Avrupa Birliği’nde Rusya kaynaklı doğalgaz ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatının sonlandırılması, 2025 yılı boyunca hazırlanan planlar, kurumlar arası müzakereler ve Parlamento oylaması üzerinden aşamalı bir politika çerçevesine bağlanmıştır. Süreç; yeni sözleşmelerin engellenmesi, spot ve kısa vadeli alımların sınırlandırılması, boru hattı gazının belirli bir takvime göre durdurulması ve uzun vadeli sözleşmelerin kapsamına uzanan düzenleme başlıklarıyla şekillenmiştir.  

Kurumsal Sürecin İşleyişi

Süreç, AB Konseyi, Avrupa Parlamentosu (AP) ve AB Komisyonu ekseninde ilerlemiştir. Komisyonun 2027 sonuna kadar Rusya’dan tüm doğalgaz ve LNG ithalatının aşamalı biçimde azaltılmasına yönelik yasal önlemleri hazırlayacağını duyurması, 2025 ilk yarısında düzenleme zemininin oluşturulduğunu göstermiştir.  

AB Konseyi tarafında ise üye ülkelerin enerji bakanlarının katıldığı toplantıda, Rusya’dan gaz ithalatının aşamalı biçimde durdurulmasına ilişkin kurallar üzerinde görüş birliğine varıldığı ve bu çerçevede AP ile yürütülecek müzakerelerde izlenecek pozisyonun belirlendiği aktarılmıştır.  

Avrupa Komisyonu’nun 2025 Planları

Komisyonun yayımladığı planlarda, mevcut sözleşmeler kapsamındaki Rus doğalgazı ve LNG ithalatının 2027 yıl sonuna kadar yasaklanması için Haziran ayında yasal teklif sunulacağının belirtildiği kaydedilmiştir. Aynı planlarda, 2025 yılı sonuna kadar yeni anlaşmalar ve mevcut spot sözleşmeler kapsamında Rus gazına yasak getirilmesine dönük bir başka öneri hattı da yer almıştır.  

Bu aşamada, yeni AB yasama tekliflerinin hem AP’nin hem de üye ülkelerin nitelikli çoğunluğu üzerinden onayına ihtiyaç duyduğu belirtilmiş; ayrıca doğalgaza yaptırım uygulanması için oy birliği gerektiren yaptırım mekanizmasının, farklı bir yasal çerçeve arayışını gündeme getirdiği vurgulanmıştır.  

AB Konseyi’nin Kademeli Sonlandırma Takvimi

Konsey açıklamasında, 1 Ocak 2026’dan itibaren yeni sözleşmelerin, 17 Haziran 2026’dan itibaren mevcut kısa vadeli sözleşmelerin ve 1 Ocak 2028’den itibaren uzun vadeli sözleşmelerin kapsamına uzanan bir aşamalı sonlandırma takvimi aktarılmıştır. Bu yaklaşımda “2028’den itibaren Rus gazına tam yasak” ifadesinin kullanıldığı belirtilmiştir.  

Aynı çerçevede, mevcut sözleşmelerde yapılacak değişikliklere yalnızca dar kapsamlı biçimde izin verileceği; tedarikte sorun yaşayabilecek denize kıyısı olmayan AB ülkelerine belirli ölçüde esneklik sunulabileceği ifade edilmiştir.  

Kurumlar Arası Uzlaşı ve Nihai Takvim

Aralık ayı başında AB Konseyi ile AP temsilcileri arasında yürütülen müzakerelerde uzlaşı sağlandığı ve Rusya’dan doğal gaz ithalatının bitirilmesine yönelik plana ilişkin geçici anlaşmaya varıldığı açıklanmıştır. Bu çerçevede, Rusya’dan LNG ithalatının 2026 sonunda, boru hattı gazı ithalatının ise 2027 sonbaharında kademeli ve yasal olarak bağlayıcı biçimde yasaklanacağı ifade edilmiştir.  

Geçici anlaşmanın yürürlüğe girişinin, bu aşamadan sonra AB Konseyi ve AP tarafından resmen onaylanmasına bağlandığı kaydedilmiştir.  

Avrupa Parlamentosu Kararı

AP Genel Kurulu’nda düzenlemenin görüşüldüğü ve 2026’dan itibaren boru hattı ve LNG ithalatına kademeli yasak getirilmesini içeren yasanın 500 “evet” ve 120 “hayır” oyuyla kabul edildiği aktarılmıştır.  

