Atatürk Orman Çiftliği, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Atatürk’ün tarıma dayalı ekonomik kalkınma vizyonu doğrultusunda kurulmuş, hem çiftçi kesimine hem de tarım sektörüyle ilgili devlet kuruluşlarına örnek olmak amacı güden bir çiftliktir. Atatürk, çiftçilerin topraksız bırakılmaması gerektiğine ve onların verimli bir şekilde çalışabilmeleri için modern makinelerle desteklenmeleri gerektiğine büyük önem vermiştir. Bu düşüncelerin bir yansıması olarak, Atatürk Orman Çiftliği kurularak tarımın modernleşmesi için bir model teşkil edilmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk, Atatürk Orman Çiftliğinde - (Fırat Gökdemir)
Atatürk’ün Tarım ve Köylüye Bakışı
Cumhuriyetin kuruluş yıllarında Türkiye, büyük ölçüde tarıma dayalı bir ekonomiye sahipti ve nüfusun büyük bir kısmı kırsal kesimde yaşıyordu. Atatürk, köylüleri memleketin gerçek sahibi ve efendisi olarak görmüş, onların toprak sahibi olmalarını, verimli çalışabilmeleri için ise modern makinelerle desteklenmeleri gerektiğini savunmuştur. Ayrıca, kooperatifçiliğin önemine de değinmiş, köylülerin daha verimli çalışabilmeleri için modern tarım yöntemlerine geçilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Bu düşünceler, Atatürk Orman Çiftliği’nin kurulmasının temel nedenlerini oluşturmuştur.
Mustafa Kemal Atatürk Traktör Üzerinde (Atatürk Araştırma Merkezi)
Atatürk Orman Çiftliği Kuruluyor
Atatürk Orman Çiftliği, 5 Mayıs 1925 tarihinde, önce 20.000 dekar, ardından Balgat, Etimesgut, Çakırlar, Macun, Güvercinlik, Tatar ve Yağmurbaba gibi arazilerin de satın alınmasıyla 52.000 dekar alanda, Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle kurulmuştur. Bu çiftlik, Atatürk’ün kendi kişisel mülküydü ve modern tarımın ve hayvancılığın örneklerini sergileyen bir merkez olarak tasarlanmıştır.
Atatürk Orman Çiftliği, bu hedeflerle yalnızca tarım ve hayvancılığa dair verimliliği artırmayı değil, aynı zamanda halkın yaşam kalitesini yükseltmeyi amaçlamıştır. Bu çiftlik, tarımın modernleşmesi ve halkın sağlıklı gıda üretimi konusunda örnek teşkil eden önemli bir proje olmuştur.
Atatürk Orman Çiftliği Yeni Dikilmiş Fidanlar, 2018 (AA)
Çiftlikte Yapılan Faaliyetler ve Üretimler
Atatürk Orman Çiftliği, kurulduğu ilk yıllardan itibaren tarım ve hayvancılık alanlarında birçok faaliyete imza atmıştır. Çiftlikte ekilen tahılların büyük kısmını buğday oluşturmuş, arpa üretimi özellikle 1934’te kurulan bira fabrikası sayesinde artmıştır. Ayrıca, küçükbaş hayvancılıkla da ilgilenilmiş, merinos, karagül, kıvırcık koyunları ve Ankara keçisi yetiştirilmiştir.
Çiftlikte modern tarım yöntemleriyle verimli meyve bahçeleri ve sebze bahçeleri de oluşturulmuştur. 1930 yılına gelindiğinde yüz elli dönümü aşan meyve bahçeleri kurulmuş, 1950’lere gelindiğinde ise sebze bahçeleri 72 dönüme kadar ulaşmıştır. Bu bahçelerde elma, erik, armut, ceviz gibi meyveler yetiştirilmiş, aynı dönemde on bin asma çubuğu dikilmiştir. Ayrıca, akasya, dişbudak, karaağaç, gladiçya gibi ağaçlar ekilmiş, ormanlık alanlar oluşturulmuştur.
Çiftlikte arıcılıkla da ilgilenilmiş, 1931’de yüz on kovan kurulmuştur. Hayvancılık ve tarım faaliyetlerinin yanı sıra, Atatürk Orman Çiftliği, sanayi faaliyetleriyle de dikkat çekmiştir. Çiftlikte malt, bira, soda, gazoz, buz fabrikaları, süt ve yoğurt üretim tesisleri, şarap fabrikaları ve deri fabrikası bulunuyordu.
