Avrupa tavşanı (Oryctolagus cuniculus), Leporidae familyasına ait, cinsinin tek temsilcisi olan ve tüm evcil tavşan ırklarının atası kabul edilen bir memelidir. Eski Dünya tavşanı veya evcil tavşan olarak da bilinir. Ekolojik olarak önemli bir otobur olan bu tür, hem tarımsal zararlı hem de birçok ekosistemde kilit tür (keystone species) olarak kabul edilir.

Morfolojik Özellikler

Avrupa tavşanının yabani formları, ortalama 1,5 ila 2,5 kg ağırlığa ve 38 ila 50 cm arasında değişen bir vücut uzunluğuna sahiptir. Evcil varyantlar ise yetiştirilme amaçlarına bağlı olarak bu ölçülerin üzerine çıkabilir. Türün genel kürk rengi, genellikle gri, siyah ve kahverengi tonlarından oluşmakla birlikte, bazen kırmızımsı pigmentasyon da görülebilir. Vücudun alt kısımları daha soluk gri renkteyken, kuyruğun alt yüzeyi karakteristik olarak beyazdır.

Morfolojik olarak, diğer tavşan (Leporidae) türlerine kıyasla kulakları daha kısa ve bacakları daha az güçlüdür. Fizyolojik açıdan endotermik ve homoiotermik (sabit vücut ısılı) olup, iki taraflı simetriye sahiptir. Evcilleştirme süreci, boyut, kürk tipi, renk desenleri ve genel morfoloji açısından Avrupa tavşanında çeşitlilik yaratmıştır.

^{Avrupa Tavşanı (pixabay)}

Coğrafi Dağılım ve Habitat

Son Buzul Çağı, türü İber Yarımadası ve Fransa ile kuzeybatı Afrika'nın küçük bölgeleriyle sınırlamıştır. Ancak insan faaliyetleri ve bu türün uyum yeteneği sayesinde, Avrupa tavşanları bugün Asya ve Antarktika hariç her kıtada vahşi doğada bulunmaktadır.

Avrupa tavşanı, biyocoğrafik olarak Palearktik bölgede yerlidir ve Nearktik, Oryantal, Etiyopyalı, Neotropikal, Avustralya ve okyanus adalarına ise insanlar tarafından tanıtılmıştır. Kozmopolit olarak kabul edilir. Tercih ettiği doğal ortamlar arasında, yumuşak, kumlu topraklı (kolay yuvalama için) deniz seviyesine yakın kuru alanlar bulunur. Çalılık tarlalar, sağladıkları örtü nedeniyle tercih edilir, ancak ormanlar da yerleşim yeridir. Özellikle Orta Avrupa'da Avrupa tavşanı, şehirlerde insanlarla bir arada yaşamayı öğrenmiş ve park ve mezarlıkların yanı sıra bahçe ve çimenliklerde de yuva kurmuştur.

Habitat bölgeleri ılıman ve karasal; karasal biyomları ise savan veya çayırlık, orman ve tarımsal alanlardır. Ayrıca kentsel ve banliyö alanlarında da bulunurlar.

Davranış ve İletişim

Avrupa tavşanları sosyal, bölgesel hayvanlardır. Uygun toprak koşulları ve yem tedariki izin verirse, büyük, karmaşık yuva sistemlerinde (warrens) gruplar halinde yaşamayı tercih ederler. Tipik bir koloni, her iki cinsiyetten altı ila on yetişkinden oluşur. Kolonilerde belirgin baskınlık hiyerarşileri bulunur, bu da özellikle erkekler için önemlidir. Bölgesellik üreme mevsiminde baskın erkekler arasında belirgindir.

Avrupa tavşanı genellikle gece aktiftir, günlerini yer altında geçirir ve akşamdan sabaha kadar yiyecek arar. Genellikle sessiz olmalarına rağmen, korktuklarında veya yaralandıklarında yüksek sesli çığlıklar atabilirler. Birbirleriyle koku ipuçları ve dokunma yoluyla iletişim kurarlar ve tehlike uyarısı yapmak için arka bacaklarını yere vururlar. İletişim kanalları arasında görsel, dokunsal, akustik ve kimyasal bulunur. Diğer iletişim modları titreşimlerdir.

Beslenme Şekilleri

Avrupa tavşanı genelleşmiş bir otoburdur. Otlar, yapraklar, tomurcuklar, ağaç kabuğu ve köklerden oluşan çeşitli bir diyetle beslenir. Bahçıvanlar, marul, lahana, kök sebzeler ve tahılları yedikleri için onları bilirler. Diyetin nispeten düşük besin değeri ve yüksek sindirilemeyen malzeme içeriği olmasına rağmen, Avrupa tavşanı yiyeceklerinden ek besin almak için dışkıyı yeniden yiyen (koprofaji) birkaç tavşan türünden biridir.

^{Avrupa Tavşanı (Pexels)}

Üreme

Tavşanlarda çiftleşme genellikle çok eşlidir ancak erkekler belirli dişileri tekeline almaya çalışır. Avrupa tavşanı yıl boyunca üreyebilir, ancak çoğu üreme faaliyeti yılın ilk yarısında gerçekleşir. Gebelik süresi 30 ila 37 gün arasındadır, ortalama 30 gündür ve ortalama doğumda 5 ila 6 yavru bulunur. Dişiler doğum sonrası kızgınlık (postpartum estrus) yaşarlar. Tavşanların üreme başarısının bir nedeni, yumurtaların yalnızca çiftleşmeye tepki olarak salındığı indüklenmiş ovülasyondur.

Yavrular dört haftalıkken sütten kesilir (ortalama 28 gün), yaklaşık sekiz aylıkken cinsel olgunluğa ulaşır ve dokuz yıla kadar yaşayabilirler. Ancak, yaşamın ilk yılındaki ölüm oranları sıklıkla %90'ı aşar. Dişiler, altricial yavrularına annelik bakımı sağlarlar; erkekler ise yavru bakımına dahil olmazlar.

İnsanlar İçin Ekonomik Önemi

Eski Dünya tavşanları, ekonomik açıdan önemli memeli türlerinden birini temsil eder. Vahşi Avrupa tavşanı, Avrupa'da popüler bir av hayvanıdır. Bu türün çeşitleri et, deri ve yün için ticari olarak yetiştirilir. Ayrıca tıbbi araştırmalarda ve kimyasalların ve tüketici ürünlerinin güvenliğini test etmek için kullanılırlar.

Bununla birlikte, Avrupa tavşanı tanıtıldığı çoğu yerde başarılı olmuş ve birçok bölgede tarımsal zararlı olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, tanıtıldıkları bazı bölgelerde ekolojik hasara neden olmuşlardır. Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkeler, onları kontrol etmek veya yok etmek için her yıl milyonlarca dolar harcamaktadır.

Koruma Durumu

Avrupa tavşanından daha az nesli tükenme tehlikesi altında olan çok az memeli türü vardır. Evcil hayvan ve av hayvanı olarak insanlar için değerli olmasının yanı sıra, vahşi popülasyonlar dünyanın birçok yerinde başarılı bir şekilde yerleşmiştir. Ancak, Atlantik ve Akdeniz'deki adalarda bulunan Avrupa tavşanı çeşitlerinden biri risk altındadır. IUCN Kırmızı Listesi'ne göre koruma durumu Tehdide Yakın (Near Threatened) olarak listelenmiştir. ABD Federal Listesi ve CITES'te özel bir statüsü bulunmamaktadır.