Acımak, Reşat Nuri Güntekin tarafından kaleme alınmış, ilk kez 1928 yılında yayımlanmış bir romandır. Eserde, küçük yaşta yaşadığı olumsuzluklar nedeniyle acıma duygusunu yitirmiş bir öğretmenin, babasının ölümünden sonra onun günlüğünü okuyarak geçmişteki gerçekleri öğrenmesi anlatılır. Roman, birey-çevre ilişkisi, aile içi iletişimsizlik ve duygusal dönüşüm gibi temaları ele alır.

Konu Özeti

Romanın merkezinde yer alan karakter Zehra, disiplinli, mesleğine bağlı, katı kuralları olan ve merhamet duygusunu yitirmiş bir öğretmendir. Öğrencilerine karşı sert tavırlar sergileyen Zehra, onların maddi durumlarını da dikkate alarak ayrımcılık yapmaktadır. Küçük yaşta yaşadığı travmalar, onu katı bir kişiliğe dönüştürmüştür. Bir gün, babası Mürşit Efendi'nin ölüm döşeğinde olduğu haberini alır ancak geçmişte yaşadığı kırgınlıklar nedeniyle bu duruma kayıtsız kalır ve "benim babam yok" diyerek tepki gösterir.

Zehra daha sonra fikrini değiştirir ve İstanbul’a gider. Yolculuk sırasında geçmişini ve ailesini düşünür. Ablası Feriha’nın veremden ölümü, annesinin hastalığı ve vefatı, babasının hapse düşmesi, anneannesi Makbule Hanım’ın geçirdiği felç ve kendisinin yatılı okula verilmesi gibi olayları düşünür. Babasına duyduğu kızgınlık ve öfke, Zehra'nın yıllar boyunca duygusal bağlar kuramamasına neden olmuştur.

İstanbul’a vardığında babasının bir gün önce vefat ettiğini öğrenir. Kendisine, babasına ait olan bir sandık teslim edilir. Bu sandığın içinde bulunan günlüğü okudukça Zehra, geçmişte bildiklerinin eksik ve yanlış olduğunu fark eder. Babası Mürşit Efendi'nin zor şartlar içinde ailesini ayakta tutmaya çalıştığını, annesi Meveddet Hanım ve anneannesi Makbule Hanım'ın tutumlarının aile içi çözülmeye yol açtığını, kendisini yatılı okula göndermesinin de bir fedakârlık olduğunu anlar. Bu fark ediş, Zehra’nın içsel dönüşümüne neden olur ve sonunda merhamet etmeyi öğrenir.

Başlıca Karakterler

Zehra: Romanın başkahramanıdır. Mesleğine bağlı, idealist fakat duygusal olarak sert ve merhametsiz bir öğretmendir. Babasının günlüğünü okuduktan sonra içsel bir dönüşüm geçirir.

Mürşit Efendi: Zehra’nın babasıdır. Duygusal, dürüst, çalışkan ve saf bir karakterdir. Hayatı boyunca ailesine bağlı kalmış ve kızını korumaya çalışmıştır.

Meveddet Hanım: Zehra’nın annesidir. Genç yaşta vefat etmiştir. Otoriter ve memnuniyetsiz bir yapıya sahiptir.

Makbule Hanım: Zehra’nın anneannesidir. Kurnaz ve menfaatçi bir karakter olarak tanımlanır.

Feriha: Zehra’nın ablasıdır. Verem hastalığına yakalanarak genç yaşta ölmüştür.

Mebus Şerif Hayri Bey: Bölgenin milletvekilidir. Zehra’ya babasının durumu hakkında bilgi verir.

Tevfik Hayri Bey: Zehra’nın mesai arkadaşıdır. Zehra’nın babasına karşı tutumunu eleştirir ancak anlayışlı davranır.

Necip Bey ve Ruhsar: Zehra’nın sosyal çevresindeki diğer karakterlerdir.

Vehbi Bey: Zehra’yı İstanbul’da karşılayan eski bir komşudur. Babasının ölüm anındaki hâlini Zehra’ya aktarır.

Temalar ve Yapısal Özellikler

Eser, bireyin çocukluk döneminde yaşadığı olayların kişilik yapısı üzerindeki etkilerini dramatik bir çerçevede sunar. Acıma, bağışlama, aile içi sorumluluklar, iletişim eksiklikleri, yanlış anlamalar ve geç gelen farkındalık gibi temalar romanın temelini oluşturur. Yazar, bu temaları sade bir dille, iç monologlara ve geriye dönüşlere yer vererek işler.