Akmonia Antik Kenti, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde, Uşak ilinin Banaz ilçesine bağlı Ahât Köyü yakınlarında yer alan antik bir yerleşim alanıdır. Antik Frigya bölgesinin batı sınırları içerisinde kalan kent, Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait kalıntılar barındırmaktadır. Akmonia, tarihî öneminin yanı sıra çevresindeki doğal peyzajla birlikte dikkat çeken bir arkeolojik alan niteliğindedir. Bugün yüzey araştırmalarıyla belgelenmiş olan kent, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiş ve I. derece arkeolojik sit alanı statüsü kazanmıştır.

Coğrafi Konum ve Tarihsel Bağlam

Akmonia, Banaz Ovası’nın güneydoğusunda, Ahât Köyü’nün güneybatısında konumlanmakta olup, doğu-batı yönlü antik yollarla bağlantılı bir bölgede yer almaktadır. Antik yazılı kaynaklarda kentin adı Akmoneia, Akmonion gibi farklı biçimlerde geçmektedir. Frigya'nın batı kesiminde yer alan Akmonia, Hellenistik Dönem'de kurulmuş, Roma İmparatorluğu döneminde ise gelişerek bölgesel bir merkez hâline gelmiştir. Dönemin imparatorlarına ithafen yapılan yapılar ve kamu anıtları, bu statüsünü ortaya koymaktadır.

^{Akmonia Antik Kenti (Kültürportalı)}

Kentsel Yapı ve Arkeolojik Kalıntılar

Akmonia Antik Kenti’nde yürütülen yüzey araştırmaları, yerleşimin sistematik bir kent planlamasına sahip olduğunu göstermektedir. Kentin farklı kesimlerinde kamu binaları, kutsal alanlar, yerleşim terasları, savunma duvarları ve mezar yapıları tespit edilmiştir. Özellikle “Yukarı Şehir” olarak adlandırılan bölümde yer alan tapınak kompleksi dikkat çekicidir. Tapınağa ait mimarî kalıntılar arasında korinth düzeninde sütunlar, mermer mimarî bloklar, kitabeli kaideler yer almaktadır. Bu yapılar, Anadolu’daki Roma dönemi tapınak mimarisiyle benzerlik göstermektedir.

Kentteki yazıtlar arasında Latince ve Yunanca olarak yazılmış örnekler mevcuttur. Bu yazıtlar sayesinde kentte görev yapan kamu görevlileri, rahipler ve yerel yöneticiler hakkında bilgi edinilmektedir. Yazıtlı kaideler ve anıtsal mimarî kalıntılar, Akmonia’nın sosyal ve idarî yapısını belgeleyen önemli unsurlardır.

^{Akmonia Antik Kenti (Kültürportalı)}

Nekropolis ve Mezar Mimarisi

Akmonia'nın kuzeybatı kesiminde yer alan nekropolis alanında çok sayıda mezar yapısı belirlenmiştir. Bu mezarlar arasında lahitler, taş sandukalar, kaya mezarları ve yazıtlı mezar stelleri bulunmaktadır. Bu çeşitlilik, bölgedeki mezar geleneklerinin zenginliğini yansıtmaktadır. Bazı lahitlerde süsleme izleri ve yazıtlı bilgiler de yer almaktadır. Mezar alanları, kentin sosyal yapısı ve dönemin defin uygulamaları hakkında bilgi vermektedir.

^{Akmonia Antik Kenti (Kültürportalı)}

Dinsel Yapılar ve İmparatorluk Kültü

Akmonia Antik Kenti’nde, Roma dönemine ait imparatorluk kültüne bağlı tapınak yapıları tespit edilmiştir. Bu yapılarda İmparator Augustus ve devamındaki imparatorlar onuruna inşa edilmiş anıtlar ve sunaklar yer almaktadır. Tanrı ve tanrıçalara adanmış yazıtlar, dinsel uygulamaların kentte yaygın olduğunu göstermektedir. Sunak ve yazıt kalıntıları, kentin dinsel hayatının arkeolojik belgeleri arasında yer almaktadır.

Koruma Statüsü ve Kurumsal Çalışmalar

Akmonia Antik Kenti, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tescillenmiş kültür varlığıdır ve I. derece arkeolojik sit alanı olarak koruma altındadır. Alan henüz sistematik kazılara açılmamış olup, yürütülen yüzey araştırmaları ile belgelenmektedir. Uşak Valiliği, Banaz Kaymakamlığı ve Uşak İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü koordinasyonunda, kentin tanıtımına ve korunmasına yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Banaz Kaymakamlığı'nın resmî sayfasında yer alan bilgilere göre, kent kültürel turizmin geliştirilmesi kapsamında tanıtılmaktadır.

Ulaşım ve Güncel Durum

Akmonia Antik Kenti’ne kara yoluyla ulaşım mümkündür. Yerleşim, Banaz ilçesine bağlı Ahât Köyü sınırları içinde yer almakta olup, yol erişimi açısından elverişli bir konumdadır. Bölge halkı tarafından bilinen ve yerel kültürel bellekte yer edinmiş olan Akmonia, Banaz ilçesinin tarihî ve kültürel mirası içinde önemli bir yer tutmaktadır.