Ali Sami Yen, Osmanlı’nın son dönemi ile Cumhuriyet'in ilk yıllarında Türkiye’de sporun örgütlenmesine katkı sağlayan futbolcu ve spor yöneticisidir. Galatasaray Spor Kulübü’nün kurucuları arasında yer almış; kulübün bir numaralı kurucu üyesi ve başkanı olmuştur.
Yaşamı ve Eğitimi
Ali Sami Yen, 1886 yılında İstanbul’da doğmuştur. Osmanlı entelektüellerinden Şemsettin Sami’nin oğludur. Arnavut kökenli olan Ali Sami Yen, eğitimini Galatasaray Mekteb-i Sultanîsi’nde tamamlamıştır. Bu okulda öğrenim gördüğü yıllarda futbol ile ilgilenmiş; özellikle İstanbul’daki İngiliz öğrencilerin düzenlediği maçları izleyerek bu oyunun kurallarını öğrenmiştir.
Galatasaray Spor Kulübü’nün Kuruluşu
Ali Sami Yen 1905 yılında Galatasaray Mekteb-i Sultanîsi öğrencisiyken, aralarında Asım Tevfik Sonumut, Reşat Şirvani ve Cevdet Kalpakçıoğlu’nun da bulunduğu bir grup arkadaşıyla Galatasaray Futbol Kulübü’nü kurmuştur. Kuruluşun temel hedefi, dönemin siyasal ve toplumsal bağlamında “Türk olmayan takımları yenmek” söylemiyle spor yoluyla millî temsilin güçlendirilmesidir. 【1】 Kulüp, kısa süre içinde İstanbul Futbol Ligi’nde faaliyet göstermeye başlamış ve kurumsallaşma sürecine girmiştir.
Ali Sami Yen’in futbolculuk kariyeri, dönemin koşulları doğrultusunda sürmüştür. Orta saha mevkiinde oynayan Yen, 1907 yılı sonunda Kadıköy Takımı’na karşı oynanan bir müsabakada geçirdiği sakatlık nedeniyle saha içindeki kariyerini sonlandırmıştır.
1905–1918 yılları arasında Galatasaray Spor Kulübü başkanlığı görevini yürüten Ali Sami Yen, bu süreçte kulübün renklerinin, kurumsal kimliğinin ve organizasyon yapısının oluşturulmasında etkin rol oynamış; toplamda 14 yıl başkanlık görevinde bulunmuştur.
Kurumsal Katkıları ve Spor Yöneticiliği
Galatasaray’daki görevlerinin yanı sıra Türkiye’de sporun örgütlenmesi sürecine de katkı sağlamıştır. 1926 yılında Türkiye Futbol Federasyonu başkanı olmuş, aynı yıl Türkiye Millî Futbol Takımı’nın ilk uluslararası maçı olan Türkiye-Romanya karşılaşmasının düzenlenmesinde görev almıştır. Aynı yıl Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı’nın başkanlığına seçilmiş; bu kapsamda futbol dışındaki spor dallarının da kurumsal temellerinin atılmasına katkıda bulunmuştur. Sporun eğitimle bütünleşmesini savunmuş ve bu doğrultuda Maarif Vekâleti’ne çeşitli raporlar sunmuştur.
Dil Çalışmaları ve Öğretmenlik Faaliyetleri
Fransızca ve Arapça dillerine hâkim olan Yen, bu yetkinliğini spor literatürünü Türkçeye kazandırma amacıyla kullanmıştır. Çeviri çalışmaları, Türkiye’de spor eğitiminin yazılı kaynaklarının oluşmasında etkili olmuştur. Aynı zamanda öğretmenlik yaparak gençlerin spor yoluyla disiplinli bir yaşam biçimi kazanmalarını teşvik etmiştir.
Türkiye’nin İlk Futbol Kitabı
Ali Sami Yen tarafından kaleme alınan Futbol Kitabı, 1927 yılında yayımlanmış olup, Türkiye’de futbol alanında yazılan ilk eserlerden biri olarak kabul edilmektedir. Eserde futbolun teknik özellikleri, oyun kuralları ve saha içi stratejileri sistematik biçimde ele alınmıştır. Bu yönüyle kitap, yalnızca futbolun teorik temellerini aktarmakla kalmamış, aynı zamanda Türkiye’de futbolun yaygınlaşmasına katkı sağlayan erken dönem yazılı kaynaklardan biri olma niteliği taşımaktadır.
Türkiye’nin İlk Spor Müzesi
Ali Sami Yen, 1910 yılında Galatasaray Spor Kulübü bünyesinde Türkiye’nin ilk spor müzesi niteliğindeki Galatasaray Müzesi’ni kurmuştur. Müze, kulüp tarihine ait belgelerin ve materyallerin toplanarak sergilenmesi amacıyla oluşturulmuş, aynı zamanda Türk sporunun erken dönemine ilişkin bazı verileri de içermektedir. Bu girişim, Türkiye’de sporla ilgili arşivleme ve sergileme çalışmalarının erken örneklerinden biri olarak değerlendirilmektedir.
Ölümü ve Mirası
Ali Sami Yen, 29 Temmuz 1951 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir. Mezarı Feriköy Mezarlığı’ndadır. Türkiye’de sporun kurumsal yapılarla bütünleşmesinde, futbolun yaygınlık kazanmasında ve Galatasaray Spor Kulübü’nün tarihsel kimliğinin şekillenmesinde etkili bir isim olarak kabul edilmektedir. İsmi, 1964 yılında açılan ve 2011 yılına dek Galatasaray Spor Kulübü’nün iç saha maçlarına ev sahipliği yapan Ali Sami Yen Stadyumu’na verilmiştir.
