Atomik absorpsiyon spektroskopisi (AAS), gaz haline getirilmiş atomların belirli dalga boyundaki ışığı absorplaması esasına dayanan bir analiz yöntemidir. Atomlar, düşük enerjili (temel) düzeyden daha yüksek (uyarılmış) enerji düzeylerine geçerken bu enerjiyi absorplarlar. Bu geçiş sırasında ölçülen absorpsiyon miktarı, temel düzeyde bulunan atom sayısı ile orantılıdır. Böylece, örnekteki elementin konsantrasyonu tayin edilir. AAS, özellikle eser miktardaki metal iyonlarının tayininde üstün hassasiyet sunar.

Sistem Bileşenleri

AAS cihazı dört temel bileşenden oluşur: ışık kaynağı, atomlaştırıcı sistem, monokromatör ve dedektör. Işık kaynağı olarak en sık kullanılan sistem, oyuk katot lambalarıdır. Bu lambalarda katot, analiz edilecek elementten yapılmıştır ve o elemente özgü dalga boyunda ışık üretir. Alternatif olarak, elektrotsuz boşalım lambaları da uçucu elementler için geliştirilmiştir.

Atomlaştırıcı, çözeltideki elementlerin atomik buhar haline getirildiği bölümdür. En yaygın kullanılan sistem alevli atomlaştırmadır. Yakıt gazı (asetilen) ve oksitleyici (hava veya N2O) birlikte yakılarak alev oluşturulur ve bu aleve örnek çözeltisi püskürtülür. Daha hassas analizler için, grafit fırın gibi elektrotermal atomlaştırıcılar tercih edilir. Bu sistemler çok küçük örnek hacimleri ile yüksek duyarlılık sağlar.

Monokromatör, oyuk katot lambasından çıkan ışık demetinden yalnızca analiz yapılacak elemente özgü dalga boyunun seçilmesini sağlar. Işık dedektör aracılığıyla ölçülür; genellikle fotoçoğaltıcı tüpler kullanılır ve ışık sinyali elektrik sinyaline dönüştürülerek analiz edilir.

Engellemeler ve Giderilmesi

AAS analizlerinde çeşitli engellemelerle karşılaşılabilir. Kimyasal engellemeler, alevde meydana gelen reaksiyonlar sonucu oluşabilir. İyonlaşma engellemesi, yüksek sıcaklıklarda atomların iyonlaşmasıyla oluşur ve genellikle iyonlaşma baskılayıcılar eklenerek giderilir. Spektral engellemeler, farklı maddelerin aynı dalga boyunda absorpsiyon yapmasıyla oluşur. Bu durumlarda alternatif dalga boyları ya da maskelayıcı reaktifler kullanılabilir. Zemin engellemeleri ise matris etkilerinden kaynaklanır.

Uygulama Alanları

Atomik absorpsiyon spektroskopisi, çevre analizlerinde (içme suları, atık sular), gıda ve içecek sektöründe, metalurjik analizlerde, farmasötik ürün kontrollerinde ve biyolojik örneklerde metal iyonu düzeylerinin tayininde kullanılır. Özellikle kurşun, kadmiyum, arsenik, civa gibi toksik elementlerin iz düzeyde tayininde tercih edilmektedir.

^{Atomik Atomik Absorpsiyon Spektroskopisi uygulama tekniği}

Önemi ve Değerlendirme

Yüksek hassasiyet, düşük saptama sınırı, seçicilik ve güvenilirlik gibi avantajlarıyla AAS, modern kimya laboratuvarlarının temel analiz araçlarından biri olmuştur. Özellikle elementel analiz alanında, klasik yöntemlere kıyasla çok daha az örnek ve reaktif gereksinimiyle üstün performans sunar