Yapılar ve İmalatlar
Atatürk Orman Çiftliği'nin altyapısı da oldukça genişti. 1926 yılında yapılan idare binası, imalathaneler, hangarlar, ahırlar, mutfak ve diğer işçi binalarının inşası Philipp Holzman adlı Alman şirketine yaptırılmıştır. Yapım maliyeti yaklaşık 430.000 lira olmuştur. Çiftlikte ayrıca motorculuk, tesviye, tornacılık, marangozluk, dökümcülük gibi atölyeler de kurularak, sanayi üretimi yapılmıştır.
Çiftlik Lokantası (Atatürk Araştırma Merkezi)
Atatürk’ün Bağışları ve Devlete Devri
Atatürk, kurduğu çiftliklerin sürdürülebilirliğini sağlamak ve kuruluş amaçlarının devamlılığını temin etmek amacıyla, 11 Haziran 1937 ve 13 Haziran 1937 tarihlerinde yazdığı iki yazı ile Orman Çiftliği ve diğer çiftliklerini Hazine'ye bağışlamıştır. Bu bağışlar, Atatürk'ün çiftliklerinin amacına uygun bir şekilde yönetilmesi için yapılmıştır.
Bağışın ardından, 1 Ocak 1938 tarihinde kabul edilen 3308 sayılı yasa ile Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu (DZİK) kurulmuş ve bütün çiftliklerin taşınmazları bu kuruma devredilmiştir. Bu yasa ile birlikte, çiftlikler devlet tarafından yönetilmeye başlanmış, böylece Atatürk’ün kurduğu bu önemli tarım ve hayvancılık alanları, ülkenin ekonomik gelişimine katkıda bulunmaya devam etmiştir.
Bağış sonrası, Orman Çiftliği, "Gazi Orman Çiftliği" adıyla faaliyetlerini sürdürmeye devam etmiştir. Bu süreç, Atatürk’ün çiftliklerinin halkın hizmetinde kalmasını sağlayarak, devletin tarım politikaları çerçevesinde önemli bir örnek oluşturmuştur.
Atatürk Orman Çiftliği’nin Yasal Düzenlemeler ve Değişimi
Atatürk, kurduğu çiftlikleri 1937'de hazineye bağışlamış ve 1938’de Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu (DZİK) tarafından yönetilmesini sağlamıştır. 1950’de ise Atatürk Orman Çiftliği (AOÇ), 5659 sayılı kanun ile Tarım Bakanlığı’na bağlı bir tüzel kişilik olarak özerk hale gelmiştir. Çiftlik, zamanla genişletilmiş, şarapçılık gibi yeni faaliyetler eklenmiştir. Ancak Ankara'nın yapılaşması sonucu bazı faaliyetler sonlandırılmıştır. Yasayla, AOÇ arazisinin devri zorlaştırılmış, kamulaştırma ve projelere karşı koruma sağlanmıştır. 9. ve 10. maddeler, arazilerin devrini engellemek ve AOÇ'yi korumak amacı taşımaktadır.
Madde 9: "Müdürlüğün bütün malları devlet malı hükmündedir. Bu mallar aleyhine suç işleyenler, devlet malları aleyhine suç işleyenler gibi cezalandırılır."
Madde 10: "Atatürk Orman Çiftliği’nin bu kanunun yayımı tarihindeki sınırları içinde bulunan gayrimenkullerin gerçek veya tüzel kişilere devri, temliki ve kamulaştırılması özel bir kanunla izin alınmasına bağlıdır."
Atatürk Orman Çiftliği’nin Şimdiki Kullanımı
Atatürk Orman Çiftliği’nin günümüzdeki kullanımı, giderek azalan tarım ve hayvancılık üretimiyle şekillenmiştir. Çiftliğin arazisi, kentin altyapısının gereksinimleri nedeniyle parçalara ayrılmış ve tarımsal işlevini yitirmiştir. Büyükbaş hayvancılık azalırken, süt üretimi için dışarıdan süt temin edilmektedir. Hayvancılıkla ilgili diğer fabrikalar da kapanmıştır. Şarap üretimi, bağcılık yapılmadığı için dışarıdan alınan üzümlerle devam etmektedir. Çiftlik arazisinin büyük kısmı artık tarımsal üretim dışında, orman, park, yol gibi farklı amaçlarla kullanılmaktadır.
Atatürk Orman Çiftliği Üretimi Gıdalar (Tarım ve Orman Dergisi)
Bugün çiftlik, genellikle hayvanat bahçesi, piknik alanları ve lokantalar gibi rekreasyonel faaliyetlerle kullanılmaktadır. Ayrıca, üretilen süt ve süt ürünleri, şarap ve dondurma gibi gıda maddeleri Ankara ve çevresinde pazarlanmaktadır.
