Açık kaynak yazılım lisansları, yazılımın kaynak kodunun serbestçe erişilmesine, değiştirilmesine ve yeniden dağıtılmasına olanak tanıyan yasal düzenlemelerdir. Bu lisanslar, yazılımın kullanım, dağıtım ve değiştirilmesi konularında belirli kurallar koyarak, yazılımın özgürce gelişmesini sağlar. Açık kaynak yazılım lisansları, yazılımların şeffaf bir şekilde geliştirilmesini ve topluluklar tarafından katkı sağlanmasını teşvik eder.

Tanım

Açık kaynak yazılım lisansı, bir yazılımın kullanım, kopyalama, değiştirme ve dağıtım şartlarını belirleyen telif hakkı sözleşmesidir. Bu lisanslar, yazılımın kaynak kodunun herkese açık olmasını sağlar, fakat bu kodun nasıl kullanılabileceği veya dağıtılabileceği belirli kurallar ile sınırlandırılabilir. Açık kaynak yazılım lisansları, yazılım geliştiricilerinin ve kullanıcılarının haklarını düzenler.

^{Topluluklar-Kod-Katkıları (Kaynak: Amazon Web Services)}

Tarihçe

Açık kaynak yazılım lisanslarının kökeni, 1980'lerde Richard Stallman'ın başlattığı özgür yazılım hareketine dayanmaktadır. 1983'te, GNU (GNU's Not Unix) projesi başlatıldı ve bu proje, açık kaynak yazılımlarının ilk örneklerinden birini oluşturdu. GNU Genel Kamu Lisansı (GPL), özgür yazılım hareketinin en bilinen lisanslarından biridir. 1998 yılında Netscape'in kaynak kodlarını açması ve Open Source Initiative (OSI) kuruluşunun ardından "açık kaynak" terimi yaygınlık kazandı.

Lisans Türleri

Açık kaynak yazılım lisansları, genel olarak copyleft (paylaşım zorunluluğu içeren) ve izin verici (permissive) olmak üzere iki ana gruba ayrılır.

Copyleft Lisanslar

Copyleft lisanslar, yazılımın değiştirilip yeniden dağıtılması durumunda, bu yazılımın aynı lisansla dağıtılmasını zorunlu kılar. Bu, yazılımın türevlerinin de açık kaynak olarak kalmasını sağlar.

• GNU General Public License (GPL): En yaygın copyleft lisansıdır. GPL, yazılımın değiştirilmiş versiyonlarının da GPL altında lisanslanmasını şart koşar. Yazılımın serbestçe kullanılmasını ve değiştirilmesini sağlar, ancak türev yazılımlar da aynı lisansla dağıtılmalıdır.

• GNU Affero General Public License (AGPL): AGPL, GPL'in bir varyantıdır ve ağ üzerinden erişilebilen yazılımlar için kaynak kodunun paylaşılmasını zorunlu kılar. AGPL, ağ üzerinden kullanılan yazılımlar için özel olarak geliştirilmiştir.

İzin Verici Lisanslar

İzin verici lisanslar, yazılımın yeniden lisanslanmasına ve kapalı kaynak projelerde kullanılmasına izin verir. Bu tür lisanslar, daha esnek kullanım koşulları sağlar.

• MIT Lisansı: MIT lisansı, açık kaynak yazılımlarında en yaygın kullanılan lisanslardan biridir. Kullanıcılar, yazılımı herhangi bir amaçla kullanabilir, değiştirebilir ve dağıtabilir. Tek koşul, yazılımın orijinal lisans metninin korunmasıdır.

• Apache License 2.0: Apache Lisansı, yazılım patentleriyle ilgili açık hükümler içerir. Bu lisans, yazılımın ticari projelerde kullanılmasını da sağlar. Ayrıca, yazılımın türevlerinin yeniden lisanslanmasına olanak tanır.

• BSD Lisansları: BSD (Berkeley Software Distribution) Lisansları, genellikle akademik ve ticari projelerde kullanılan bir açık kaynak lisansıdır. BSD lisansı, yazılımın herhangi bir şekilde kullanılmasına, değiştirilmesine ve dağıtılmasına izin verir. BSD lisansları, minimal sınırlamalar içerir.

Açık Kaynak Yazılım Lisanslarının Özellikleri

Kullanım ve Dağıtım

Açık kaynak yazılım lisansları, yazılımın kullanımını ve dağıtımını belirli kurallar çerçevesinde düzenler. Bu lisanslar, yazılımın serbestçe kullanılmasına, değiştirilmesine ve dağıtılmasına olanak tanır, ancak kullanıcıların belirli koşullara uyması gerekebilir. Örneğin, copyleft lisansları altında, yazılımın değiştirilmesi durumunda bu değişikliklerin aynı lisansla dağıtılması zorunludur.

Değiştirme ve Yeniden Dağıtma

Açık kaynak yazılım lisansları, yazılımın değiştirilmesini ve yeniden dağıtılmasını teşvik eder. Ancak, lisans koşulları, değiştirilmiş yazılımların aynı lisans altında olup olmaması konusunda belirli şartlar koyabilir. Copyleft lisansları, yazılımın her türevine aynı lisans koşullarının uygulanmasını zorunlu kılarken, izin verici lisanslar daha esnek bir kullanım sağlar.

Ticari Kullanım

Açık kaynak yazılımlarının ticari projelerde kullanılması genellikle mümkündür. İzin verici lisanslar, yazılımların ticari projelerde kullanılmasına izin verirken, copyleft lisansları altında, yazılımın türevlerinin de aynı lisansla dağıtılması zorunlu olabilir.

Açık Kaynak Yazılım Lisanslarının Hukuki Durumu

Açık kaynak yazılım lisansları, yazılımlar üzerinde telif hakkı koruması sağlar. Bu lisanslar, yazılım geliştiricileri ile kullanıcılar arasında hukuki bir bağ oluşturur. Lisans ihlalleri, telif hakkı davalarına yol açabilir. Lisans şartlarına uyulması, yazılımın yasal bir şekilde kullanılmasını ve dağıtılmasını sağlar.

Açık Kaynak Yazılım Lisanslarının Etik Boyutları

Açık kaynak yazılım lisansları, yazılımın şeffaflığını ve paylaşımını teşvik eder. Bu lisanslar, yazılım geliştirme topluluklarının katkı sağlayarak yazılımı sürekli iyileştirmesini mümkün kılar. Ayrıca, kullanıcıların yazılımlar üzerinde tam kontrol sahibi olmalarını sağlar. Etik olarak, açık kaynak yazılımlarının paylaşılması, topluluklar arasında bilgi akışını artırır ve yazılımın daha güvenli ve sürdürülebilir olmasını sağlar.