Akreditasyon bir kurumun, programın veya çalışma modülünün belirlenmiş standartlar ve kriterlerle uyumunun yetkili bir kuruluş tarafından incelenmesi ve onaylanması sürecidir. Bu süreç isteğe bağlı olup uygunluk değerlendirmesi kapsamında yapılan test, muayene, analiz ve belgelendirme faaliyetlerinin güvenilirliğini ve geçerliliğini destekleyen bir kalite altyapısı sağlar. Akreditasyon deney ve muayene raporları, kalibrasyon sertifikaları, yönetim sistemi belgeleri ile ürün ve personel belgelendirme belgeleri gibi uygunluk teyit belgelerinin kabul edilebilirliğini güvence altına almak üzere oluşturulmuş sistematik bir uygulamadır.

^{Akreditasyonda Kalite Yönetimi (Yapay Zeka İle oluşturulmuştur.)}

Akreditasyonun Nitelikleri

Akreditasyonun temel nitelikleri ülkeden ülkeye farklılık gösterebilmekle birlikte ortak özellikler taşır. Akreditasyon süreci kuruluşların kalite faaliyetlerinin belirlenmiş ölçütler ve beklentiler karşısında sorgulanmasını içerir. Kurumlar arasındaki yapısal farklılıklar akreditasyon tarafından tanınır ve bu farklılıklara saygı gösterilir. Akreditasyon, denetlenen kurumların kalite ile ilgili beklentileri karşılama düzeyine ilişkin güvence sağlar. Akreditasyon süreçleri yetkinlik, tarafsızlık ve bağımsızlık ilkelerine bağlıdır.

Akreditasyonun Faydaları

Akreditasyonun sağladığı faydalar kurumlar, çalışanlar ve toplum açısından çok yönlüdür. Kurumlar açısından akreditasyon, toplumsal güveni artırır. Sunulan hizmetlerin çıktılarının değerlendirilmesine olanak tanır. Kurumsal performansın tarafsız şekilde ölçülmesini sağlar. Kalite geliştirme çabalarını hızlandırır. Profesyonel personel alımına katkıda bulunur ve personel eğitiminde kullanılabilecek bir çerçeve oluşturur. Hükümet sertifikasyon gerekliliklerinin karşılanmasında kullanılabilir. Maliyetleri düşürmeye ve etkinliği artırmaya katkı sağlar. Halkla ilişkiler ve pazarlama faaliyetlerini destekler. Diğer hizmet sunucularla işbirliklerinin geliştirilmesine zemin hazırlar.

Çalışanlar açısından akreditasyon, kaliteli hizmet sunan kuruluşların resmen tanınmasını sağlar. Kurumsal faaliyetlerin değerlendirilmesini sağlayacak mekanizmalar oluşturur. Çalışanın kurumuyla ilgili gurur ve bağlılık duymasını destekler. Kurum içi iletişimi güçlendirir. Çalışanların etkin katılımını teşvik eder ve işe alım süreçlerine katkı sunar. Kurumsal politika ve uygulamaların belgelerle somutlaşmasını sağlar. Faaliyetlerde yeterlilik düzeyinin yükseltilmesine yardımcı olur.

Akreditasyon Süreci

Akreditasyon süreci başvuru, denetim, karar ve gözetim aşamalarından oluşur. Başvuru aşamasında bilgi talebi alınır. Ön görüşme yapılır. Sonra başvuru gerçekleştirilirilerek başvuru kaydı yapılır ve dokümanlar incelenir. Denetim aşamasında denetçiler seçilir ve kuruluşun onayı alınır. Daha sonra denetim sözleşmesi imzalanır, denetçiler görevlendirilerek saha denetimi uygulanır. Karar sürecinde denetim raporu hazırlandıktan sonra düzeltici faaliyetler incelenir ve sektör komitesinin görüşü alınır. Karar dokümanları gözden geçirilir ve yönetim kurulu kararı verilir; akreditasyon sözleşmesi imzalanır. Sürecin sonunda akreditasyon sertifikası verilir ve sonuçlar web sitesinde yayımlanır. Gözetim sürecinde rutin gözetim denetimleri yapılır ve akreditasyon yenilenir.

Akreditasyonun Uluslararası Boyutu

Ulusal ve bölgesel akreditasyon kuruluşları çatı organizasyonlara üye olarak karşılıklı tanıma anlaşmaları yapar, yeni mevzuat ve standart çalışmalarında işbirliği yürütür ve akreditasyon birliklerini oluşturur. Laboratuvar akreditasyonu için Uluslararası Laboratuvar Akreditasyonu Birliği (ILAC), belgelendirme akreditasyonu için Uluslararası Akreditasyon Forumu (IAF) örnek çatı kuruluşlardır. Bu çatı organizasyonlarla yapılan karşılıklı tanıma ve eşgüdüm, akreditasyon süreçlerinde standart bir yaklaşımın oluşmasını sağlar.

