Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Türkiye’nin başkenti Ankara’nın Ulus ilçesinde, Atpazarı semtinde, Ankara Kalesi’nin dış duvarının güneydoğu kıyısında yer alan bir arkeoloji müzesidir. Müze, Osmanlı döneminden kalma iki tarihi yapının, Mahmut Paşa Bedesteni ve Kurşunlu Han’ın restore edilerek yeni bir işlev kazandırılmasıyla oluşturulmuştur. Bugün, Paleolitik Çağ’dan günümüze uzanan Anadolu arkeolojik eserlerini kronolojik bir sırayla sergileyen müze, kendine özgü koleksiyonlarıyla dünyanın sayılı müzeleri arasında yer almaktadır. Bu bağlamda 19 Nisan 1997 tarihinde İsviçre’nin Lozan kentinde 68 müze arasından birinci seçilerek “Avrupa’da Yılın Müzesi” unvanını kazanmıştır.

^{Anadolu Medeniyetleri Müzesi (Kültür Portalı)}

Yapıların Tarihi

Müzenin ana binalarından Mahmut Paşa Bedesteni'nin, Fatih Sultan Mehmed dönemi sadrazamlarından Mahmut Paşa tarafından 1464-1471 yılları arasında yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Kitabesi bulunmayan yapının, klasik Osmanlı bedesten planına sahip olduğu bilinmektedir. Ortada 10 kubbe ile örtülü dikdörtgen bir kapalı mekan ve çevresinde beşik tonozlarla örtülü 102 dükkandan oluşan bir arasta yer alır. Tarihi kaynaklara göre, Ankara sof kumaşlarının dağıtımı bu bedestenden yapılmıştır.

Kurşunlu Han ise, yine Fatih dönemi sadrazamlarından Mehmet Paşa tarafından İstanbul’un Üsküdar semtindeki imaretine vakıf olarak inşa ettirilmiştir. Kitabesi olmayan hanın, 15. yüzyılın ilk yarısında var olduğu, 1946’daki onarım sırasında bulunan II. Murat’a ait sikkelerle desteklenmektedir. Tipik bir Osmanlı şehir hanı olan yapı, ortada bir avlu, çevresinde revaklar ve iki katlı odalardan oluşur. Her iki yapı, 1881 yılındaki yangından sonra terk edilmiş, daha sonra müze olarak kullanılmak üzere restore edilmiştir.

^{Anadolu Medeniyetleri Müzesi (Kültür Portalı)}

Müzenin Kuruluşu ve Gelişimi

Ankara’da ilk müze fikri, 1921 yılında Kültür Müdürü Mübarek Galip Bey tarafından Ankara Kalesi’nin Akkale Burcu’nda hayata geçirilmiştir. Ancak bu alanın sınırlı kapasitesi ve Mustafa Kemal Atatürk’ün merkezde bir “Eti Müzesi” kurma isteği doğrultusunda daha geniş bir mekana ihtiyaç duyulmuştur. Hitit eserlerinin Ankara’ya toplanmasıyla, 1936’da Hars Müdürü Hamit Zübeyr Koşay’ın önerisi doğrultusunda Mahmut Paşa Bedesteni ve Kurşunlu Han’ın restorasyonu gündeme gelmiş, 1938’de başlayan çalışmalar 1968’de tamamlanmıştır.

Bedestenin kubbeli orta mekanının onarımı 1940’ta bitirilmiş, eserler Alman arkeolog H. Guterbock liderliğindeki bir heyet tarafından yerleştirilmeye başlanmış ve 1943’te bu bölüm ziyarete açılmıştır. Müze, 1968’de son şeklini almış; Mahmut Paşa Bedesteni teşhir salonu, Kurşunlu Han ise idari bina olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Koleksiyonlar ve Bölümler

Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Anadolu’nun arkeolojik mirasını kronolojik bir sırayla sunar:

• Paleolitik Çağ Bölümü: Günümüzden 1 milyon yıl önce başlayıp 11 bin yıl önce sona eren bu döneme ait taş aletler, mikrolitik silahlar ve avcılık-toplayıcılık dönemine dair buluntular sergilenir.

• Neolitik Çağ Bölümü: MÖ 10.000-5.500 yılları arasını kapsayan bu bölüm, Çatalhöyük ve Hacılar eserleriyle temsil edilir. Tarımın başlangıcı, hayvan evcilleştirme ve dünyanın ilk şehir planı sayılan Çatalhöyük duvar resmi dikkat çeker.

• Kalkolitik Çağ Bölümü: MÖ 5.500-3.000 yılları arasında maden işçiliğinin başladığı bu dönem, Hacılar, Canhasan ve Alacahöyük gibi merkezlerden gelen eserlerle sunulur.

• Erken Tunç Çağı Bölümü: MÖ 3000-1950 yıllarında kent devletlerinin kurulduğu bu döneme ait tunç, altın ve gümüş objeler, Alacahöyük ve Horoztepe kral mezarlarından gelen buluntularla sergilenir.

• Asur Ticaret Kolonileri Bölümü: MÖ 2. binin başında Anadolu’da yazılı tarihin başladığı bu dönem, Kültepe tabletleri ve ritonlarla temsil edilir.

• Hitit Bölümü: MÖ 1750-1200 yılları arasında Anadolu’nun ilk merkezi devleti Hititlere ait İnandık vazosu, tunç tablet ve çivi yazılı eserler öne çıkar.

• Frig Bölümü: MÖ 1200 sonrası Anadolu’ya gelen Friglere ait maden ve ahşap işçiliği örnekleri Gordion Tümülüsleri’nden gelen eserlerle sergilenir.

• Urartu Bölümü: MÖ 900-600 yılları arasında Doğu Anadolu’da kurulan Urartu Devleti’ne ait tunç ve fildişi eserler, özellikle Altıntepe’den gelen aslan heykelciği ile dikkat çeker.

• Taş Eserler Salonu: Hitit ve Geç Hitit dönemlerine ait kabartmalar, Frig mezar süslemeleri ve Kral Mutallu heykeli gibi eserler yer alır.

Müzenin Önemi

Anadolu Medeniyetleri Müzesi, 2014’te yenilenen sanal turlar ve Göbeklitepe replikaları gibi modern sergileme yöntemleriyle tarihi bir yolculuk vaat eder. Bahçesinde Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait mezar stelleri ve heykeller bulunur. Müze, Anadolu tarihini barındıran zengin koleksiyonuyla hem bilimsel araştırmacılar hem de ziyaretçiler için tercih edilir bir konumda bulunur.