2008 Küresel Finansal Krizi, 2007 yılının sonlarından başlayarak 2008’de zirveye ulaşan ve dünya çapında büyük bir ekonomik çöküşe yol açan finansal krizdir. ABD'nin mortgage piyasasında başlayan bu kriz, finansal sistemin aşırı risk alması, denetim eksiklikleri ve karmaşık finansal ürünlerin yanlış değerlendirilmesi gibi bir dizi faktörün birleşimiyle patlak vermiştir. Sonuç olarak, dünya genelinde derin bir ekonomik durgunluk yaşanmış, büyük finansal kurumlar batmış, borsalar çökmüş ve hükümetler, finansal kurumları kurtarmak için devasa ekonomik müdahalelerde bulunmuştur.

_{Görsel yapay zeka kullanılarak oluşturulmuştur.}

Krizin Nedenleri:

1.Subprime Mortgage Krizi:

• 2000’li yılların başlarında, ABD'deki bankalar, geleneksel olarak kredi almakta zorlanan düşük gelirli bireylere (subprime borçlular) konut kredisi vermeye başladılar. Bu krediler genellikle çok yüksek faiz oranlarına sahipti ve borçlular, kredilerini geri ödeme konusunda zorluk yaşama riskine sahipti.
• Bankalar, bu kredileri vermekle kalmayıp, aynı zamanda ev fiyatlarının her zaman artacağına olan aşırı güvenle, bu riskleri göz ardı ettiler. Krediler verilerek, konut piyasasında hızla bir balon oluştu.

2.Menkul Kıymetleştirme (Securitization) ve Karmaşık Finansal Ürünler:

• Bankalar, verdikleri kredileri menkul kıymetleştirerek (securitization) yatırımcılara sattılar. Bu krediler, özellikle Mortgage-Backed Securities (MBS) ve Collateralized Debt Obligations (CDO) gibi karmaşık finansal ürünlere dönüştürüldü.
• Bu ürünler, başlangıçta riskin dağılmasını sağlayacak gibi göründü. Ancak karmaşık yapıları ve risklerin yeterince anlaşılmaması nedeniyle, yatırımcılar ne kadar risk aldıklarını tam olarak kavrayamadılar. Özellikle bu finansal ürünlere yatırım yapan kurumsal yatırımcılar, olası riskleri hesaba katmadan büyük kayıplar yaşadılar.

3.Açgözlülük ve Denetim Eksiklikleri:

• Bankalar ve finansal kurumlar, büyük kârlar elde etme arzusuyla, kredi verme politikasını gevşeterek, çok yüksek riskli ve geri ödenmesi zor krediler verdiler. Aynı zamanda, finansal kuruluşlar bu kredileri menkul kıymetleştirip yatırımcılara sattıkları için, aslında bu kredilerin geri ödenmesiyle ilgili riskler de başkalarına devredilmiş oldu.
• Bu süreç, yetersiz denetimler ve yanlış anlamalarla daha da büyüdü. Bankaların yaptığı bu riskli işlemler, denetleyici kurumların yetersizliğinden dolayı kontrolsüz bir şekilde yayıldı.

4.Ev Fiyatlarının Düşmesi ve Çöküş:

• 2006 yılından itibaren ABD’de konut fiyatları düşmeye başladı. Ev fiyatlarının her zaman artacağına dair inanç, kısa sürede çöktü. Ev sahiplerinin çoğu, kredilerini geri ödeyemedikleri için, evlerini satmaya çalıştı, ancak talep yetersizdi ve ev fiyatları daha da düştü.
• Bankalar, verdikleri kredilerin karşılığında aldıkları teminatların değeri düştükçe, finansal kayıplar yaşadılar. Bu da birçok bankanın likidite krizine girmesine neden oldu.

5.Lehman Brothers ve Diğer Finansal Kurumların İflası:

• Krizin tavan yaptığı dönemde, büyük yatırım bankalarından biri olan Lehman Brothers iflas etti. Bu, finansal piyasalarda büyük bir şok yarattı. Lehman’ın batışı, küresel finansal sistemi derinden sarstı ve çok sayıda finansal kurumu kriz içine sürükledi.
• Bankalar ve finansal kurumlar birbirlerine olan güvenlerini kaybettiler ve likidite sıkıntısı başladı. Bu da, kredi piyasasının büyük ölçüde durmasına ve küresel bir ekonomik çöküşün yaşanmasına yol açtı.

Krizin Sonuçları:

1.Küresel Ekonomik Durgunluk (Resesyon):

• Kriz, dünya genelinde derin bir ekonomik durgunluğa yol açtı. 2008-2009 yıllarında birçok ülke, yıllık büyüme oranlarında büyük kayıplar yaşadı ve ekonomiler küçüldü.
• ABD’de, işsizlik oranları ciddi şekilde arttı ve birçok insan işini kaybetti. Avrupa, Japonya ve gelişmekte olan ülkeler de bu krizden büyük ölçüde etkilendi.

2.Borsaların Çöküşü ve Finansal Piyasalar:

• Küresel borsalar büyük kayıplar yaşadı. Dow Jones, Nasdaq, S&P 500 gibi büyük borsa endeksleri, bir ay içinde %30’a kadar düştü.
• Borsalardaki bu çöküş, dünya genelinde yatırımcıların büyük kayıplar yaşamasına yol açtı. Bununla birlikte, büyük şirketlerin piyasa değerleri hızla eridi ve birçok yatırım fonu ciddi zararlar yaşadı.

3.Finansal Kurumların Kurtarılması:

• Birçok büyük finansal kurum iflas etmek üzereyken, hükümetler devreye girdi ve bu kurumları kurtarmak için trilyonlarca dolar harcadı. Örneğin, AIG, Citigroup, Bank of America gibi büyük bankalar, hükümet müdahalesiyle ayakta kaldılar.
• ABD hükümeti, krizin etkilerini hafifletmek için büyük ekonomik teşvik paketleri açıkladı. TARP (Troubled Asset Relief Program) adı verilen bu program, finansal kurumlara sermaye desteği sağladı.

4.Ev Sahipliği Krizi:

• ABD'de çok sayıda kişi, yüksek faizli mortgage kredilerini ödeyemedikleri için evlerinden oldu. Bankalar, bu konutları sahiplerinden alarak satmaya çalıştılar, ancak düşük fiyatlar ve talep eksikliği nedeniyle bu durum, gayrimenkul piyasasında daha fazla çöküş yarattı.
• Ev fiyatları düşerken, milyonlarca Amerikalı için ev sahipliği rüyası sona erdi.

5.Sosyal Etkiler ve Yoksulluk:

• Kriz, sadece finansal sektörü değil, tüm toplumları etkiledi. İşsizlik oranlarının artması, ev kayıpları ve gelir eşitsizliğinin derinleşmesi, toplumsal huzursuzluklara yol açtı.
• Yoksulluk oranları arttı, birçok insan işini kaybetti ve geçim sıkıntısı çekti. Ayrıca, hükümetlerin harcadığı büyük kurtarma paketleri, kamu borçlarının artmasına neden oldu.

6.Finansal Düzenlemeler ve Reformlar:

• 2008 Krizi sonrasında, finansal sistemin daha sağlam ve şeffaf olması için daha sıkı düzenlemeler getirildi. ABD'de, Dodd-Frank Yasası gibi reformlarla, finansal kurumların daha dikkatli ve şeffaf hareket etmeleri amaçlandı.
• Bankaların daha az risk almasını sağlayan yeni kurallar, finansal piyasaların düzenlenmesinde önemli değişikliklere yol açtı.