^{Akreditasyon ile İlgili İllüstrasyon (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur.)}

Standartlar ve Teknik Gereklilikler

Akreditasyon uygulamalarında referans alınan standartlar arasındaki TS EN ISO/IEC 17025 standardı, deney ve kalibrasyon laboratuvarlarının yeterliliği için genel şartları belirler. ISO/IEC 17025 standardı, ISO/IEC Kılavuz 25 ve EN 45001’in yerini almıştır ve Türkiye Standartları Enstitüsü tarafından Mayıs 2000 tarihinde yayımlanmıştır. TS EN ISO/IEC 17025/2017 standardı kapsamında akreditasyon süreçleri kapsama, atıf yapılan dokümanlar, terimler ve tanımlar, genel gereklilikler, yapısal gereklilikler, kaynak gereklilikleri, proses gereklilikleri ve yönetim sistemi gereklilikleri olmak üzere yapılandırılmıştır. Bu standart ile akreditasyon sürecinde organizasyonun yapılandırılması, personele eğitim verilmesi, iş planı oluşturulması, uygulama listesi hazırlanması, kalite el kitabı ve prosedürlerin hazırlanması, talimat ve formların oluşturulması, iç denetimlerin planlanması ve uygulanması, başvurunun hazırlanması ve denetim planının oluşturulması gibi aşamalar yürütülür. TS EN ISO/IEC 17025 ile akredite edilen laboratuvarlar, verdikleri sertifikalar ve raporlar aracılığıyla deney ve kalibrasyon sonuçlarının güvenilirliğini sağlar.

ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi standardı, iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarını güncel mevzuata ve yasalara uygun hale getirmek, denetimin sağlıklı yürütülmesini ve güvenilir sonuçlar elde edilmesini sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. TS ISO 45001 standardı Mart 2018 tarihinde yayımlanmıştır ve uygulamaya geçiş için üç yıllık bir süre tanımlanmıştır. ISO 45001 risk temelli bir yaklaşımı esas alır ve iş sağlığı ve güvenliği süreçlerini yönetir. Bu standart; risk analizlerinin yapılmasını, risk kontrolü için önleyici faaliyetlerin planlanmasını, acil eylem senaryolarının oluşturulmasını ve güncellenmesini, iş kazası ve meslek hastalığı gibi olayların kayıt altında tutulmasını, önleyici faaliyetlerin sürekli gözden geçirilmesini, yasal düzenlemelerin sürekli izlenmesini, yönetimin İSG politikasının belirlenmesini ve çalışanların periyodik sağlık muayenelerinin yapılmasını içerir.

Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK)

Türk Akreditasyon Kurumu, 27 Ekim 1999 tarihinde Dışişleri Bakanlığı’na bağlı olarak kurulmuş ve idari ile mali özerkliğe sahiptir. TÜRKAK, akreditasyonla ilgili kriterleri belirler, uygular ve gerektiğinde değiştirir veya yürürlükten kaldırır. Kuruluşlar TÜRKAK’a başvurarak ilgili standartlara göre değerlendirilir ve akredite olup olmayacaklarına karar verilir. Akredite kuruluşlar düzenli aralıklarla gözetim denetimlerine tabi tutulur. TÜRKAK gizlilik ilkesi çerçevesinde uluslararası akreditasyon kuruluşlarıyla işbirliği yapar ve eğitim, araştırma ile yayın faaliyetlerinde bulunur.

Akreditasyon işlemleri Deney Akreditasyon Başkanlığı ve Kalibrasyon Akreditasyon Başkanlığı aracılığıyla yürütülür. Deney Akreditasyon Başkanlığı, laboratuvar akreditasyonunun geniş sektörlerini kapsar; kimya, çevre, gıda, ilaç, kriminal inceleme ve tıbbi alanlarda faaliyet gösteren laboratuvarların akreditasyonunu gerçekleştirir, uluslararası kuruluşlarla işbirliği içinde komite ve çalışma gruplarına katılım sağlar, normatif ve rehber dokümanlara görüş verir ve eğitim programlarının hazırlanması ile uygulanmasında görev alır. Kalibrasyon Akreditasyon Başkanlığı, kalibrasyon laboratuvarlarının ve elektrik, mekanik ile yapı alanlarındaki deney laboratuvarlarının uygunluğunun denetlenmesi ve akredite edilmesi çalışmalarını TS EN ISO/IEC 17025 standardı ve uluslararası kuruluşların rehber dokümanları çerçevesinde yürütür.