Alemşah Kümbeti, 1328 yılında Melikşah tarafından, genç yaşta şehit edilen kardeşi Sultan Şah anısına yaptırılmıştır. Yapı, Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde, Ulu Cami’nin kuzeyinde konumlanmıştır. Dönemin önemli anıt mezarlarından biri olan kümbet, hem türbe hem de mescid işlevi gören özel bir yapıdır. Zaman içinde bazı tahribatlar görmüş olsa da, son yıllarda yapılan restorasyonlarla korunması sağlanmıştır.

^{Alemşah Kümbeti (Sivrihisar Belediyesi)}

Mimari Özellikler

Kümbet, kare planlı iki katlı bir yapıdır. Alt kat mezar odası olarak kullanılırken, üst kat mescid işlevi taşımaktadır. Yapının duvarları masif mermer yığma tekniğiyle inşa edilmiştir. Üst kat tamamen mermer kaplama ile zenginleştirilmiş, kubbesi ise tuğladan yapılmış sekizgen piramit şeklindedir.

İki taraflı yivli asma merdivenler ile çıkılan üst kat mescid bölümünde, sivri kemerli bir kapı ve bu kapının çevresinde zengin geometrik ve figüratif süslemeler bulunur. İç mekânda, mukarnaslarla süslenmiş kubbe ve mihrap dikkat çeker. Alt kat mezar odası nispeten dar olmakla birlikte, geometrik motifler ve hayvan kabartmalarıyla süslenmiştir.

Süslemeler ve Motifler

Alemşah Kümbeti, Anadolu Selçuklu sanatının tipik özelliklerini taşırken, süslemelerinde eski Türk dinlerine ait sembolik figürlere de yer verir. Bordür sisteminde palmet motifleri, yıldızlar ve sarmaşık şeklinde sapa bağlı yan yana küçük hayvan figürleri görülür. Bunların arasında özellikle ağzı yukarı bakan balık figürü öne çıkar; bu figürün burç sembolü olarak yorumlandığı kabul edilir.

Bu zengin figüratif süslemeler, yapının sadece bir mezar değil aynı zamanda sembolik anlamlar taşıyan bir anıt olduğunu gösterir.

Kitabe ve Anlamı

Kapı üzerindeki Arapça kitabe, yapının tarihini, yaptıranını ve amacını açıklar. Kitabede Melikşah’ın, genç yaşta zulümle şehit edilen kardeşi Sultan Şah için bu kümbeti yaptırdığı yazılıdır. Kitabe metni, yapının manevi önemini ve hayır amaçlı inşa edildiğini vurgular.

Yapının Fonksiyonları

Alemşah Kümbeti, klasik Selçuklu türbe mimarisi özelliklerini taşımasının yanı sıra, alt kat mezar odası ve üst kat mescid olarak iki işlevi bir arada barındıran yapısal özelliği ile dikkat çeker. Bu yönüyle, sadece bir mezar değil, aynı zamanda ibadet edilen bir mekân olarak da kullanılmıştır.

Restorasyon ve Koruma Durumu

Yüzyıllar boyunca çeşitli tahribatlara uğrayan Alemşah Kümbeti, son yıllarda yapılan restorasyon çalışmaları sayesinde özgün mimari ve süsleme özellikleri korunmuş ve yapı, ziyaretçilere açılmıştır. Çevresindeki medrese yapılarının kaldırılmasıyla etrafı açılarak, park alanı haline getirilmiştir.

Kültürel ve Tarihî Önemi

Alemşah Kümbeti, Anadolu Selçuklu mimarisinin seçkin örneklerinden biri olarak, hem mimari hem de süsleme açısından önemli bir kültürel mirastır. Selçuklu döneminin sanat anlayışını ve dini yaşamını yansıtırken, eski Türk kültürüne ait sembollerin varlığı, yapının kültürel çeşitliliğini gözler önüne serer.