Bu kabulün içeriğinde, Rusya’dan LNG ithalatının 2026 sonuna kadar, boru hattı gazı ithalatının ise 30 Eylül 2027 tarihine kadar bitirilmesi hedefi yer almıştır.  

Ayrıca 2026 yılında spot piyasadan yapılan Rus LNG ithalatının birlik genelinde yasaklanacağı; boru hattı üzerinden yapılan gaz ithalatının 30 Eylül 2027’ye kadar aşamalı olarak sona erdirileceği ifade edilmiştir.  

Yasanın Onaylanması ve Yürürlüğe Girişi

Yasanın, AP aşamasından sonra AB Konseyi’nde onaylanmasının ardından AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanarak yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.  

Düzenlemenin üye ülkeler tarafından nitelikli oy çokluğu ile kabul edilebilecek şekilde kurgulandığı ve bu yapının, Moskova’dan doğalgaz ithalatını sürdürmek isteyen bazı üye ülkeler tarafından engellenemeyeceği ifade edilmiştir.  

Uygulama Takvimi ve Tarihsel Ayrımlar

Süreçte iki ayrı tarih seti öne çıkmıştır. Konseyin Ekim 2025’te belirlediği müzakere pozisyonunda, uzun vadeli sözleşmeler için 1 Ocak 2028 tarihi eşik olarak aktarılmış; bunun 2028 başında tam sonlandırma hedefiyle birlikte anıldığı görülmüştür.  

Aralık 2025’te kurumlar arası uzlaşı ve Parlamento oylamasıyla birlikte ise LNG için 2026 sonu, boru hattı gazı için 30 Eylül 2027 tarihi ve “2027 sonbaharı” vurgusu öne çıkmıştır.    

Bu görünüm, 2025 boyunca hazırlanan taslaklar ile nihai siyasi uzlaşı/oylama metinlerinin takvim üzerinde farklı eşikler üretebildiğini; özellikle uzun vadeli sözleşme boyutunun Ekim’de 2028 ekseninde, Aralık’ta ise 2027 sonbaharı–30 Eylül 2027 ekseninde kamuya yansıdığını göstermiştir.    

Rusya’nın AB Gaz İthalatındaki Payındaki Değişim

Savaş öncesi döneme kıyasla Rusya’nın AB gaz ithalatındaki payının gerilediği, farklı metinlerde farklı zaman işaretleriyle aktarılmıştır. Von der Leyen’in açıklamasında, AB’nin Rusya’dan LNG ve boru hattı ile doğal gaz ithalatının yüzde 45 seviyesinden yüzde 13’e indiği ifade edilmiştir.^【1】   

Parlamento oylaması sonrasına ilişkin bir aktarımda ise “Ekim ayı itibarıyla” Rusya’nın AB gaz ithalatındaki payının yüzde 12 seviyesinde bulunduğu; savaşın başlangıcından önce bu oranın yüzde 45 olduğu belirtilmiştir.  

Ayrıca, AB’nin 2021 itibarıyla kullandığı doğal gazın yüzde 45’ini Rusya’dan tedarik ettiği, geçen yıl itibarıyla bu oranın yüzde 19’a kadar gerilediği bilgisi de yer almıştır.  

Sözleşmeler ve Hukuki Uygulama Tartışmaları

Komisyonun, Rus doğalgazını yasaklamak için hangi yasal seçenekleri kullanacağını o aşamada belirtmediği; önerilerin şirketleri sözleşmeden kurtarabilecek “mücbir sebep” anlamına geleceği yönünde bir değerlendirme yapıldığı aktarılmıştır. Avukatların ise bunun, alıcıları cezalara veya tahkime maruz bırakmadan uygulanmasının zor olabileceğini belirttikleri kaydedilmiştir.  

Bu çerçevede, Avrupalı alıcıların Gazprom ile “al ya da öde” sözleşmelerinin bulunduğu ve teslimatların reddi halinde sözleşme kapsamındaki gazın büyük kısmının bedelini ödeme yükümlülüğü doğurabildiği ifade edilmiştir.  

Parlamento ve Konsey Metinlerinde Ortak Düzenleyici Çekirdek

Parlamento kararına ilişkin metinlerde ortak çekirdek; 2026’dan itibaren kademeli yasak yaklaşımının benimsendiği, LNG tarafında 2026 sonu eşiğinin ve boru hattı tarafında 30 Eylül 2027 eşiğinin hedeflendiği, yürürlüğe girişin ise Konsey onayı ve Resmi Gazete yayımlanmasıyla tamamlanacağı yönünde şekillenmiştir.