Gökyüzüne şöyle bir baktığımızda, özellikle açık ve bulutsuz günlerde, Güneş’in güçlü ışığı altında parlayan mavi gök kubbenin içinde Ay’ı da seçebildiğimiz anlar olur. Gündüz vakti gökyüzü bu kadar aydınlıkken Ay’ın orada, adeta usulca süzülerek varlığını belli etmesi birçok kişinin dikkatini çeker. Hatta bu görüntü, ilk kez fark edenler için şaşırtıcı bile olabilir. Geceleri görmeye alıştığımız Ay’ın, Güneş’le aynı anda gökyüzünde bulunması insanın aklına şu soruyu getirir: Güneş tüm gökyüzünü aydınlatırken; Ay nasıl olur da görünür hale gelir? Bu durum doğa olaylarının iç içe düzenini anlamak açısından oldukça ilgi çekici bir örnektir.

^{Ay’ın Gündüz Gökyüzündeki Görünümü (pixabay)}

Gökyüzünde Bir Cismi Görebilmek Ne Anlama Gelir?

Bir gök cismi ya kendine vesile olan ışığı üretir ya da başka bir kaynaktan gelen ışığı yansıtarak görünür hale gelir. Örneğin yıldızlar, Güneş de dahil kendi enerjilerini üretip etrafa ışık saçan devasa enerji kaynaklarıdır. Gezegenler, uydular ve diğer gök cisimleri ise bu ışığı yansıtırlar. Yıldızlar çok parlak olmalarına rağmen, Dünya’dan bakıldığında Güneş’in dışında kalanlar oldukça uzak oldukları için zayıf görünürler. Bu nedenle gündüz vakti, Güneş’in güçlü ışığı diğer tüm zayıf ışık kaynaklarını bastırır ve yıldızları göremeyiz. Yani gökyüzünde bir cismi görebilmek, ondan gelen ya da yansıyan ışığın miktarına bağlıdır.

Ay Neden Gündüz Görünebilir?

Ay, Güneş ışığını yansıtan bir gök cismi olsa da onu diğerlerinden ayıran önemli bir fark vardır: Bize oldukça yakındır ve Güneş’ten aldığı ışığı çok güçlü bir şekilde yansıtır. Hatta Dünya’ya yıldızlardan ulaşan toplam ışıkla kıyaslandığında, Ay’dan gelen yansıma yaklaşık 100.000 kat daha fazladır. Bu yüksek yansıtma gücü sayesinde Ay, uygun konumdayken ve atmosfer koşulları elverişli olduğunda gündüz gökyüzünde de seçilebilir hale gelir. Her zaman görünmese de özellikle ilk dördün ve son dördün evrelerinde, Güneş ile Dünya arasındaki açısal konumu Ay’ı gözle seçilebilir kılar.

^{Sabah Namazı Sonrası Ay (Fotoğraf: Mehmet Bağcı)}

Ay Dışında Gündüz Görülebilen Başka Cisimler Var mı?

Güneş ve Ay dışında, gündüz gökyüzünde çıplak gözle fark edilebilecek kadar parlak olan tek gök cismi Venüs’tür. Ancak Venüs’ün bu parlaklığı, her zaman değil, yalnızca belirli zamanlarda ve özel koşullar altında görülür. Özellikle “Sabah Yıldızı” veya “Akşam Yıldızı” olarak anıldığı dönemlerde, yani gün doğumu veya gün batımına yakın saatlerde, Venüs gökyüzünde kısa süreliğine dikkat çekici bir şekilde parlayabilir. Bu parlaklık, Venüs’ü gökyüzünde gündüz bile izlenebilen nadir gezegenlerden biri yapar.

^{Sabah Namazı Öncesi Ay ve Venüs (Fotoğraf: Mehmet Bağcı)}

Gündüz Gökyüzünde Ay, Bir İstisna

Sonuç olarak, Ay’ın gündüz vakti gökyüzünde görülebilmesi aslında onun doğasına ve konumuna bağlı oldukça özel bir durumdur. Her gök cismi böyle bir ayrıcalığa sahip değildir. Ay, Dünya’ya nispeten çok yakın bir konumda bulunur ve yüzeyi Güneş’ten gelen ışığı oldukça verimli bir şekilde yansıtır. Bu iki özellik bir araya geldiğinde, Ay diğer gök cisimlerinin aksine zaman zaman Güneş’in baskın ışığına rağmen çıplak gözle görülebilir hale gelir. Bu durum, gökyüzünde görsel bir sürpriz gibidir. İnsanların çoğu Ay’ı yalnızca geceyle özdeşleştirirken, gündüz vakti gökyüzünde belirmesi hem şaşkınlık hem de gök cisimleri hakkında düşündürür ve tefekkür etmemize bir yol açar. Gökbilim açısından da Ay, hem gözlemlenebilirliği hem de ışık yansıtma kapasitesiyle öne çıkar.

^{Ay’ın Gündüz Parıltısı (pixabay)}

Ay, Güneş ve zaman zaman Venüs dışında, gündüz saatlerinde gözle görülebilen ender gök cisimlerinden biridir. Bu yönüyle de adeta gökyüzünün istisnai misafiridir. Hem bilimsel gözlemler için ideal bir nesne olması hem de görsel olarak insanlarda merak uyandırması, onu özel kılar.