Stefan Zweig’in 1922 yılında yayımlanan uzun öyküsü Amok Koşucusu, bireyin içsel çatışmaları, pişmanlık ve takıntı temalarını merkeze alan, psikolojik çözümlemelerle örülü bir anlatıdır. Eser, bir anlatıcının bir yolculuk sırasında tanık olduğu farklı bir yaşam öyküsünün aktarımı şeklindedir.

Konu

Eser, bir gemi yolculuğunda anlatıcı ile karşılaşan bir doktorun anlattığı yaşam kesitine dayanır. Hollanda sömürgesi olan bir Güneydoğu Asya ülkesinde görev yapan bu doktor, bir gün zengin bir Avrupalı kadının kendisinden gizli bir kürtaj yapmasını istemesiyle sarsılır. Doktor, bu isteği önce geri çevirse de kısa süre içinde kadına karşı yoğun bir takıntı geliştirir ve onu takip etmeye başlar. Kadının Avrupa’ya dönerken gemide hayatını kaybetmesi üzerine doktor, onun son isteğini yerine getirmek ve itibarını korumak için cesedine refakat eder. Yolculuk boyunca yaşadığı suçluluk duygusu ve içsel çalkantılar, onu bir çeşit "amok koşusu"na sürükler. En sonunda, doktor intihar ederek yaşamına son verir.

Tema

Takıntı ve Psikolojik Saplantı: Doktorun kadına duyduğu saplantılı tutum, eserin merkezindeki psikolojik çatışmadır.

Pişmanlık ve Vicdan Azabı: Karakterin geçmişte yaptığı hataların etkisiyle yaşadığı yoğun vicdan muhasebesi eserin duygusal temelini oluşturur.

Batı ve Sömürgecilik: Olayların Güneydoğu Asya’daki bir sömürge ortamında geçmesi, Batı’nın dış dünyayla ilişkisini sorgulatan bir arka plan sunar.

Amok Koşusu: Malezya kültürüne özgü “amok” kavramı, kontrolsüz bir şekilde ölümüne koşma hâliyle anlatının metaforik temelini oluşturur.

Üslup

Eser, birinci tekil şahıs anlatımıyla sunulmuştur. Anlatıcı, gemide tanık olduğu bu dikkat çekici hikâyeyi okuyucuya aktarır. Stefan Zweig’in anlatı dili yalın ve psikolojik derinliğe sahiptir. İç monologlar, pişmanlık duygusu ve bilinç akışı gibi anlatım teknikleri sıkça kullanılır.

Roman Kahramanları

• Doktor: Olayların merkezindeki karakterdir. Kadına yardım etmeyi reddettikten sonra onu takıntı hâline getirir.
• Avrupalı Kadın: Gizli bir ameliyat (kürtaj) yaptırmak isteyen, soylu bir kadındır. Doktorun saplantılı davranışlarının kaynağı hâline gelir.
• Anlatıcı: Gemide doktorun anlattıklarını dinleyen ve eseri okuyucuya aktaran kişidir.
• Gemi Mürettebatı ve Yan Karakterler: Olayların geçtiği ortamı tamamlayan yardımcı figürlerdir.