Adli bilişim, dijital ortamlarda bulunan verilerin hukuki süreçlerde delil olarak kullanılmasını mümkün kılan disiplinlerarası bir alandır. İngilizcedeki “computer forensics” teriminin karşılığı olarak kullanılan adli bilişim, dijital verilerin toplanması, saklanması, analiz edilmesi ve yargı organlarına sunulması süreçlerini teknik ve hukuki esaslara uygun olarak yürütmeyi hedefler. Bu süreçte temel amaç, dijital izleri bozmadan elde etmek ve bu verilerin adli süreçlerde kullanılmasını sağlamaktır.

^{Adli Bilişim (Yapay Zeka İle Oluşturuldu)}

Gelişim Süreci ve İhtiyaç Alanı

Bilişim teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla birlikte suç işleme yöntemlerinde dijital araçların kullanımı artmış, bu durum delil elde etme sürecinde geleneksel yöntemlerin yetersiz kalmasına neden olmuştur. Elektronik posta, sosyal medya, ağ trafiği, mobil cihazlar ve diğer dijital ortamlar, suçların işlendiği ya da planlandığı alanlar haline gelmiştir. Bu bağlamda adli bilişim, ceza muhakemesi hukukuna yardımcı bir alt disiplin olarak gelişmiştir. Türkiye’de bu alandaki kurumsal çalışmalara örnek olarak Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Komutanlığı ve Adli Tıp Kurumu gösterilebilir.

Disiplinlerarası Yapı

Adli bilişim, bilgisayar mühendisliği, bilgi güvenliği, ceza hukuku ve kriminoloji gibi çeşitli alanların kesişiminde yer alır. Sayısal delillerin elde edilmesinde teknik araç ve yazılımlar kullanılırken, bu sürecin hukuka uygun şekilde yürütülmesi hukuk disiplininin katkısıyla sağlanır. Adli bilişim uzmanları, teknik analizleri yaparken hukuk kurallarına uygun hareket etmekle yükümlüdür.

Uygulama Alanları ve Türleri

Adli bilişim dört ana başlıkta incelenmektedir:

• Bilgisayar adli bilişimi: Kişisel bilgisayarlarda yer alan sabit diskler, dosya sistemleri, silinmiş veriler ve sistem logları gibi kaynaklar üzerinde yapılan incelemeleri kapsar.
• Ağ ve internet adli bilişimi: İnternet ve yerel ağ trafiği, sunucu kayıtları (loglar) ve veri paketleri üzerinde yapılan analizleri içerir.
• Gömülü sistemler ve mobil adli bilişim: Mobil cihazlar, USB bellekler, taşınabilir medya oynatıcılar ve GPS sistemlerinden veri elde edilmesiyle ilgilenir.
• Sosyal ağ adli bilişimi: Web 2.0 araçları ile yürütülen sosyal medya faaliyetlerinin incelenmesi ve bu ortamlarda işlenen suçların dijital izlerinin tespiti amacıyla kullanılır.

Adli Bilişim Süreci

Adli bilişim süreci, genel olarak dört aşamadan oluşur:

• Delilin elde edilmesi (acquisition): Dijital verilerin bulunduğu cihazlar özel protokollere uygun şekilde alınarak imajlarının oluşturulması sağlanır.
• Tanımlama (identification): Elde edilen ham veriler içerisinde anlamlı ve suçla ilişkili olabilecek öğeler tanımlanır ve sınıflandırılır.
• Değerlendirme (evaluation): Tanımlanan veriler analiz edilerek, suçun aydınlatılmasına yardımcı olacak kanıtlar ortaya konur.
• Sunum (presentation): Tespit edilen deliller, teknik rapor halinde soruşturma ve yargı makamlarına sunulur.

Yöntem ve Teknikler

Adli bilişimde kullanılan yöntemler arasında veri kurtarma, imaj alma, şifre çözme, log analizi, içerik eşleştirme ve zaman-mekân analizi gibi teknik işlemler yer alır. Bu işlemlerde delil bütünlüğünün korunması ve müdahale izlerinin kayıt altına alınması büyük önem taşır. Uzaktan arama yöntemleri gibi tartışmalı teknikler ise temel hak ve özgürlükler bağlamında dikkatli değerlendirilmelidir.

Hukuki Çerçeve

Adli bilişim faaliyetleri, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 134. maddesi başta olmak üzere, elektronik delillerin elde edilmesine ilişkin hukuki düzenlemeler çerçevesinde yürütülmektedir. Bu kapsamda elde edilen delillerin hukuka uygunluk ilkesi doğrultusunda toplanması gereklidir. Aksi takdirde elde edilen deliller yargılamada kullanılamaz hale gelir.

Adli Bilişim Mühendisliği

Adli bilişim alanında uzmanlaşmayı amaçlayan adli bilişim mühendisliği, bilgisayar mühendisliği temelinde oluşturulmuş bir disiplindir. Türkiye’de bu alanda ilk lisans programı Fırat Üniversitesi’nde açılmıştır. Bu programda ağ ve sistem güvenliği, bilgi güvenliği, dijital delil analizi gibi teknik derslerin yanı sıra hukuk temelli dersler de verilmektedir. Mezunlar kamu kurumlarında, emniyet teşkilatında, adli tıp kurumlarında ve özel sektörde görev alabilmektedir.

Güncel Gelişmeler ve Riskler

Adli bilişim alanında yapay zekâ, büyük veri analizi ve makine öğrenmesi gibi teknolojiler giderek daha fazla kullanılmaktadır. Bununla birlikte, deepfake gibi manipülasyon teknikleri ve dijital dezenformasyon da adli bilişim uzmanları açısından yeni riskler ortaya çıkarmaktadır. Bu gelişmeler, delil değerlendirme süreçlerinde daha ileri teknik uzmanlık ve etik duyarlılık gerektirmektedir.

Adli bilişim, dijital çağda suçların aydınlatılmasında önemli bir araç haline gelmiştir. Hukuki prosedürlere uygun şekilde yürütülen teknik analizlerle hem suçluların tespit edilmesi hem de masumiyetin kanıtlanması mümkün olmaktadır. Disiplinlerarası yapısıyla bilişim teknolojileri ile ceza adaleti arasında köprü kuran bu alan, hem teknik hem de hukuki bilgiye dayanan profesyonel bir uzmanlık sahasıdır.