Niğde il merkezine bağlı Aşağı Kayabaşı Mahallesi’nde yer alan Aşağı Kayabaşı - Begüm Camii, aslen 19. yüzyılda Rum Ortodoks cemaati tarafından kilise olarak inşa edilmiştir. Yapının giriş kapısı üzerindeki kitabeye göre 1835-1841 yılları arasında yapılmıştır. Mimari açıdan üç nefli bazilika planına sahip olan bu yapı, kesme bazalt taşı ve sarı trakit taşı gibi dönemin karakteristik malzemeleriyle inşa edilmiştir. Zamanla işlev değiştirerek cami olarak kullanılmaya başlanan yapı, günümüzde halk arasında “Begüm Camii” adıyla anılmaktadır. 

^{Aşağı Kayabaşı-Begüm Camii(Türkiye Kültür Portalı)}

Mimari Özellikler

Yapı, doğu-batı doğrultusunda üç nefli bazilika planında inşa edilmiştir. Naos bölümü, her sırada dörder sütunun yer aldığı iki sütun dizisiyle üç sahına ayrılmıştır. Orta sahın, yan sahınlara kıyasla hem daha yüksek hem de daha geniştir. Yapının inşasında düzgün kesme bazalt taşı ile sarı trakit taşı kullanılmıştır. Batı cephesinde yedi bölümlü bir narteks yer almakta olup, bu bölüm yapıyı kuzey ve güneyden “U” şeklinde çevrelemektedir. Galeri katına güneybatı köşesinde yer alan ahşap merdivenle çıkılmakta ve bu kat, tıpkı narteks gibi üç cepheden devam etmektedir.

Yapının kuzey ve güney cephelerinde dörder pencere bulunmakta, ayrıca güney cephede naosa açılan bir kapı yer almaktadır. Giriş kapısı üzerindeki kitabe Karamanlıca olup, 1838–1841 yıllarını işaret etmektedir. Doğu cephede dışa taşkın üç yarım yuvarlak apsis yer almakta; iç mekânda bema bir basamakla yükseltilmiştir. Ana apsis, yan apsislerden daha geniş tutulmuş olup, her apsisin içinde birer adet aidicula (niş) bulunmaktadır.

Süslemeler ve Tavan

Semerdan biçimli tavan ve kemerlerin iç yüzeylerinde geometrik bezemeler mevcuttur. Revakların üzeri beşik tonozla örtülmüş olup sarı, mavi ve kiremit rengiyle boyanmıştır. Kapının yanındaki ve üstündeki süslemeler günümüzde badana ile kapatılmıştır.

Güncel Kullanım ve Koruma Durumu

Bugün cami olarak hizmet veren yapı, halk arasında “Begüm Camii” adıyla bilinmektedir. Yapının genel korunmuşluğu iyidir ancak tavan ve fresklerde dökülmeler görülmektedir. Duvarlar sıva ile kaplandığı için orijinal freskler hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır.