Moğolistan Protestoları (2025), 2025 yılı Mayıs ayında hükümet yetkililerine yönelik şeffaflık, hesap verebilirlik ve yolsuzlukla mücadele talepleriyle düzenlen kitlesel protestolardır. Bu protestolar, Başbakan Luvsannamsrain Oyun-Erdene’nin oğluna ait görüntülerin sosyal medyada yayılmasıyla başlamıştır. Gösteriler, ekonomik sorunların da etkisiyle ülke genelinde büyümüştür. Süreç, Başbakan Oyun-Erdene’nin güvenoyu alamayarak görevden ayrılmasıyla sonuçlanmıştır.
Moğolistan Protestoları, 22 Mayıs 2025 (Nova24TV Slovenija)
Protestoların Tetikleyici Unsurları
2025 yılı Mayıs ayında Moğolistan’da başlayan protestolar, Başbakan Luvsannamsrain Oyun-Erdene’nin ailesine ait olduğu bildirilen sosyal medya içeriklerinin yayılmasıyla başlamıştır. Paylaşımlarda, Başbakan’ın 23 yaşındaki oğlunun nişan törenine ilişkin görüntüler yer almış; özel helikopter kullanımı, yüksek fiyatlı nişan yüzüğü, uluslararası markalara ait çantalar ve lüks otomobil gibi ögeler öne çıkmıştır.
Bu içeriklerin dolaşıma girmesinin ardından kamuoyunda kamu görevlilerine ait mal varlıklarının denetimi ve şeffaflığına ilişkin tartışmalar gündeme gelmiştir. Görüntüler, sosyal medya platformlarında geniş çapta paylaşılmış ve farklı gruplar tarafından tepkiyle karşılanmıştır.
Protestoların oluşumunda ekonomik koşullar da rol oynamıştır. Başkent Ulaanbaatar’da barınma, gıda ve enerji maliyetlerindeki artış, gelir düzeyinin yetersizliği ve hanehalkı borçluluğu gibi unsurlar dile getirilmiştir. Vergi yükü ve temel tüketim maddelerine erişim konuları, çeşitli çevrelerce protesto gerekçeleri arasında sıralanmıştır.
Sosyal medya platformlarında başlayan bireysel tepkiler, kısa sürede toplu çağrılara dönüşmüş ve protesto hareketi çevrimiçi alandan kamusal meydanlara yayılmıştır. “Ogtsroh Amarhan” (İstifa Etmek Kolaydır) ifadesi, protesto çağrılarında sıkça kullanılmıştır. Bu sloganla birlikte yürütülen kampanyalar, çeşitli görsel materyaller ve iletişim stratejileri aracılığıyla kitlesel katılımı artıran bir çerçevede şekillenmiştir.
Gösterilerin Başlaması
14 Mayıs 2025 tarihinde Ulaanbaatar’daki Sukhbaatar Meydanı’nda, Başbakan Luvsannamsrain Oyun-Erdene’nin istifasını talep eden ilk kitlesel protesto düzenlenmiştir. Meydan, Moğolistan Hükümet Sarayı’nın önünde yer alması nedeniyle eylemlerin merkezi konumuna gelmiştir. Gösteriler, günler boyunca kesintisiz biçimde sürdürülmüştür.
Protestolarda “Ogtsroh Amarhan” (İstifa Etmek Kolaydır) ifadesi sıkça kullanılmış ve bu slogan protesto hareketinin simgesine dönüşmüştür. Göstericiler tarafından taşınan pankartlarda ve sosyal medya içeriklerinde bu ifadenin yer aldığı görseller kullanılmıştır. Protestoların örgütlenmesinde çevrimiçi platformlar ve sosyal ağlar aracılığıyla yapılan çağrılar belirleyici olmuştur.
Katılımcıların büyük bölümünü genç bireyler oluşturmuştur. Üniversite öğrencileri, genç çalışanlar ve bağımsız yurttaşlar protestolarda yer almıştır. Eylemlere katılan bireylerin büyük bir kısmı herhangi bir siyasi partiye bağlı olmadan, bireysel düzeyde katılım göstermiştir.
Protestolarda dile getirilen başlıca talepler arasında, Başbakan Oyun-Erdene’nin şahsi ve ailesine ait mal varlığını açıklaması ve görevinden ayrılması yer almıştır. Gösterilerin düzenli olarak her gün aynı noktada gerçekleştirilmesi, protesto hareketinin süreklilik kazanmasına yol açmıştır.
Sukhbaatar Meydanı’nda toplanan gruplar, herhangi bir fiziksel müdahale olmadan kamu düzenini ihlal etmeyecek şekilde eylemlerini sürdürmüştür. Protesto alanlarında çeşitli dövizler, afişler ve konuşmalar aracılığıyla mali şeffaflık, yolsuzlukla mücadele ve siyasi hesap verebilirlik gibi konular gündeme getirilmiştir. Gösteriler, merkezi hükümetin politikalarına yönelik taleplerin ifade edildiği bir platform haline gelmiştir.
Toplumsal Tepkiler ve Karşı Gösteriler
Sukhbaatar Meydanı’nda başlayan ve Başbakan Oyun-Erdene’nin istifasını talep eden protestolar sürerken, farklı toplumsal kesimlerden çeşitli tepkiler gelmiştir. Başbakan’a destek veren bazı gruplar, protestocuların taleplerine karşı çıkan gösteriler düzenlemiştir. Bu karşı gösterilerde Oyun-Erdene’nin görevde kalması yönünde sloganlar kullanılmıştır.
Karşıt görüş bildiren gruplar ile protestocular arasında zaman zaman meydanlarda aynı anda toplanmalar yaşanmıştır. Gösterilerin yürütüldüğü alanlarda birden fazla grubun eş zamanlı olarak bulunması, kamu güvenliği açısından dikkatle takip edilmiştir. Yetkili makamlar tarafından güvenlik önlemleri artırılmış, protestoların ve karşı gösterilerin belirli bir düzen içinde gerçekleştirilmesi sağlanmıştır.
Gösterilere katılan gruplar arasında herhangi bir şiddet olayı kaydedilmemiştir. Güvenlik güçleri ile protestocular arasında doğrudan çatışma yaşanmamıştır. Yetkililer tarafından yapılan açıklamalarda protestoların demokratik haklar çerçevesinde sürdürüldüğü bildirilmiştir.
Hükümetin Yanıtı ve Resmi Açıklamalar
Protestoların başlamasının ardından Başbakanlık Ofisi tarafından çeşitli açıklamalar yapılmıştır. Oyun-Erdene’ye ve ailesine yönelik ortaya atılan yolsuzluk ve usulsüz mal varlığı iddialarının gerçeği yansıtmadığı ifade edilmiştir. Başbakanlık açıklamasında, Oyun-Erdene’nin mal varlığı bildirimlerini her yıl yasalara uygun şekilde gerçekleştirdiği belirtilmiştir.
Başbakan Luvsannamsrain Oyun-Erdene, sosyal medya hesapları ve basın açıklamaları yoluyla kamuoyuna hitap etmiştir. Açıklamalarında gençlerin şeffaflık ve hesap verebilirlik yönündeki taleplerini takdir ettiğini ancak bu taleplerin siyasi istikrarsızlık yaratacak şekilde kullanıldığını belirtmiştir. Hükümet tarafından yapılan açıklamalarda, protestoların siyasi hedeflerle yürütüldüğü ve koalisyon hükümetinin reform politikalarına zarar verme riski taşıdığı ifade edilmiştir.
Başbakan Oyun-Erdene, kendisinin ve oğlunun Moğolistan Yolsuzlukla Mücadele Dairesi’ne (Independent Authority Against Corruption – IAAC) başvuruda bulunduğunu açıklamıştır. Söz konusu başvuruda, yürütülecek soruşturmanın sonucuna göre herhangi bir usulsüzlük tespit edilmesi hâlinde istifa etmeye hazır olduğunu belirtmiştir.
Başbakanlık açıklamalarında, 2024 yılında parlamentoda kabul edilen ve Ulusal Servet Fonu’nun kurulmasını öngören yasanın da altı çizilmiştir. Bu fon kapsamında stratejik öneme sahip maden projelerinde devletin %34 hisseye sahip olacağı, bu gelirlerin sosyal hizmetler, sağlık, eğitim ve konut alanlarında halkın yararına kullanılacağı belirtilmiştir. Söz konusu yasanın, ülkedeki ekonomik kaynakların toplum geneline adil dağıtımını amaçladığı vurgulanmıştır.
Resmi açıklamalarda ayrıca, reform programları kapsamında duyurulan 14 büyük altyapı projesine de yer verilmiştir. Bu projeler arasında sınır ötesi demiryolu hatları, enerji santralleri ve su temini projeleri yer almaktadır. Hükûmet, bu girişimlerin ekonomik büyümeyi ve altyapı gelişimini hedeflediğini açıklamıştır.
Protestoların Meclise Yansıması ve Koalisyon Krizi
2025 yılı Mayıs ayı sonuna doğru, protestoların etkisi yasama organı olan Devlet Büyük Kurulu’na (State Great Khural) yansımıştır. Gösterilerin devam ettiği süreçte, Başbakan Luvsannamsrain Oyun-Erdene liderliğindeki üç partili koalisyon hükümetinde uyumsuzluklar ortaya çıkmıştır.
Koalisyonu oluşturan partiler arasında yer alan Halkın Partisi (Mongolian People’s Party) ve Demokrat Parti (Democratic Party) arasında görüş ayrılıkları belirginleşmiş, Demokrat Parti'nin koalisyondan dışlandığı iddia edilmiştir. Bu gelişmenin ardından, Başbakan Oyun-Erdene'nin görevine devam edip edemeyeceğine dair bir güvenoyu oturumu düzenlenmesi kararlaştırılmıştır.
2 Haziran 2025 tarihinde yapılan güvenoyu oturumuna 88 milletvekili katılmıştır. Yapılan oylamada 44 milletvekili destek oyu verirken, 38 milletvekili karşı oy kullanmıştır. Moğolistan yasalarına göre başbakanın güvenoyu alabilmesi için en az 64 milletvekilinin desteğini alması gerekmektedir. Gerekli çoğunluğun sağlanamaması üzerine, Başbakan’ın görevi sona ermiştir.
Parlamento oylamasının ardından yayımlanan resmi açıklamada, Luvsannamsrain Oyun-Erdene’nin başbakanlık görevinden ayrıldığı belirtilmiştir. Bu açıklama, Moğolistan parlamentosu ve basın kuruluşları tarafından duyurulmuştur.
Başbakan Luvsannamsrain Oyun-Erdene’nin İstifa Açıklaması
2 Haziran 2025 tarihinde yapılan güvenoyu oylamasında yeterli desteği alamayan Başbakan Luvsannamsrain Oyun-Erdene, görevinden ayrıldığını açıklamıştır. Güvenoyu oylamasının ardından yaptığı yazılı açıklamada, görev süresi boyunca karşılaştığı kriz dönemlerine değinmiş ve kamu hizmeti sorumluluğunu yerine getirdiğini ifade etmiştir.
Oyun-Erdene, başbakanlık görevine 2021 yılı Ocak ayında başlamış, Temmuz 2024’te düzenlenen parlamento seçimlerinin ardından ikinci dönem için yeniden seçilmiştir. İkinci dönemi sırasında enerji, ulaşım ve altyapı gibi alanlarda büyük ölçekli kamu projeleri yürütülmüştür. Ayrıca, 2025 yılı Nisan ayında kabul edilen Ulusal Servet Fonu Yasası da bu dönemde yürürlüğe girmiştir.
İstifa açıklamasında, Başbakan Oyun-Erdene, görev süresi boyunca ekonomik kalkınma, yolsuzlukla mücadele ve devlet kurumlarının reforme edilmesine yönelik politika önceliklerini sürdürdüğünü belirtmiştir. Ayrıca, kendisi ve ailesi hakkında yürütülen yolsuzluk soruşturmasına ilişkin sürecin şeffaflıkla takip edilmesini talep ettiğini vurgulamıştır.
Yürürlükteki Moğolistan yasalarına göre, başbakanın görevinden ayrılması durumunda, yürütme yetkisi yeni bir başbakan seçilene kadar mevcut hükümetin sorumlu üyelerinde kalmaktadır. Bu kapsamda, Oyun-Erdene’nin yerine geçecek yeni başbakanın 30 gün içerisinde Devlet Büyük Kurulu (parlamento) tarafından belirlenmesi öngörülmektedir.
Geçici hükümet sürecinde başbakanlık yetkileri, yeni atama yapılana dek Başbakanlık Ofisi tarafından sürdürülecektir. Başbakanlık koltuğunun boşalmasıyla birlikte siyasi partiler ve parlamento grupları arasında yeni adaylar üzerinde görüşmeler başlatılmıştır.
