Hiç yeni bir kelime duyduğunuzda ya da kırmızı bir araba gördüğünüzde, bir anda her yerde aynı kelime ya da araba karşınıza çıkmaya başladı mı? Hatta bir şey üzerine düşündüğünüz anda sanki evren sizinle oyun oynuyormuş gibi, tam da o şeyle ilgili bir reklam, bir haber ya da bir konuşma pat diye önünüze geldi mi? Tesadüf mü? Hayır. Bilim buna çoktan bir isim vermiş: Algıda seçicilik.

Peki, Algıda Seçicilik Nedir?

Algıda seçicilik, zihnimizin sınırsız sayıda uyaran arasında bazı şeyleri süzüp bazılarını öne çıkarması anlamına geliyor. Beynimiz her an binlerce bilgiyle kuşatılmış durumda; sesler, görüntüler, kokular, düşünceler... Hepsine aynı anda odaklanmamız mümkün değil. Bu yüzden bilinçaltımız, o anda bizim için anlamlı ya da önemli olan şeyleri filtre dışı bırakmıyor ve onları daha sık fark etmemizi sağlıyor.

Yeni Düşündüm Karşıma Çıktı! Durumu Neden Oluyor?

Bunu şöyle düşünebilirsiniz: Diyelim ki hamile bir arkadaşınız var ve onunla konuştuğunuz günün akşamında sokakta bir sürü hamile kadın gördüğünüzü fark ettiniz. Aslında o kadınlar zaten oradaydı; sizin fark etmeniz yeni oldu. Çünkü artık zihniniz “hamilelik” konusunu radarına aldı ve o konuyla ilgili uyarıcıları ayıklamaya başladı. Bu otomatik bir süreçtir ve çoğu zaman farkında bile olmayız.

Bu olgu bazen frekans yanılsaması ya da Baader-Meinhof etkisi olarak da adlandırılır. İlk kez bir bilgiyle karşılaşırız ve ardından sanki o bilgi bir anda hayatımızın her köşesini sarmaya başlar. Aslında o bilgi ya da obje hep oradaydı; ama onu ayırt edecek “algı filtresi” o ana kadar devreye girmemişti.

Bu Algı Yanılgısı Bize Ne Anlatıyor?

Bilinçaltımız, bizim düşüncelerimizi ya da duygularımızı yansıtıyor olabilir. Yani bir şeyi daha çok fark ediyor olmamız, onun bizim için o an anlamlı ya da önemli hale geldiğini gösterir. Bu nedenle algıda seçicilik, sadece nörolojik bir refleks değil, aynı zamanda zihinsel ve duygusal bir pusula gibidir. Peki bunu avantaja çevirebilir miyiz? Kesinlikle. Örneğin pozitif düşünmeye odaklandığınızda, pozitif şeyleri daha çok görmeye başlarsınız. Ya da belirli bir konuda farkındalık geliştirmek istiyorsanız, o konuya dair içeriklerle kendinizi çevreleyerek zihninizi eğitebilirsiniz. Algıda seçicilik böylece bir tür “farkındalık kası” gibi kullanılabilir.

Düşündüğünüz şeylerin karşınıza çıkmasının sihirli bir tarafı yok. Bu tamamen beynin dikkat filtresiyle ilgili. Ama kabul etmek gerek, bazen bu kadar “denk geliş” insanı şaşırtıyor. Belki de evren değil ama zihnin gerçekten sizinle konuşuyor olabilir.