Alacahan Kervansarayı, Sivas ili Kangal ilçesi Alacahan köyü sınırları içerisinde, Sivas–Malatya karayolunun yaklaşık 100. kilometresinde yer alan tarihî bir yapıdır. Anadolu’da yer alan ve Selçuklu dönemi ticaret yolları üzerinde konumlanan han yapılarından biri olarak kabul edilmektedir. Eski Bağdat–İpek Yolu güzergâhı üzerinde bulunması, yapının tarihsel işlevine dair önemli bir zemin oluşturur.
Konum ve Tarihî Güzergâh
Kervansaray, Sivas il merkezinin güneydoğusunda, Kangal ilçesi sınırları içindeki Alacahan Köyü’nde konumlanmaktadır. Yapının, Sivas’tan Malatya yönüne ilerleyen güzergâh üzerinde, eski Bağdat–İpek Yolu olarak bilinen ticaret yolu üzerinde yer aldığı belirtilmektedir. Bu yol üzerindeki kervansarayların, doğu–batı doğrultusunda ticari malların ve yolcuların güvenliğini sağlamak üzere inşa edildiği bilinmektedir. Alacahan da bu bağlamda önemli bir konaklama ve koruma yapısı olarak değerlendirilmiştir.
Alacahan Kervansarayı (Kültürportalı)
Yapı Tipi ve Mimari Özellikler
Alacahan Kervansarayı, “kışlık han” (üstü tamamen kapalı han) tipolojisinde inşa edilmiş olup, mimari yapısı bu kullanım şekline göre düzenlenmiştir. Yapının mimarisine dair öne çıkan özellikler şunlardır:
- Plan Düzeni: İç mekânda, ortada yer alan beşik tonozla örtülü bir orta sahın ile bu sahına açılan iki yan saha yer almaktadır. Bu üç sahın, içte dikdörtgen planlı ve kapalı bir mekân düzeni oluşturur.
- Malzeme ve Duvar Tekniği: Duvar örgüsünde, siyah ve beyaz taşların almaşık (alternatifli) kullanımı dikkat çeker. Bu teknik, yapıya karakteristik bir görünüm kazandırmakta ve taş işçiliği açısından örnek teşkil etmektedir.
- Giriş Düzeni: Yapının girişi, dışa çıkıntı yapan yuvarlak kemerli bir açıklıktan sağlanmaktadır. Kemer oranı oldukça basık tutulmuş, açıklığın üst kısmında herhangi bir yazıt bulunmadığı belirtilmiştir.
- Işıklandırma: Yapının örtü sistemi, kapalı olduğu için içerinin aydınlatılması tonoz üstündeki küçük pencereler vasıtasıyla sağlanmaktadır.
- Yapı Malzemeleri: Ana yapı malzemesi taştır. Siyah–beyaz taşın dönüşümlü kullanımı, duvar dokusunda ayırt edici bir karakter kazandırmaktadır.
Alacahan Kervansarayı (Kültürportalı)
Tarihlendirme ve Akademik Değerlendirme
Yapının kesin inşa tarihi kaynaklarda belirtilmemektedir. Ancak 2016 yılında yayımlanan bir akademik çalışmada (El Turco), mimari öğeler, yapı tekniği ve konumu esas alınarak yapının tarihsel dönemi üzerine bilimsel bir değerlendirme yapılmıştır. Bu çalışmada, Alacahan Kervansarayı’nın plan, taş işçiliği ve mimari karakteristiği bakımından Anadolu Selçuklu dönemi hanları ile benzerlikler taşıdığı ifade edilmiştir. Ayrıca yapının herhangi bir kitabeye sahip olmaması nedeniyle tarihlendirme doğrudan mimari analiz yoluyla yapılmaktadır.
Alacahan Kervansarayı (Kültürportalı)
Koruma Durumu ve Kültürel Değer
Alacahan Kervansarayı, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Kültür Envanteri içerisinde yer almakta ve “kültür turizmi” kapsamında korunması gerekli yapılar arasında gösterilmektedir. Yapı, günümüzde yöre halkı ve ziyaretçiler tarafından gezilebilmekte olup, mimarisi ve konumu itibariyle hem kültürel miras hem de taş mimari örneği olarak değerlendirilmektedir.
Alacahan Kervansarayı (Kültürportalı)
