metrekarelik bir alanda konumlanmakta olup iç mekânlar, ses, ışık ve dijital teknolojilerin desteğiyle kurgulanmış sergi alanlarına bölünmüştür. Giriş kısmı, ziyaretçileri darbe gecesi öncesindeki siyasi ve toplumsal atmosferle tanıştırırken, devam eden bölümler darbe gecesinin kronolojik anlatısını sunar.
Yapı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı'nın iradesiyle ve Mimar Hilmi Şenalp’in küratörlüğünde tasarlanarak hayata geçirilmiştir. Projenin içeriksel temelleri, 7 Ocak 2017 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve 15 Temmuz Derneği'nin birlikte düzenlediği Müze Çalıştayı'nda atılmıştır. Müzenin işletmesi açılıştan itibaren Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olarak 15 Temmuz Derneği tarafından yürütülmektedir. 2023 yılında alınan kararla, müze ve anıtın mülkiyeti Hazine’den alınarak Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne tahsis edilmiştir. Bu gelişmeyle birlikte yapı, bakanlığa bağlı resmî bir kültür varlığı statüsü kazanmıştır.
Müze yalnızca 15 Temmuz gecesindeki direnişi değil; aynı zamanda Türkiye ve dünya genelindeki darbeler, sömürgecilik süreçleri ve askeri vesayet tarihini de ziyaretçilere kapsamlı biçimde sunmaktadır. Merkezde, 15 Temmuz şehitlerine ait kişisel eşyalar sergilenmekte, gazilerin hatıraları yaşatılmakta ve darbeye karşı gösterilen destansı direniş tüm yönleriyle anlatılmaktadır.
Hafıza 15 Temmuz Müzesi (AA)
Dijital ve Etkileşimli Teknolojiler
Müze, klasik vitrin sergilerinin ötesinde etkileşimli ekranlar, dokunmatik paneller, artırılmış gerçeklik uygulamaları (AR), haritalandırılmış dijital projeksiyonlar ve sesli anlatım sistemleri kullanılarak tasarlanmıştır. Bu teknoloji kullanımı, ziyaretçinin pasif bir izleyici olmaktan çıkarılarak aktif bir deneyimleyiciye dönüşmesini sağlar. Özellikle genç ziyaretçilere hitap eden bu yaklaşım, olayın duygusal ve bilişsel boyutlarına daha etkin temas edilmesini amaçlar.
Hafıza 15 Temmuz Müzesi (AA)
Eğitim ve Bilgilendirme Faaliyetleri
Müze, başta öğrenciler ve öğretmenler olmak üzere farklı yaş ve meslek gruplarına yönelik rehberli turlar, atölye çalışmaları, panel ve söyleşiler düzenlemektedir. Bu kapsamda verilen eğitimlerde, demokrasi tarihi, anayasal düzen, darbeler tarihi ve medya okuryazarlığı gibi başlıklara yer verilmektedir. Müze, aynı zamanda eğitim kurumlarıyla protokol çerçevesinde iş birliği yaparak ders dışı öğrenme ortamı olarak da işlev görmektedir.
Arşiv ve Belgeleme Çalışmaları
Müze bünyesinde oluşturulan 15 Temmuz Dijital Arşivi, olay gecesine dair yazılı, görsel ve işitsel belgelerin akademik standartlara uygun şekilde tasnif edilmesiyle oluşturulmuştur. Bu arşiv, araştırmacıların kullanımına açık olup ayrıca çevrimiçi platformda sanal müze uygulaması ile de erişime sunulmuştur. Böylece mekâna fiziki erişim sağlayamayan kullanıcılar da belgelere ulaşabilmektedir.
Hafıza 15 Temmuz Müzesi (AA)
Toplumsal Bellek ve Anlatı İnşası
Hafıza 15 Temmuz Müzesi, 15 Temmuz 2016 tarihli darbe girişimine ilişkin bilgi, belge ve tanıklıkları derleyerek toplumsal hafızada yer edinmiş olayların belgelenmesini ve mekânsal olarak sunulmasını amaçlayan bir kurumdur. Müze içerisindeki anlatı yapısı; olayın kronolojik akışı, direnişin gerçekleştiği mekânlar ve tanıklık verileri doğrultusunda yapılandırılmıştır. Sergi düzenlemelerinde kullanılan materyaller arasında görsel arşivler, kişisel eşyalar, sesli anlatımlar ve dijital içerikler yer alır. Bu yapı, bireylerin yaşanmışlıkları ile tarihsel olaylar arasındaki bağlantının belgeler aracılığıyla izlenebilmesini mümkün kılar. Müze, anlatı kurgusunu kişi merkezli belgeler ve olay merkezli veri kümeleri etrafında inşa ederek, bilgi temelli bir sergi düzeni sunar.
15 Temmuz Şehitler Anıtı (YouTube: T.C. İstanbul Valiliği)
Müzenin girişinde yer alan abide taşta şu ifadeler yer almaktadır: “Bu şehitlik anıtı, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın iradeleriyle, 15 Temmuz 2016 tarihinde şehit edilen kahraman kardeşlerimizin aziz hatıralarına hürmeten inşa edilmiştir.”【1】
15 Temmuz Şehitler Anıtı ve Müzesi, “Hafıza 15 Temmuz” çatısı altında, haftanın altı günü ziyaretçilerini ağırlamakta ve özellikle İstanbul halkı ile şehre gelen misafirler tarafından yoğun ilgi görmektedir.
Adres: Kuzguncuk Mahallesi, Nevnihal Sokak, No:12, Üsküdar / İSTANBUL
Telefon: 0 216 553 15 07
Bağlı Birim: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü
İşletme: 15 Temmuz Derneği ile iş birliği içinde yürütülmektedir.
