Köken

Sözcük, Arapça ˁîwāḍ (عيواض) “yerine geçen, karşılık” kökünden Türkçeye geçmiştir; ancak bir halk etimolojisine göre Köroğlu’nun yanına aldığı Ermeni genci İvaz’ın adıyla da ilişkilendirilir.

Kullanım Alanları

Mecaz Anlam Kullanımları:

İtaatkâr, görev adamı kişi nitelemesi olarak:

Ayvaz, halk deyimlerinde “söyleneni yapan, emir kulu, işine bakan” biri anlamında kullanılır.

 “Ayvaz kasap hep bir hesap” deyimiyle eşitlik ya da kaçınılmazlık anlatımı: Deyimde, iki farklı şeyin sonuca etkisi olmadığını, fark yaratmadığını belirtmek için mecazen kullanılır.

Yan Anlam Kullanımları:

Konak hizmetkârı anlamından türeyen hiyerarşik sıfat:

Bazı edebi metinlerde ya da tarihî hikâyelerde “ayvaz” kelimesi, aşağı konumda, emir alan kimse anlamında kullanılabilir.

Denizcilikte teknik yardımcı rolü olarak kullanımı: Savaş gemilerinde “cerrah yardımcısı” için kullanılırken, yan anlam olarak yardımcı sağlık personeli ya da “ikinci dereceden görevli” anlamı da taşır.