Akyurt Toyga Aşı, diğer adıyla Akyurt Toyga Çorbası, Ankara’nın Akyurt ilçesine özgü geleneksel bir Türk çorbasıdır. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında, 30 Ocak 2021 tarihinden itibaren korunmak üzere 26 Nisan 2022 tarihinde Mahreç İşareti olarak tescil edilmiştir. Akyurt’un mutfak kültüründe önemli bir yere sahip olan bu çorba, özellikle düğün, mevlit, cenaze ve hacı uğurlama gibi toplu etkinliklerde hazırlanır ve bu nedenle yörede “düğün çorbası” olarak da anılır. Çorbanın özgün üretim yöntemi ve bölgenin kültürel dokusuyla olan bağı, onu Akyurt ilçesiyle özdeşleştiren temel unsurlardır.

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Akyurt Toyga Aşı, süzme yoğurt, bütün yarma (kırık buğday), buğday unu, yumurta ve su kullanılarak hazırlanan, kremamsı dokusu ve yoğurdun verdiği hafif ekşi tadıyla dikkat çeken bir çorbadır. Servis edilirken üzerine tereyağı, pul biber ve kuru nane ile hazırlanan bir sos gezdirilir. Çorbanın hazırlanışındaki özgün yöntem ve Akyurt’un sosyal geleneklerindeki yeri, onun coğrafi sınırla olan bağını güçlendirir. Bu özellikler, çorbanın yalnızca bir yemek değil, aynı zamanda Akyurt’un kültürel mirasının bir parçası olmasını sağlar.

Malzemeler (5 kişilik)

• 300 g süzme yoğurt
• 100 g ıslatılmış yarma
• 1 adet yumurta
• 20 g buğday unu
• 1800 ml su
• 15 g tuz
• 10 ml sıvı yağ
• 50 g tereyağı
• Kuru nane
• Pul biber

Üretim Yöntemi

Yarma Hazırlığı

Akyurt Toyga Aşı’nda kullanılan yarma, tercihen Akyurt bölgesinden temin edilir ve sert buğday türlerinden seçilir. Buğday, “ekin çalkama” adı verilen işlemle büyük eleklerden geçirilerek temizlenir. Yarma üretimi iki farklı yöntemle gerçekleştirilir:

1. Geleneksel Taş Değirmen Yöntemi: Buğday, taş dibeklere konur, az miktarda su serpilerek karıştırılır ve tokmakla dövülerek kabukları ayrılır. Böylece yarma elde edilir.
2. Modern Değirmen Yöntemi: Buğday, elektrikli değirmenlerde öğütülür veya dövülür, ardından su içinde ovularak kabukları temizlenir. Yarma, suyu süzüldükten sonra temiz bir bez üzerine ince bir tabaka halinde serilir ve 1-2 gün kurutulur. Kuruyan yarma, büyük eleklerle (kalbur) elenerek temizlenir, yabancı maddelerden arındırılır ve kuru bir ortamda çuvallarda saklanır.

Akyurt Toyga Aşı’nın Hazırlanışı

Çorbanın hazırlanışında iki farklı yöntem kullanılır ve her ikisi de Akyurt’un mutfak geleneğinde köklü bir yere sahiptir:

1. Yöntem: Islatılmış Yarma ile Hazırlık

• Yarma yıkanır, süzülür ve 400 ml suda bir gece bekletilerek şişmesi sağlanır.
• Derin bir tencerede 300 g süzme yoğurt, 1 yumurta, 20 g buğday unu ve 600 ml su iyice karıştırılır.
• Islatılmış ve süzülmüş yarma, 400 ml soğuk su ve 10 ml sıvı yağ ile tencereye eklenir.
• Karışım ocağa alınır ve gıdaya uygun tahta kaşıkla, kaynayana kadar sürekli karıştırılır.
• Kaynamaya başlayınca 1 litre sıcak su eklenir ve karıştırmaya devam edilir.
• Çorba kaynadığında ateş kısılır, 15 g tuz eklenir ve karıştırılır.
• Yarma taneleri piştiğinde (yaklaşık 1 saat) ocak kapatılır.
• Servis öncesi, eritilmiş 50 g tereyağına pul biber eklenir ve ocaktan almadan hemen önce kuru nane ilave edilir. Bu sos, çorbanın üzerine gezdirilerek servis yapılır.

2. Yöntem: Yoğurt-Yarma Karışımı ile Hazırlık

• Bir gece önceden yarma ve süzme yoğurt karıştırılarak torbalara doldurulur ve bekletilir.
• Ertesi sabah bu karışıma un ve yumurta eklenerek çorba hazırlanır.
• Bu yöntem, özellikle düğün gibi kalabalık davetlerde tercih edilir ve Akyurt’un geleneksel mutfak uygulamalarından biridir.

Coğrafi Bağ ve Denetim

Akyurt Toyga Aşı, tüm üretim aşamalarının Akyurt ilçesi sınırları içinde gerçekleşmesiyle coğrafi bir bağ taşır. Çorbanın hazırlanışındaki özgün yöntem ve bölgenin sosyal geleneklerindeki yeri, onun Akyurt’la olan güçlü bağını ortaya koyar. Tescil, Akyurt Belediyesi tarafından yapılmış olup, çorbanın adı ve logosu, ürün ya da ambalaj üzerinde kullanılmakta; kullanılamadığı durumlarda ise işletmelerde kolayca görülebilecek şekilde bulundurulmaktadır.

Denetimler, Akyurt Belediyesi koordinasyonunda, Akyurt Belediyesi, Akyurt İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Akyurt İlçe Sağlık Müdürlüğü’nden uzman üyelerden oluşan en az üç kişilik bir denetim mercii tarafından yılda bir kez düzenli olarak, ihtiyaç halinde veya şikayet üzerine ise her zaman gerçekleştirilir. Denetim kriterleri şunlardır:

• Yarma’nın Akyurt bölgesinden temin edilmesi.
• Üretim yöntemine uygunluk.
• Akyurt Toyga Aşı ibaresi, logosu ve Mahreç İşareti ambleminin doğru kullanımı.

Denetim mercii, gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alabilir ya da hizmet satın alabilir. Tescil ettiren Akyurt Belediyesi, hakların korunması için hukuki süreçleri yürütür.