Alexandria Troas Antik Kenti, Türkiye’nin Çanakkale ili, Ezine ilçesine bağlı Dalyan Köyü sınırları içinde yer almaktadır. Kent, MÖ 310 yılında Büyük İskender’in komutanlarından Antigonos Monophtalmos tarafından “Antigoneia” adıyla kurulmuş, daha sonra Lysimakhos tarafından adı “Alexandria Troas” olarak değiştirilmiştir. Adı, “İskender’in Troas’taki kenti” anlamına gelmektedir.

Kent Planı ve Yapısı

Alexandria Troas, yaklaşık 390 hektarlık bir alana yayılmakta olup 8 kilometre uzunluğunda sur duvarlarıyla çevrilidir. Kent, tamamen planlı bir yerleşim olarak inşa edilmiştir. Kentte tapınak, hamam, stadyum, tiyatro, gymnasium, çeşme, taş döşeli caddeler, su yolları ve liman gibi kamu yapıları bulunmaktadır.

^{Alexandria Troas Antik Kenti (TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı)}

Tarihî Gelişimi ve Önemi

Helenistik dönemde kurulan kent, Roma döneminde büyük bir gelişme kaydetmiş, nüfusu yaklaşık 100.000 kişiye ulaşmıştır. Kent, uzun yıllar boyunca bölgenin ana limanı olarak hizmet vermiştir. Roma İmparatoru Sezar’ın Alexandria Troas’ı başkent yapmayı düşündüğü ancak bu planın hayata geçirilmediği bilinmektedir. Aynı şekilde İmparator Konstantin de kenti başkent adayı olarak değerlendirmiş ancak İstanbul’u tercih etmiştir.

İmparator Hadrianus döneminde (MS 117–138), kentin imarı hız kazanmış, bu süreçte antik dünyanın en zengin kişilerinden biri olan Herodes Atticus’un desteğiyle önemli yapılar inşa edilmiştir.

Dinî ve Kültürel Önemi

Alexandria Troas, erken Hristiyanlık döneminde önemli bir merkez olmuştur. MS 50’li yıllarda Aziz Paulus, kentte bir hafta süreyle kalarak halka Hristiyanlık öğretisini anlatmıştır. Aziz Paulus’un Avrupa’ya yaptığı misyonerlik yolculuğuna bu kentten başladığı belirtilmektedir. Bu sebeple Alexandria Troas, Hristiyan dünyasında bir hac merkezi niteliği taşımaktadır.

_{Alexandria Troas Antik Kenti (TC.Kültür ve Turizm Bakanlığı)}

Önemli Yapılar

Liman

Antik liman, bugün denizle bağlantısı kesilmiş durumda olmakla birlikte, Roma döneminde askerî ve ticari amaçlarla aktif olarak kullanılmıştır. Aziz Paulus’un Avrupa yolculuğuna bu limandan başladığı bilinmektedir.

Hamam ve Su Yolu

Herodes Atticus Hamamı, MS 135 yılında inşa edilmiş olup Anadolu’da bugüne kadar ortaya çıkarılan en büyük Roma dönemi hamam yapılarından biridir. Ölçüleri 123 x 84 metredir. Kaz Dağı’ndan getirilen su hattıyla beslenen bu yapı, yanında yer alan gymnasium ile birlikte önemli bir kompleks oluşturmaktadır.

Gymnasium

Hamam yapısının batısına bitişik olarak inşa edilen Herodes Atticus Gymnasiumu, Anadolu’daki en büyük gymnasium yapılarından biri olup eğitim ve sportif faaliyetlere ev sahipliği yapmıştır.

Tiyatro

Kentin en yüksek noktasında yer alan tiyatro, Çığrı Dağı, Lesbos (Midilli) Adası, Tenedos (Bozcaada) ve Çanakkale Boğazı manzarasına sahiptir. Kentin sosyal ve kültürel yaşamında önemli bir rol oynamıştır.

Saray (Maldelik)

Tiyatronun kuzeybatısında yer alan, dörtgen planlı bu yapının işlevi kesin olarak bilinmemektedir. Antik dönemde tiyatro caddesi ile koridor aracılığıyla bağlantılıdır.

Tapınak

Kent merkezinin batısında, kamu yapılarının yakınında yer almaktadır. Alanda çok sayıda renkli ve kabartmalı mimari mermer parça bulunmuştur. Kazı çalışmaları hâlen devam etmektedir.

Doğu Kapısı (Neandria Kapısı)

Yuvarlak iç avlusu ve iki yanında kuleleri bulunan Neandria Kapısı, kentin doğu girişinde yer almakta ve MÖ 3. yüzyılda inşa edilmiştir. Kapı, Alexandria Troas terk edilene kadar kullanılmıştır.

Kazı Çalışmaları

2011 yılından itibaren kazı çalışmaları Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erhan Öztepe başkanlığında sürdürülmektedir. Kazılar kapsamında Helenistik Stoa, Güney Portiko ve Roma Caddesi gibi alanlarda incelemeler yapılmıştır. 2018 yılında, MS 5. yüzyıla tarihlenen bir pithos içinde demir ve bronzdan tarım ile marangozluk aletleri bulunmuştur. Bu bulgular, geç Roma - Erken Bizans dönemine ait tarımsal yaşamın ve el işçiliğinin belgeleri arasında sayılmaktadır.

Arkeolojik Bulgular

2018 kazılarında pithos içinde bulunan buluntular arasında:

• Orak, çapa, pala, diğren, saban demir uçları gibi tarım aletleri,
• Ahşap işlerinde kullanılan testere, rende, spatula, delici aletler,
• Hayvan koşum takımlarına ait demir bağlantı çivileri yer almaktadır.
• 
  

Bu buluntular, antik dönemde kent içinde sürdürülen ekonomik ve zanaat faaliyetlerini belgeleyen önemli arkeolojik materyallerdir.

Günümüzde Alexandria Troas

Kazı ve koruma çalışmalarına Kültür ve Turizm Bakanlığı destek vermektedir. 2018 yılı itibarıyla özel sektör katkısı (İÇDAŞ A.Ş.) ile kazılar desteklenmiş; kamulaştırma çalışmaları kapsamında 20.500 metrekarelik alan kazı alanına dâhil edilmiştir.

_{Alexandria Troas Antik Kenti.(Anadolu Ajansı)}

Ulaşım

Alexandria Troas Antik Kenti’ne ulaşım, Çanakkale ili Ezine ilçesi üzerinden Dalyan köyüne giden minibüslerle sağlanabilmektedir.