Köken

Zamanla ilgili sıfat ve zarf olarak kullanılan “anlık”, Arapça ān (آن) sözcüğünden gelir. Bu kök, “şimdiki zaman, şu an” anlamındadır. Türkçedeki -lık ekiyle birleşerek “kısa sürede gerçekleşen, bir anda olan” anlamında sıfat ve zarf halini almıştır. Zihinsel yeti anlamındaki “anlık” ise Eski Türkçe ang (idrak, anlama) kökünden türemiştir. Bu kökten türeyen an, “anlama, kavrama” anlamına gelir. Üzerine getirilen -lık ekiyle birlikte, özellikle felsefe ve psikolojide “müdrike, entelekt” karşılığı olarak kullanılır.

Kullanım Alanları

Kısa süren zaman dilimini nitelemek için: Ani gelişen olaylar, tepkiler, duygular veya değişimleri tanımlamada kullanılır.

Geçici durumları belirtmek için: Kalıcı olmayan, gelip geçici şeyleri vurgular.

Spontane gelişen şeyleri anlatmak için: Önceden planlanmamış, doğaçlama ortaya çıkan durumları niteler.

Zamanla sınırlı bilgi veya iletişimi belirtmek için: Genellikle teknolojik bağlamda “anlık mesaj”, “anlık bildirim” gibi ifadelerle kullanılır.

Zihinsel yetiyi tanımlamak için: Psikoloji ve felsefede “anlama gücü”, “akıl yürütme yetisi” anlamında kullanılır.

Algılama ve kavrama becerisi olarak: Bir şeyi sezgisel ya da düşünsel olarak hemen kavrama yetisini anlatır.