Amasya ayva gallesi; ayva, koyun boyun eti, nohut, toz beyaz şeker ve su kullanılarak hazırlanan geleneksel bir yemektir. Osmanlı dönemine uzanan köklü geçmişiyle Amasya mutfak kültüründe özel bir yere sahiptir. Özellikle sonbahar aylarında, bayram gibi özel günlerde ikram edilen bu yemek, yöre halkı tarafından kuşaklar boyunca yaşatılmıştır.

Coğrafi İşaret ve Tescil Bilgisi

Amasya ayva gallesi, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti türünde coğrafi işaret olarak tescillenmiştir. Tescil işlemi, Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği tarafından gerçekleştirilmiş olup 13 Aralık 2022 tarihinde resmiyet kazanmıştır. Ürünün ünü, Amasya iliyle doğrudan bağlantılıdır; bileşen seçimi ve üretim yöntemi coğrafi sınırla özdeşleşmiştir. Bu nedenle tüm üretim aşamalarının Amasya ili sınırları içinde gerçekleşmesi zorunludur.

Üretim Metodu

Dört kişilik Amasya ayva gallesi hazırlamak için öncelikle iri boy ayvalar seçilir. Koyun boyun eti ve nohut özenle yıkanarak düdüklü tencerede suyla birlikte haşlanır. Haşlama işlemi tamamlandıktan sonra et soğutulur, kemik ve yağlarından ayrılır ve kuşbaşı şeklinde doğranır. Ayvalar küp ya da halka biçiminde doğranır; ardından toz beyaz şekerle birlikte tenceredeki et suyu ve haşlanmış nohutun üzerine eklenir. Karışım kaynayıncaya kadar pişirilir. Pişirme işlemi tamamlandıktan sonra yemek soğumaya bırakılır. Amasya ayva gallesinin servisi ılık olarak yapılır.

Ayırt Edici Özellikler

Amasya ayva gallesi, tatlı ve etin bir arada kullanıldığı özgün yapısıyla dikkat çeker. Ayvanın meyvemsi aroması, koyun etinin yoğunluğu ve nohudun dokusuyla birleşerek kendine has bir lezzet profili oluşturur. Bu bileşim, Amasya yöresine özgü malzeme tercihiyle şekillenir ve yemeğin ün bağı coğrafi sınırla pekişir.

Denetim Süreci

Ürünün coğrafi işaret kriterlerine uygunluğunu denetlemek üzere Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği koordinasyonunda üç kişilik bir denetim mercii oluşturulmuştur. Bu kurulda Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu ve Amasya Turizm Derneği’nden uzmanlar yer alır. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerektiğinde veya şikâyet halinde ise her zaman gerçekleştirilebilir.

Denetim kriterleri şunlardır:

• Kullanılan bileşenlerin uygunluğu,
• Üretim metoduna sadakat,
• Mahreç işareti amblemi ve "Amasya Ayva Gallesi" ibaresinin doğru kullanımı.

Denetim sürecinde kamu ve özel kuruluşlardan hizmet alınabilir. Tescil ettiren kurum, hakların korunması için hukuki süreçleri yürütme yetkisine sahiptir.